احداث سرای سالمند در هر سازمان الزامی است/ حق پرستاری و جوابگویی نیاز معلولین
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان تهران مسأله سالمندی را بسیار خطرناک توصیف می‌کند و می‌گوید: ایران اولین کشور از نظر رشد سالمندی در دنیا است و سالمندان ۵۰ درصد از هزینه‌های درمانی را به خود اختصاص داده‌اند، به همین منظور سازمان‌ها باید به احداث سرای سالمندان توجه کنند.
گروه خبرگزاری افسران: تهران ۱۷۲ مرکز شبانه روزی و ۱۰۷ مرکز روزانه نگهداری از افراد دارای معلولیت و سالمندان دارد. سازمان بهزیستی به این افراد علاوه بر پرداخت مستمری، حق پرستاری و برخی خدمات دیگر نیز ارائه می‌دهد، با این حال طی سال‌های اخیر، سیاست این سازمان حمایت کننده از معلولان و سالمندان به سمت و سوی ایجاد «خانه»ها تغییر یافته است، مراکزی که شبیه‌ترین محل‌ها به خانه سالمندان و معلولان هستند.
با «یوسف رضایی معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان تهران» به گفت‌وگو نشستیم تا با او مسائلی مانند چالش‌های پیش روی افراد دارای معلولیت، سالمندی و مراکز نگهداری از سالمندان، مستمری مددجویان تحت پوشش سازمان، حق پرستاری، سالمندان مجهول الهویه و… را بررسی کنیم. متن این گفت‌وگوی تفصیلی را در ادامه بخوانید:
کانون خانواده بهترین مکان برای نگهداری توانخواهان
تهران چند مرکز نگهداری روزانه و شبانه دارد و آیا بنایی برای افزایش آمار این مراکز دارید؟
در حال حاضر در استان تهران ۱۷۲ مرکز شبانه روزی داریم که وظیفه نگهداری از افراد دارای معلولیتی را دارند که خانواده‌ها توان نگهداری از آنها را به دلایل گوناگون ندارند و این وظیفه را به سازمان بهزیستی محول کرده‌اند. هدف و سیاست ما گسترش مراکز شبانه روزی نیست چرا که اعتقاد داریم بهترین مراکز حتی در عالی‌ترین شرایط نمی‌تواند جایگزین کانون خانواده شود، چرا که این کانون در هر شرایطی مناسب‌ترین مکان برای نگهداری افراد دارای معلولیت است.
اگر بتوانیم با همکاری خانواده‌ها، میزان ورودی افراد معلول و سالمند را به مراکز شبانه روزی کاهش دهیم، این یک کار اصولی است اما ما نیاز داریم تا مراکز روزانه را افزایش دهیم و در جهت بالا بردن سطح توانمندی آنها تلاش کنیم.
در کنار ۱۷۲ مرکز شبانه روزی، ۱۰۷ مرکز روزانه در سطح استان تهران داریم که در حوزه‌های مختلف خدماتی را ارائه می‌کنند که از مهمترین آن خدمات می‌توان به کارگاه‌های حرفه‌آموزی و تولیدتی حمایتی برای معلولان اشاره کرد.
رتبه یک ایران دنیا از نظر رشد سالمندی
یکی از مسائل پیش روی جامعه، مسأله حرکت به سمت سالمندی است، تحلیل شما از این رخداد تلخ چیست و چه برنامه‌هایی برای سالمندان باید تدوین شود؟
به طور روزانه سالمندان که طیف عظیمی از جامعه ما را شامل می‌شوند در مراکز روزانه خدماتی را دریافت می‌کنند و این دریافت خدمات منجر به توانمندسازی آنها می‌شود که ورود سالمند را به مراکز شبانه روزی به تأخیر میاندازد. امروز ۱۰ درصد از جامعه آماری کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند که سرعت افزایش آماری سالمندان در دنیا متعلق به ایران است.
