ضرورت و اهمیت دشمن شناسی و سد تکامل جامعه

 دشمن شناسی یا شناخت هر کس و هر چیزی که سدّ راه تعالی و تکامل انسان و جامعه است، بر هر خردمندی لازم بوده، بدیهی است که بدون این شناخت از اهداف، سیاستها، راهبردها، راهکارها و ابزارهای او آگاه نشده، نمی توانیم به مقابله و دفاع برخیزیم.

ضرورت و اهمیت شناخت دشمن تا آنجاست که خالق انسانها با ارسال انبیا، به ویژه رسول اکرم(ص)، بر آن تأکید نموده و فرموده است: إِنََّ الشَّیْطانَ  لَکُمْ  عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا[؛[۱] «قطعاً شیطان دشمن شماست، پس او را دشمن خود گیرید.»

و نیز در آیه ۱۶۸ سوره بقره آمده است:وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ  الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِین [؛ «و از گامهای شیطان پیروی نکنید، حقیقتاً او دشمن آشکار شماست.»

بنابراین، عقل و نقل بر ضرورت دشمن شناسی تأکید دارند. بر همین مبنا، رسول خدا(ص) ائمه اطهار( و علمای صالح، به ویژه امام خمینی! بر این حقیقت پای فشرده اند.

امام خمینی!، بزرگ ترین انسان بصیر و دشمن شناس در عصر حاضر، می فرماید: «باید دشمنتان را بشناسید! اگر نشناسید، نمی توانید دفعش کنید.»[۲]

«ما باید در کارهایی که دشمنهای ما می کنند، دقت و تحلیل کنیم، ببینیم که آنها به چه چیز زیاد اهمیت می دهند و انگشت روی چه حیثیتی از حیثیتهای مسلمین می گذارند و بفهمیم که آنچه که آنها بر آن اصرار دارند، همانی است که برای مسلمین و بشر بد است. ما از گفتار و کردار آنها باید کشف کنیم که اینها چه می خواهند و ما چه باید بکنیم… هر راهی که انتخاب کردند، ما باید راه مقابلش را انتخاب کنیم.»[۳]

مقام معظم رهبری> نیز به ما توصیه می کند که دشمن را خوب بشناسیم و غریبه هایی که در لباس خودی وارد می شوند و دستهای پنهان دشمن را بشناسیم.[۴] ایشان تصریح می کند:

«ادامه صفوف دشمن را در داخل کشور بشناسید! روشهای دشمن را بشناسید! تبدیل شده و ترجمه شده آن روشها در داخل کشور را هم بشناسید!»[۵]

با توجه به اهمیت بالای دشمن شناسی، رهبر معظم انقلاب اسلامی آن را بخشی از توان دفاعی برشمرده، می فرمایند: «اینکه ما بتوانیم طرح کلی دشمن را در مورد خودمان بدانیم، بخشی از توان دفاعی ماست. به این مسئله توجه داشته باشید! ندانستن اینکه دشمن چه در سر دارد و چه می خواهد بکند، غفلتی است که ممکن است ما را از امکان برخورد و دفاع محروم کند. ما باید این را کاملاً  بدانیم.»[۶]

دلایل ضرورت دشمن شناسی

یکی از مفاهیم مطرح در قرآن کریم، «دشمن» است که از این مفهوم با واژه های مختلفی یاد شده است؛ از جمله: «عدوّ»، «خصم» و «عنید». دشمنی با: خدا، قرآن و دین، انبیا، ملائکه، مؤمنان و…، از مباحثی است که با رجوع به قرآن کریم می توان آنها را دید، لذا با بهره گیری از قرآن کریم، می توان موارد زیر را برای دلایل ضرورت دشمن شناسی ذکر کرد:

۱. مصون ماندن از توطئه های دشمنان

فراهم سازی زمینه برای در امان ماندن مؤمنان و جامعه اسلامی از آزار و اذیت، توهین و تحقیر از سوی دشمنان، از جمله دلایلی است که ضرورت دشمن شناسی را تبیین می کند.

خداوند به مؤمنان دستور می دهد که دشمن من و خودتان (کافران) را دوست نگیرید، و دلایل این موضوع را اینگونه فرموده است:یُخْرِجُونَ  الرَّسُولَ  وَ إِیَّاکُمْ  أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُم؛[۷] «[آنان] پیامبر(ص) و شما را به خاطر ایمانتان به خدا که پروردگار شماست، از شهر و دیارتان بیرون می کنند.»

]إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ  أَعْداء[؛[۸] «اگر آنها بر شما مسلّط شوند، دشمنانتان خواهند بود.»

]وَ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ  بِالسُّوء[؛[۹] «و دست و زبان خود را به بدی کردن نسبت به شما می گشایند.»

]وَ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ[؛[۱۰] «و دوست دارند شما به کفر باز گرایید.»

بدیهی است که اگر دشمن شناخته نشود، نمی توان از اقداماتش در بُعد اندیشه (تلاش برای بازگشت مؤمنان به کفر و گمراهی)، گفتار (بدگویی درباره مؤمنان) و رفتار (اخراج پیامبر(ص) و مؤمنان از سرزمین مادری شان و دست درازی به جان و مال مؤمنان)، جلوگیری کرد. کم ترین فایده دشمن شناسی،  فراهم آوردن بستر لازم برای جلوگیری و در امان ماندن از اقدامات دشمن در خصوص مؤمنان است.

۲. شناخت راهبردها و راهکارهای دشمن

فایده دیگر دشمن شناسی، پی بردن به راهکارهای فریبکارانه دشمن، نیّت شوم و دشمنی پنهانی اوست. سوره توبه، علاوه بر اشاره به پیامدهای منفی غلبه دشمن بر مؤمنان؛ یعنی پیمان شکنی و عدم ملاحظه خویشاوندی، از تاکتیکهای فریبکارانه دشمن پرده برمی دارد و می فرماید:

]کَیْفَ  وَ إِنْ  یَظْهَرُوا عَلَیْکُمْ  لا یَرْقُبُوا فِیکُمْ إِلًّا وَ لا ذِمَّهً یُرْضُونَکُمْ بِأَفْواهِهِمْ وَ تَأْبى  قُلُوبُهُمْ وَ أَکْثَرُهُمْ فاسِقُون [؛[۱۱] «چگونه (پیمان مشرکان ارزش دارد)؟ در حالی که اگر بر شما غالب شوند، نه ملاحظه خویشاوندی با شما را می کنند و نه پیمان را! شما را با زبان خود خشنود می کنند؛ ولی دلهایشان ابا دارد و بیش تر آنها فرمانبردار نیستند.»

دشمن شناسی به ما می فهماند که نباید فریب پیمان با دشمنان را بخوریم و خیالی امن داشته باشیم، و اگر دشمن با گروه یا قومی از مؤمنان خویشاوند است، خود را از مکر او در امان بدانیم. دشمن شناسی به ما می فهماند که نباید از گفتار به ظاهر خشنودکننده و اقدامات به ظاهر مثبت دشمنان، فریب بخوریم.

۳. جلوگیری از افتادن در دام

جلوگیری از ورود خود و دیگران در حزب شیطان و افتادن در فرجام آتشین، از دیگر دلایل ضرورت دشمن شناسی است. خداوند متعال در سوره فاطر فرمان می دهد که:

]إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعیرِ[؛[۱۲] «او فقط حزبش را به این دعوت می کند که اهل آتش سوزان (جهنم) باشند.»

بنابراین، دشمن شناسی ما را از انحراف باز می دارد و برای ما راه حق را از باطل روشن می کند.

خدای متعال در سوره نساء به اقدامات گمراه کننده دشمنان اشاره نموده و به ما هشدار می دهد که ]أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ أُوتُوا نَصیباً مِنَ الْکِتابِ یَشْتَرُونَ الضَّلالَهَ وَ یُریدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبیلَ * وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدائِکُمْ وَ کَفى  بِاللَّهِ وَلِیًّا وَ کَفى  بِاللَّهِ نَصیراً[؛[۱۳] «آیا ندیدی کسانی را که بهره ای از کتاب (خدا) به آنها داده شده است (به جای اینکه از آن برای هدایت خود و دیگران استفاده کنند، برای خویش) گمراهی می خرند و می خواهند شما نیز گمراه شوید؟ خدا به دشمنان شما آگاه تر است.»

