روایات نقل شده از مدت حکومت امام زمان(عج)
در روایتهای شیعه و سنی مدت زمان‌های متفاوتی برای حکومت مهدوی ذکر شده که کمترین آنها هفت سال و بیشترین آنها ۳۰۹ سال (به مقدار توقف اصحاب کهف در غار) است. در اینجا برخی از روایت مرتبط با این موضوع را نقل می‌کنیم:
۱. مدت زمان‌های بیان شده در روایات
هفت سال، هشت سال، نه سال، ده سال، نوزده سال، بیست سال، چهل سال و ۳۰۹ سال مدت زمان‌هایی هستند که در روایات از آنها به عنوان مدت حکومت قائم(عج) یاد شده است. هر یک از دانشمندان اسلامی نیز یکی از این زمان‌ها را ترجیح داده و در کتاب‌های خود آورده‌اند. روایت‌هایی که مستند مدت‌های یاد شده هستند از نظر تعداد و اعتبار یکسان نیستند، ولی در هر حال برای هر یک از آنها می‌توان روایت یا روایت‌هایی را نقل کرد.
الف) روایتهای هفت و نه سال
در بسیاری از روایاتی که از طریق اهل سنت از پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده، مدت زمان حکومت مهدی(عج) هفت یا نه سال ذکر شده است. در یکی از این روایات چنین می‌خوانیم:
«زمین از ظلم و جور پر می‌شود، آنگاه مردی از خاندان من قیام می‌کند، او هفت یا نه [سال] حکومت می‌کند و زمین را از عدل و داد آکنده می‌سازد».(۱)
نکته قابل توجه در مورد این دسته از روایات آن است که در بیشتر آنها پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در پاسخ این پرسش که امام مهدی(عج) چند سال حکومت می‌کند؟ به جای سخن گفتن و بیان عددی مشخص، به وسیله انگشتان دست، زمان حکومت آن حضرت را مشخص می‌ساختند. محدثان اهل‌سنت هم با توجه به این عمل پیامبر مدت حکومت امام مهدی(عج) را هفت یا نه سال(۲) ذکر کرده‌اند؛ از این‌رو این احتمال وجود دارد که مراد پیامبر از عددی که با نشان دادن انگشتانشان بیان می‌کردند، نه هفت سال بلکه هفت دوره زمانی باشد.(۳)
در یکی از این روایات که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است، چنین می‌خوانیم: «همانا قائم [بر او درود باد] نوزده سال و چند ماه حکومت خواهد کرد»
گفتنی است علامه مجلسی هم برخی روایتهای سنی را که در آنها مدت حکومت امام زمان(عج) هفت یا نه سال بیان شده است، نقل کرده‌اند که روایت زیر از آن جمله است:
«… پس خداوند مردی از عترت و خاندان مرا برمی‌انگیزد و زمین را از عدل و داد پر می‌کند، چنان که از ظلم و جور پر شده بود. ساکنان آسمان و زمین از او خشنودند، آسمان چیزی از بارانش را نگه نمی‌دارد و همه را پی در پی، فرومی‌فرستد، زمین هیچ روئیدنی را در خود نگه نمی‌دارد و همه را خارج می‌سازد. تا آنجا که انتظار می‌رود مردگان نیز زنده شوند، جهانیان هفت یا هشت، یا نه سال در این وضع زندگی می‌کنند».(۴)
ب) روایتهای نوزده سال
نعمانی در آخرین باب کتاب خود، چهار روایت، در زمینه مدت زمان حکومت قائم(عج) نقل کرده که در همه آنها از نوزده سال یا نوزده و چند ماه سخن به بیان آمده است.(۵)
در یکی از این روایات که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است، چنین می‌خوانیم:
«همانا قائم [بر او درود باد] نوزده سال و چند ماه حکومت خواهد کرد».(۶)
در یکی از روایات این باب، افزون بر نوزده سال از ۳۰۹ سال هم به عنوان مدت حکومت امام مهدی(عج) یاد شده است، که در ادامه درباره آن سخن خواهیم گفت.
ج) روایتهای چهل سال
برخی روایات، مدت حکومت امام مهدی(عج) را چهل سال ذکر کرده‌اند. از جمله در روایتی که از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده، آمده است: «او چهل سال در روی زمین فرمانروایی می‌کند».(۷)
امام حسن مجتبی (علیه السلام) نیز از پدر بزرگوارش نقل می‌کند که فرمود:
«خداوند در آخرالزمان مردی را بر می‌انگیزد… او زمین را از عدل، داد، برابری، نور و برهان پر می‌کند… او [به مدت] چهل سال بر شرق و غرب عالم فرمانروایی می‌کند. پس خوشا به حال کسی که زمان او را درک کند و سخن او را بشنود».(۸)
د) روایتهای هفتاد سال
برخی روایات، ابتدا مدت حکومت قائم(عج) را هفت سال اعلام کرده‌اند، ولی در ادامه یادآور شده‌اند که هر یک سال از حکومت آن حضرت برابر با ده سال از سال‌های معمولی است.