براساس آخرین آمار‌ها در دنیا در ۱۰۰ سال اخیر جمعیت سالمندی ۲ برابر می‌شود اما در ایران این آمار به ۲۰ سال رسیده است و با این حال ایران اولین کشور از نظر رشد سالمندی است، این یعنی فاجعه که باید دولت برنامه راهبردی داشته باشد. مسأله سالمندی باید در اولویت وزارت بهداشت، شهرداری‌ها و تأمین اجتماعی باشد. این وظیفه فراسازمانی است و تنها سازمان بهزیستی نمی‌تواند به این موضوع ورود کند.
واقعیت آن است که ۱۰ درصد جمعیت سالمندی کشور، ۵۰ درصد از هزینه‌های درمانی کشور را به خود اختصاص داده‌اند، این یعنی فاجعه، اگر برنامه‌ای برای این موضوع نداشته باشیم پس از ۲۰ سال تمام بودجه‌های درمان کشور را به خود اختصاص خواهد داد چرا که هر چقدر سن افزایش یابد تعدد مشکلات و نیاز‌های درمانی سالمندان نیز افزایش پیدا می‌کند.
نقش مراکز نگهداری از سالمندان در افزایش کیفیت زندگی این طیف از جامعه را چگونه می‌بینید؟
مراکز روزانه تا حدودی به کیفیت زندگی سالمندان کمک می‌کنند که شرایط زندگی آنها حاد نشود، با این حال نیازمند به گسترش و توسعه مراکز روانه هستیم و یکی از آن موضوعات این است که بسیاری از خیریه‌ها که نیت خیرخواهانه دارند تشویق به ورود به راه‌اندازی مراکز نگهداری شوند و ما از جهت صدور مجوز مؤسسه و پروانه تأسیس و فعالیت آنها این آمادگی را داریم که مجوز‌های لازم را صادر کنیم تا بتوانند در موضوعات سالمندان، معلولان ذهنی و بیماران مزمن روان مراکز روزانه فعالیت و به مسئولیت اجتماعی و فعالیت‌های انسانی خود عمل کنند.
یارانه سالمندان مجهول الهویه چقدر است؟
به ضرورت راه اندازی مرکز توانبخشی روزانه سالمندان و معلولان اشاره کردید، چقدر یارانه به این مرکز اختصاص پیدا می‌کند؟
ما به مراکز روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان یارانه پرداخت می‌کنیم، برای مراکز شبانه روزی نیز ۳ میلیون تومان یارانه اختصاص پیدا می‌کند، در این بین اگر افرادی که مجهول الهویه باشند یا با حکم قضایی در مراکز شبانه روزی بستری شوند یارانه آنها ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است.
میزان پرداختی بهزیستی برای نگهداری بیماران مبتلا به‌اتیسم نیز۲میلیون و ۴۰۰ هزار تومان در مراکز روزانه است چرا که نگهداری این بیماران بسیار دشوارتر است.
سالمندان به «خانه»ها می‌روند
یکی از سیاست‌های سازمان بهزیستی تمرکز بر ایجاد مراکزی مانند هتل آپارتمان‌ها است، آیا در این باره اقدامی صورت گرفته است؟
اخیراً سازمان بهزیستی یکی از برنامه‌های مهم را در دستور کار خود قرار داده است، در حقیقت ما تلاش کردیم تا تعداد مراکز تجمعی خدمت دهنده را کاهش دهیم و به «خانه»ها اضافه کنیم، به این معنا که مراکز تجمعی ما که گاهاً ۱۰۰ و حتی ۲۰۰ نفر در آنها نگهداری می‌شوند را تعداد آنها کاهش پیدا کند و سالمندان و معلولان را در خانه‌های ۱۰ نفری نگهداری کنیم.
خانه‌ها شبیه‌ترین محل به خانه و محل زندگی خانواده سالمندان و معلولان است و از طرفی دیگر کیفیت زندگی در خانه‌ها بالاتر از مرکز است. ما ۴میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای هر نفر به صورت شبانه روزی یارانه پرداخت می‌کنیم.
