آراستگی سر و صورت در سبک زندگی اسلامی
دین اسلام جهت آراسته بودن مسلمانان مجموعه کاملی از دستورات را در سه محور ارائه کرده است که یکی از مهمترین آنها آراستگی سر و صورت است. آراستگی لب و دندان به وسیله مسواک زدن و کوتاه کردن موهای پشت لب در روایات مختلف سفارش شده است.
بر اساس روایات معصومین (ع) آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی در مسواک زدن وجود دارد.
آراستگی لب و دندان
در سبک زندگی اسلامی، آراستگی لب و دندان مبتنی بر مسواک زدن و کوتاه کردن سبیل است.
– اهمیت مسواک در اسلام
داشتن دندان هایی سالم و سفید علاوه براینکه تأثیر بسزایی در سلامت جسم دارد، در زیبایی ظاهری آنها نیز مؤثر بوده و یکی از شاخص های آراستگی در سبک زندگی اسلامی شناخته می شود. برای دست یابی به این نوع آراستگی، دین مبین اسلام به مسواک زدن تأکید فراوانی کرده است. رسول خدا(ص)در این باره فرمودند:
* السِّوَاکُ مَطْهَرَهٌ لِلْفَمِ مَرْضَاهٌ لِلرَّبِّ وَ جَعَلَهَا مِنَ السُّنَنِ الْمُؤَکَّدَهِ وَ فِیهَا مَنَافِعُ لِلظَّاهِرِ وَ الْبَاطِنِ مَا لَا یُحْصَى لِمَنْ عَقَل؛[۱]
مسواک، وسیله طهارت و پاکیزگی دهان است و موجب جلب رضایت پروردگار است و خداوند متعال مسواک را از سنت های مؤکد قرار داده و در آن منافع ظاهری و باطنی بی شماری است که عقلا از شمارش آن عاجزند.
هم چنین فرمودند:
* مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَجْعَلُهُ فَرِیضَه؛[۲]
جبرئیل دائم مرا به مسواک سفارش کرد، تا جایی که تصور کردم می خواهد آن را واجب قرار دهد. در روایت دیگری از رسول خدا آمده است:
* ما زال جبرئیل یوصینی بالسّواک حتى خِفتُ أن أدرد؛[۳]
جبرئیل دائم مرا به مسواک سفارش کرد، تا جایی که ترسیدم اگرمسواک نکنم از داشتن دندان محروم گردم.
امروزه برخی به دنبال جایگزین کردن این سنت حسنه با امور دیگری هستند، به عنوان مثال افراد را تشویق به استفاده از اسپری خوشبو کننده دهان به جای مسواک میکنند، حال آنکه بر اساس روایات معصومین (ع) آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی در مسواک وجود دارد که قطعا اسپری خوشبو کننده دهان و هیچ چیز دیگری جایگزین آن نمیشود.
در روایت دیگری از امام صادق (ع) می خوانیم:
* فِی السِّوَاکِ اثْنَتَا عَشْرَهَ خَصْلَهً هُوَ مِنَ السُّنَّهِ وَ مَطْهَرَهٌ لِلْفَمِ وَ مَجْلَاهٌ لِلْبَصَرِ وَ یُرْضِی الرَّحْمَنَ وَ یُبَیِّضُ الْأَسْنَانَ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفَرِ وَ یَشُدُّ اللِّثَهَ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَزِیدُ فِی الْحِفْظِ وَ یُضَاعَفُ بِهِ الْحَسَنَاتُ وَ تَفْرَحُ بِهِ الْمَلَائِکَهُ؛[۴]
در مسواک زدن دوازده خصلت است:
۱.از سنت است،
۲. پاک کننده دهان است،
٣. روشنی بخش چشم است،
۴. خشنود کننده پروردگار است،
۵. سپید کننده دندان است،
۶. از بین برنده پوسیدگی است،
٧. محکم کننده لثه است،
۸. اشتها آورنده است،
۹. برنده بلغم از دستگاه گوارش است،
۱۰. زیاد کننده قدرت حافظه است،
۱۱. اضافه کننده خوبی ها است و
۱۲. خوشحال کننده ملائکه است.
– کوتاه کردن سبیل
سبک زندگی پیامبر خدا و معصومین (صلوات الله علیهم) در خصوص موهای پشت لب این بوده که از بلند گذاشتن آن جلوگیری کرده آن را کوتاه می کردند.
روایات متعددی از رسول خدا(ص) گویای سیره آن حضرت درباره این موضوع است؛ از جمله:
رسول خدا (ص) فرمودند: إن المجوس جزّوا لحاهم و وفرّوا شواربَهُم و إنّا نجُزُّ الشّوارب و نُعفی اللِّحى؛[۵] مجوس (زرتشتیان) ریش خود را میتراشند و سبیل را پر پشت میگذارند، و ما سبیل خود را می زنیم و ریش خود را بلند می گذاریم.