امام خمینی! با بهره گیری از  منابع عظیم قرآن و عترت، بارها به ملّت ایران درباره ضرورت شناخت دشمنان داخلی و خارجی هشدار داده، از علل دشمنی آنان با اسلام و نظام اسلامی و مردم مسلمان و نیز راهبردهای دشمنان سخن می گوید.[۱۴] ایشان معتقد است: «لحظه ای نباید از کید دشمنان غافل بمانیم. در نهاد و سرشت آمریکا و شوروی، کینه و دشمنی با اسلام ناب محمدی(ص) موج می زند.»[۱۵]

و نیز می فرماید: «ما امروز دشمنهای زیادی داریم و همه جا این دشمنها هستند. شما آن سیلی ای که به ابرقدرتها زدید، در طول تاریخ کسی نزده است. متوقع نباشید که آنها بنشینند و تماشاچی باشند. آنها مشغول فعالیت هستند. بتوانند، با قوای نظامی به ما حمله می کنند، نتوانند، با تبلیغات سوء در داخل کشورمان به ما حمله می کنند.»[۱۶]

شناخت خطّ سیر دشمن از خارج تا داخل کشور، و نیز شناخت روشها و شباهت سازیها و تاکتیکهای آنان، و شناخت دشمنان موجود در تمام اقشار و  ارکان کشور، از موارد کلیدی توصیه های ایشان است. بی گمان، این شناخت هرچه عمیق تر و درست تر باشد، توانایی مقابله و دفاع را در ما افزون تر می کند.

نکته دیگر در ضرورت دشمن شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری> این است که گاه ممکن است دشمن در لباس خودی ظاهر شود و دستهای پنهان آن در بین خودیها، مشکل ساز شود. ایشان می فرماید: «من از خودیها مصرّاً می خواهم قدری ذهن خودشان را باز کنند و فکر خودشان را به کار بیندازند؛ بفهمند امروز دشمن کیست؟ چه می خواهد و چه می کند (و نقشه دشمن چیست)؟ عقل، این است. شما در جبهه جنگ، باید بدانید که آیا این جهتی که دارید تیراندازی می کنید، دارید بمباران می کنید، همان جهتی نیست که دشمن می خواهد بمباران شود؟»[۱۷]

بنابراین، با دشمن شناسی، نقشه ها و اهداف دشمن شناخته می شود و در این صورت است که نیروهای خودی از غفلت بیرون می آیند و با او به مقابله برمی خیزند.

فواید دشمن شناسی از دیدگاه رهبری

با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی> می توان فوایدی را که بر ضرورت دشمن شناسی مترتب است، به گونه زیر دسته بندی کرد:

۱. جلوگیری از فریب خوردن خودیها

ایشان در این باره می فرماید: «من از همه گروه ها، از همه جمعیتها،  از همه آحاد مردم، از عموم ملّت ایران و جوانان… خواهش می کنم که مراقب فریب دشمن باشند.»[۱۸]

۲. ناکام گذاشتن دشمن در تحریک احساسات و ایجاد ناامنی

رهبر معظم انقلاب> در این باره می فرماید: «یکی از هدفهای دشمن این است که با تحریک احساسات، در کشور ناامنی ایجاد کند. من قویّاً توصیه می کنم که به خاطر احساسات و به خاطر طرفداری از فلان کس، مبادا بر خلاف قانون هیچ اقدامی انجام بگیرد. من به هیچ وجه اجازه نمی دهم.»[۱۹]

۳. جلوگیری از نفوذ مزدوران دشمن

مقام معظم رهبری> می فرماید: «دشمن وقتی بخواهد اغتشاش و درگیری بکند، برای او خیلی مشکل نیست که چهار نفر مزدور را در بین بچه های مؤمن، بچه های حزب اللهی و بچه های صادق بفرستد، به عنوان طرفداری از رهبری، به عنوان اینکه رهبری مظلوم واقع شده، بیایید کمک کنید، سپس جنجال درست کنند. مراقب نفوذیها باشید!»[۲۰]

همچنین می فرماید: «اگر دیدید یک نفر خیلی دارد در تحریک پیش می رود، مچش را بگیرند.  بدانند که زبان دشمن است که دارد حرف می زند. صدای دشمن است که از حنجره این فرد دارد بیرون می آید؛ کما اینکه هر جا هم کاوش کردند، در هر موردی همین طور چیزهایی را هم پیدا کردند.»[۲۱]