هزینه‌های تأمین فضای فیزیکی خانه‌ها بسیار بالاست و کسانی که با نیت خیر در قالب مسئولیت اجتماعی و یا حتی با دارا بودن تمکن مالی می‌توانند برای دریافت مجوز‌های مراکز روزانه و خانه‌ها به بهزیستی مراجعه کنند. در حال حاضر تهران ۱۱ خانه دارد که از سال گذشته این مجوز‌ها را صادر کرده‌ایم.
معلولان توانمند در اجرای کارهای کلیشه‌ای
آیا از نظر شما معلولان قادر به انجام کار هستند؟
ما معتقدیم فرد معلول قادر به انجام فعالیت‌های کاری است، اما باید اینها در قالب کارها به صورت تخصصی وارد شوند و نوع کار تعریف شده متناسب با شرایط جسمی و ذهنی آن فرد دارای معلولیت باشد که خروجی های بسیار مطلوبی داشته است، گاهاً برخی از آنها از افراد سالم نیز می‌توانند کارها را بهتر به سرانجام برسانند، به طور مثال بیماران مزمن روان می توانند کارهای کلیشه ای را از افراد عادی بهتر اجرا کنند و از آنها می توان در بخش کنار هم قرار دادن دستگاه‌ها استفاده کرد.
زندگی۴هزار مجهول الهویه در مراکز شبانه روزی تهران
سازمان بهزیستی چند تخت نگهداری برای معلولان دارد؟
بیش از ۱۱ هزار نفر را در مراکز شبانه روزی نگهداری می‌کنیم. تعداد تخت‌های شبانه روزی ما در استان تهران از مجموع تخت‌های ۴دانشگاه بزرگ شهید بهشتی، دانشگاه تهران، دانشگاه ایران و علوم توانخبشی در استان تهران بیشتر است.
نزدیک به ۴هزار نفر از اینها از معلولان و سالمندان مجهول الهویه هستند که بعضاً آنها را رها کرده‌اند و با حکم قضایی در مراکز آنها را نگهداری می‌کنیم.
خانواده‌هایی که معلولان خود را رها می‌کنند!
چرا برخی از خانواده‌ها معلول یا سالمند خود را رها می‌کنند؟
یکی از دلایلی که خانواده‌ها عمدتاً در نگهداری معلولان مشکل دارند تهیه لوازم بهداشتی آن‌هاست، معلولان بسترگرا با مشکلات بسیار جدی روبرو هستند حتی برخی از معلولان را می‌بینیم که از سوندها به تعداد دفعات بالاتر استفاده می‌کنند و به طور قطع می‌تواند برای آنها مشکل آفرین باشد. از این رو باید تأکید کنم سازمان بهزیستی حداکثر۴۰ درصد از نیاز توانخواهان را تأمین می‌کند و خیرین در این باره می‌توانند با تهیه سبدهای لوازم پوشینه و بهداشتی مورد نیاز معلولان به خانواده‌های دارای معلول کمک کنند.
به خاطر دارم یکی از خیرین به بهزیستی تهران آمد و می خواست در جایی به ما کمک کند، آن زمان مصادف با این بود که در یکی از مراکز ما ذخیره پوشینه به پایین ترین حد خود رسیده بود که ماجرا را برای وی تشریح کردم، پس از آن بود که آن خیر ۵۰ میلیون پوشینه را تهیه و ما از آن وضعیت خارج کرد. به واقع خیرین می‌توانند به ما مراجعه کنند و لیست لوازمی که بیشترین نیاز معلولان و سالمندان است را در اختیار آنها قرار دهیم. امروز «سوند نلاتون» در سایزهای مختلف، «تشک مواج» و «ولیچر» مهمترین نیاز جامعه هدف ما هستند که خیرین می توانند با خریداری آنها به ما کمک کنند.
حق پرستاری پاسخگوی نیاز معلولان نیست!