در حدیث دیگری از ایشان نقل گردیده که:
* من السّنه أن تأخذ من الشّارب حتى یبلغَ الإطار؛[۶]گرفتن از موی پشت لب به طوری که لب آشکار شود از سنت است.
و نیز فرمودند:
* من لم یأخذ شاربه فلیس منّا؛[۷] هر که سبیل خود را کوتاه نکند از ما نباشد.
و در روایت دیگری فرمودند:
* أحفوا الشّوارب وأعفوا اللِّحى و لاتتشبّهوا بالیهود؛[۸] سبیل ها را بزنید و ریشها را وانهید و مانند یهود نباشید.
سیره دیگر معصومین (ع) نیز مبنی بر کوتاه کردن موهای پشت لب بوده که در این جا به ذکر دو روایت اکتفا می کنیم: از امام کاظم (ع) سؤال شد: «آیا چیدن و کوتاه کردن سبیل از سنت است؟ ایشان در پاسخ فرمودند: بله».[۹]
برخی از یاران امام صادق (ع)، درباره سیره ایشان در این زمینه می گویند: أَنَّهُ رَأَى أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَحْفَى شَارِبَهُ حَتَّى أَلْصَقَهُ بِالْعَسِیبِ؛[۱۰] دیدم حضرت صادق(ع) شارب خود را گرفته اند، به طوری که نزدیک به پوست رسیده بود.
آثار و فواید بلند نگذاشتن سبیل
در روایات معصومین (ع) برای بلند نگذاشتن موهای پشت لب و کوتاه کردن آن، آثار و فواید مادی و معنوی متعددی ذکر گردیده که برخی از آنها عبارتند از:
الف) عافیت از درد دندان و درد چشم
رسول خدا(ص) فرمودند: مَنْ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ یَوْمَ السَّبْتِ وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ عُوفِیَ مِنْ وَجَعِ الْأَضْرَاسِ وَ وَجَعِ الْعَیْنِ؛[۱۱] هر که روز شنبه و پنجشنبه ناخن بگیرد و سبیل خود بزند از درد دندان و درد چشم محفوظ ماند.
ب) افزایش زیبایی
امام صادق (ع) به نقل از رسول خدا فرمودند: لیأخذ أحدکم من شاربه و الشعر الذی فی أنفی و لیتعاهد نفسه فإن ذلک یزید فی جماله؛[۱۲] باید هر کدام از شما سبیل و موی داخل بینی را بگیرد و به خود برسد که زیباییاش زیاد شود.
ج) نشاط و شادابی
یکی از اصحاب امام صادق(ع) نقل می کند که درباره گرفتن و کوتاه کردن سبیل صحبت می کردیم که امام فرمودند: نشره و هو من السنّه؛[۱۳]این کار موجب نشاط و از سنت است.
د) امان از بیماری
امام صادق (ع) در حدیثی فرمودند: تقلیم الأظفار وأخذ الشارب من الجمعه إلى الجمعه أمان من الجذام؛[۱۴] گرفتن ناخن ها و کوتاه کردن سبیل در هر جمعه موجب امان از بیماری جذام است.
ه) افزایش روزی
شخصی از امام صادق(ع) درخواست می کند تا برای کسب روزی به او دعایی بیاموزد. امام به در پاسخ توصیه می کند تا در روز جمعه ناخن ها و موهای پشت لبش را کوتاه کند.[۱۵]
پی نوشت :
[۱] مستدرک الوسائل، ج۱ ؛ ص۳۷۱.
[۲] بحارالأنوار، ج ۲۳، ص ۱۲۶.
[۳] اعتقادات الامامیه و تصحیح الاعتقاد، ج ۱، ص ۸۵.
[۴] الخصال، ج ۲، ص ۴۸۱.
[۵] سنن النبی اله با ترجمه، ج ۱، ص ۹۲.
[۶] وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۱۴.
[۷] بحارالأنوار، ج ۲۳، ص ۱۱۲.
[۸] همان.
[۹] وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۱۴.
[۱۰] وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۱۵.
[۱۱] الخصال، ج ۲، ص ۳۹۴.
[۱۲] بحارالأنوار، ج ۲۳، ص ۱۰۹.
[۱۳] وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۱۴.
[۱۴] أمالی الصدوق، ص ۳۰۵.
[۱۵] امام (ع) فرمود: «خذ من شاربک و أظفارک و لیکن ذلک فی یوم الجمعه»، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۲۴.