عبدالکریم خثعمی می‌گوید، به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: «قائم ـ بر او درود باد ـ چند سال حکومت می‌کند» و آن حضرت فرمود: «هفت سال، روزها و شب‌ها طولانی می‌شوند تا آنجا که هر سال از سال‌های او با ده سال از سال‌های شما برابری می‌کند، و بدین گونه مدت حکومت او با هفتاد سال از سال‌های شما برابر می‌شود».(۹)
این موضوع که در عصر امام مهدی(عج)، سال‌ها طولانی‌تر شده و هر سال با ده سال از سال‌های کنونی برابری می‌کند در روایتهای متعددی بیان شده است. از جمله در روایتی که از امام ششم شیعیان(علیه السلام) نقل شده، آمده است: «خداوند در عهد او به چرخ گردون فرمان می‌دهد که آرام‌تر بگردد، تا آنجا که در روزگار او یک روز برابر با ده روز از روزهای شما، یک ماه برابر با ده ماه [از ماه‌های شما] و هر سال برابر با ده سال از سال‌های شما می‌شود».(۱۰)
نعمانی در کتاب خود از جابربن یزید جعفی نقل می‌کند که امام باقر(علیه السلام) می‌فرمود: «به خدا سوگند مردی از ما اهل بیت سیصد سال [و سیزده سال] به اضافه نه [سال] حکومت خواهد کرد، گوید: به آن حضرت عرض کردم: [و] این کی خواهد شد؟ فرمود: پس از وفات قائم(عج). به آن حضرت گفتم: قائم (عج) چقدر در عالم خود برپاست تا از دنیا برود؟ فرمود: نوزده سال از روز قیامش تا روز مرگش»
ه) روایتهای ۳۰۹ سال
آخرین گروه از روایات، شامل روایاتی است که مدت زمان حکومت امام مهدی(عج) را به تعداد سال‌های اقامت اصحاب کهف در غار، یعنی ۳۰۹ سال دانسته‌اند. در یکی ازاین روایات که از امام محمدباقر(علیه السلام) نقل شده، چنین آمده است:
«قائم مدت ۳۰۹ سال حکومت می‌کند، به تعداد سال‌هایی که اصحاب کهف در غار خود درنگ کردند. او زمین را از عدل و داد پر می‌کند. چنان که ستم و بی‌داد پر شده بود».(۱۱)
نعمانی در کتاب خود از جابربن یزید جعفی نقل می‌کند که امام باقر(علیه السلام) می‌فرمود:
«به خدا سوگند مردی از ما اهل بیت سیصد سال [و سیزده سال] به اضافه نه [سال] حکومت خواهد کرد، گوید: به آن حضرت عرض کردم: [و] این کی خواهد شد؟ فرمود: پس از وفات قائم(عج). به آن حضرت گفتم: قائم (عج) چقدر در عالم خود برپاست تا از دنیا برود؟ فرمود: نوزده سال از روز قیامش تا روز مرگش».(۱۲)
پی‌نوشت‌ها:
۱. احمدبن حنبل، المسند، ج ۳، ص ۲۸
۲. این احتمال وجود دارد که کلمه «سبع = هفت» در نسخه برداری‌هایی که از کتاب‌های روایی صورت گرفته است، تصحیف و تبدیل به «تسع = نه» شده باشد.
۳. ر. ک: معجم احادیث الإمام المهدی(عج)، ج ۲، ص ۵۲۷.
۴. بحارالآنوار، ج ۵۱، ص ۱۰۴، ح ۳۹.
۵. ر. ک: کتاب الغیبه، ص ۳۳۱ ـ ۳۳۲.
۶. همان، ص ۳۳۲، ح ۴.
۷. بشارت الاسلام، ص ۲۵۵؛ الزام الناصب، ص ۳۰۴.
۸. بحارالآنوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰، ج ۶.
۹. بحارالآنوار، ج ۵۲، ص ۳۳۷، ح ۷۷.
۱۰. همان، ص ۳۳۳، ح ۶۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۲۸۳.
۱۱. بحارالآنوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱، ح ۳۴.
۱۲. کتاب الغیبه، ص ۳۳۱ـ۳۳۲ ، ح ۳.