چند نفر از افراد دارای معلولیت در تهران پرونده دارند و چقدر به آنها مستمری پرداخت می‌شود؟
تعداد زیادی از سالمندان و معلولان را داریم که در خانه‌های خود نگهداری می‌شوند، به ویژه در شهرستان‌های حاشیه تهران که از نظر اقتصادی هم ضعیف و و نیازمند هستند. آن دسته از معلولانی که در کمیته تشخیص معلولیت و کمیسیونICF شناسنامه بهزیستی دارند حدود ۲۰۰ هزار نفر هستند.
پایین‌ترین میزان مستمری‌های سازمان ۵۴۰ هزار تومان و بالاترین نیز ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است. برای حق پرستاری نیز به ازای هر نفر یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود. اما تورم و افزایش هزینه‌های زندگی موجب شده تا پرداخت حق پرستاری دیگر پاسخگوی نیاز معلولان نباشند از این رو این مطالبه را داریم تا حق پرستاری باید به میزانی برسد که بتواند تأثیری بر خانواده‌ها برای نگهداری معلولان در کانون خانواده بگذارد و به نظرم بهترین راه حل همین است.
ما حدود ۱۲ هزار نفر پشت نوبت دریافت حق پرستاری خانواده محور در استان تهران داریم که در این باره با چالش‌هایی روبرو هستیم، نخست میزان پشت نوبتی‌های استان تهران است و در بُعد دیگر باید این میزان مستمری افزایش یابد که پیشنهاد می‌کنم حداقل پرداختی حق پرستاری به خانواده‌ها باید ۳میلیون در شرایط کنونی باشد.
وزارت بهداشت غذای بیمارانPku را دارو بداند
بیماران مبتلا بهpku در تهران چند نفر هستند و چه خدماتی به این بیماران ارائه می‌دهید؟
به عقیده بنده می‌توانم بگویم غذای آنها دارویشان است این در سیستم بهداشت و درمان ما تفکیک نشده است، رسانه‌ها به ما کمک کنند و این موضوع را پوشش دهند، وزارت بهداشت باید غذای این بیماران را به عنوان دارو ثبت کند، اگر این رخداد به وقوع بپیوندند سازمان غذا و دارو موظف است مسئولیت این دارو‌ها را به عهده بگیرد.
کارخانه‌های صنایع غذایی ما که می‌توانند غذای مخصوص کودکان پی کی یو را تولید کنند پای در این عرصه بگذارند. ۴۳۷ بیمار مبتلا به پی کی یو در تهران تحت پوشش خدمات ما قرار دارند که زندگی اینها بسیار دشوار است و خانواده‌ها از عهده تأمین هزینه مواد غذایی برنمی آیند و ما هم در حد توان به آنها کمک می‌کنیم، به ویژه نام غذا روی این مواد لازم و حیاتی این کودکان نهفته است و پیشنهاد می‌کنم شرکت‌های دانش بنیان پای کار تولید مواد غذایی این بیماران بیایند و به آنها کمک کنند.
هر سازمان یک سرای سالمند بسازد
مسأله سالمندی خطر بسیار جدی برای کشور به شمار می‌آید، آیا تعداد سراهای سالمندی پاسخگوی این نیاز در آینده خواهد بود؟
پیشنهاد بنده این است که تمام سازمان‌ها، نهاد‌های کشور، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها بیایند برای خود سرای سالمندان احداث کنند، سپاه پاسداران پیشگام در این عرصه بوده و نخستین سرای سالمندان را احداث کرده است، ارتش نیز قدم‌هایی برای احداث یک ساختمان نگهداری معلولان ذهنی برداشته و به زودی افتتاح خواهد شد. به عقیده بنده آموزش و پرورش نیز می‌تواند برای خود سرای سالمندان ایجاد کند و تجهیز آن را به خیرین مدرسه ساز محول کند.
چنین اقداماتی می‌تواند در سازمان‌ها بسیار مهم باشد و سازمان بهزیستی به عنوان نخستین گام به دنبال طبقه‌بندی سالمندان است و وزارتخانه‌ها ما را در این امر یاری کنند.