تبیین تبعات سوء ظن به خداوند متعال
کسی که به خدا سوء ظن دارد، چون در شناخت خود به یقین نرسیده، عبادتش از روی بی میلی و بی رغبتی و کسالت است.
الف) کسالت در عبادت
آنچه موجب می شود انسان با میل و رغبت به عبادت خداوند بپردازد، ایمان به صدق وعده های پروردگار و توجه به وجود خیر و برکت در زندگی است. کسی که سوء ظن به خدا دارد، چون در شناخت خود به یقین نرسیده، عبادتش از روی بی میلی و بی رغبتی و کسالت است. قرآن درباره منافقین می فرماید:
إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاهِ قامُوا کسالی یراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یذْکرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِیلًا[۱]
هنگامی که به نماز برمی خیزند، با کسالت برمی خیزند؛ و در برابر مردم ریا می کنند؛ و خدا را جز اندکی یاد نمی نمایند!
ب) گرایش به گناه
انکار یا تردید دراحاطه علم خدا نسبت به اعمال انسان، سبب جرأت و اصرار بر گناه می شود و اگر کسی یقین کند که خداوند بر همه اعمال او آگاه است و در برابر کوچک ترین نافرمانی مؤاخذه خواهد شد هرگز به گناه نمی اندیشد تا چه رسد به اصرار بر گناه.[۲]
ج) ترس از جهاد
جهاد در راه خدا، عرصه اعتقاد کسانی است که به خدا و به وعده های او ایمان دارند، زیرا جهاد، گذشتن از مال و جان و فرزند است و باید مجاهد به این درجه از اعتقاد رسیده باشد تا بتواند چنین ایثار و پایمردی را انجام دهد و آنان که چنین اعتقادی ندارند در میدان جهاد می لغزند و بهانه جویی می کنند.[۳]
در جنگ احد گروهی از مسلمانان گرفتار سوءظن به وعده های الهی شدند و در مبارزه با دشمن، سست گشتند در حالی که مؤمنان راستین و بامعرفت که حسن ظن به خدا داشتند با کمال قدرت و امیدواری در برابر دشمن ایستادند و پیروز شدند.
د) عدم رضایت
یکی از آثار سوءظن به خدا، راضی نبودن به مقدرات الهی، است. همچون افرادی که به موهبت های الهی به دیگران حسد می ورزند و یا از کمبودهای خود دائماً می نالند و یا در برابر بلاها و مصائب ناشکری می کنند.
ه) ریاکاری
طلب اعتبار و منزلت در نزد مردم، به وسیله افعال خیر، از چند جهت سوء ظن به خدا محسوب می شود:
– ریاکار نسبت به ثواب اخروی اعمال و وعده های خداوند تردید دارد بنابراین اثر عمل خود را متوقف در دنیا می بیند.[۴]
– ریاکار، سبب اصلی دست یافتن به منزلت وکرامت را در ریاکاری می داند و مردم را سبب رسیدن به خیر و شر می داند، غافل از این که هر عزتی را باید در درگاه خدا جستجو کرد، به همین دلیل ریا شرک است، زیرا انسانی که خدا را قادر بر رفع نیازها نمی بیند، سعی در جلب رضایت مردم دارد.
و) محرومیت از عنایات الهی
سوءظن به خدا انسان را از عنایات الهی محروم می کند، زیرا خداوند مطابق حسن ظن و سوءظن بنده اش عمل می کند.[۵]
پی نوشت ها:
[۱] نساء/ ۱۴۲.
[۲] بقره/ ۲۸۴؛ لقمان/ ۱۶؛ فصلت/ ۱۹- ۲۳.
[۳] نساء/ ۷۷، احزاب/ ۹- ۱۱ و ۱۳.
[۴] بقره/ ۲۶۴؛ نساء/ ۳۸.
[۵] اخلاق در قرآن، ج ۳، ص ۳۳۹.