۴. شناخت تهدیدات و جنگ نرم دشمن

از فایده  های دیگر دشمن شناسی، شناخت تهدیدات داخلی و خارجی نسبت به کشور، انقلاب و نظام اسلامی است. رهبر انقلاب اسلامی> در این زمینه می فرماید:

«اولین وظیفه نخبگان کشور، شناخت واقعیت است… بعضی ممکن است هیچ تهدیدی را متوجه نظام ندانند… بعضی ممکن است تهدید را قبول کنند؛ امّا آن را متوجّه یک بخش از نظام بدانند و نه به همه نظام، و خود را خارج از آن بخش مورد تهدید بیندازند. بعضی نیز ممکن است تهدید را جدّی بدانند؛ امّا راه حلّ آن را تسلیم و پوزش خواهی گمان کنند. همه این راه ها غلط است. تهدید هست، متوجه به همه نظام هم هست. هیچ کس خیال نکند که متجاوز مستکبر سرکش به چیزی کم تر از تسلّط کامل قانع خواهد شد و به کسی ابقا خواهد کرد.»[۲۲]

«امروز جمهوری اسلامی و نظام اسلامی با جنگ عظیمی مواجه است؛ لیکن جنگ نرم.»[۲۳]

۵. شناخت راهکارهای دشمن

اگر تهدیدشناسی و شناخت جنگ نرم دشمن را در حوزه شناخت راهبردهای دشمن در نظر بگیریم، فایده دیگر دشمن شناسی، شناخت راهکارهای دشمن است:

«البته از تاکتیکهای شناخته شده و مصروف و کهنه شده دنیا این است که سعی کنند در بین یک گروه دشمن، عده ای را علی العجاله از دایره دشمن خارج، وانمود کنند تا بتوانند آن بخش دیگر را از بین ببرند، بعد هم به سراغ اینها بیایند.»[۲۴]

از دیگر راهکارهای دشمن که با دشمن شناسی به آن پی می بریم، گماردن واسطه ها در پیشبرد اهداف خود است:

«دشمن گاهی با ده واسطه یک فرد ساده لوح و بیچاره ای را تحریک می کند که حرفی بزند و یا موضع گیری غلط و ناشیانه ای را انجام دهد و ممکن است چنین فردی، حتّی خودش هم نداند که عامل دشمن است.»[۲۵]

«بنابراین، باید هوشیار بود و من امیدوارم که ملت ایران در شناخت دشمن اشتباه نکند. دشمن استکبار جهانی است؛ دشمن آمریکاست و دشمن صهیونیستها هستند.»[۲۶]

با توجه به مباحثی که گاه در میان جامعه اسلامی پیش آمده، برخی گمان می کنند که انتقاد به وجود دشمن یک توهّم است، و از این رو هشدارهای مکرّر درباره توطئه دشمنان علیه اسلام، انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی را به منزله توهّم توطئه تبلیغ می کنند. توضیح اینکه: عده ای می گویند که دیدن دست بیگانه در تمام مسایل و جریانات کشور، حاکی از نوعی توهّم است و این تفکّر واقعیت خارجی ندارد. اینکه تمام وقایع سیاسی و رخدادها را به آمریکا و اسرائیل، سازمانهای جاسوسی بیگانه و توطئه دشمنان مربوط کنیم، نشانه ضعف، ترس و انحراف اذهان عمومی و خارج از دایره علّت و معلول است. در مقابل این دیدگاه، نظریه توطئه قرار دارد که وقایع و رخدادهای سیاسی ـ  اجتماعی، جنگها، شورش ها و مانند آنها را حاصل نقشه یا توطئه دشمن معرفی می کند.

امام خمینی! تمام شکستها، عقب ماندگیها، مشکلات و وقایع را به توطئه دشمن نسبت می دهد، لذا این شخصیت واقع بین، علاوه بر هشدار درباره توطئه دشمن، به پیروی نکردن از هوای نفس، حفظ وحدت کلمه و پرهیز از تفرقه و مانند آن، به عنوان  عوامل داخلی مؤثر در پیروزی توصیه می کرد.

ایشان درباره نقش وحدت در پیروزی می فرماید: «رمز پیروزی ما «وحدت کلمه» و اتّکال به خدا و اتّکال به اسلام بود. این رمز را ملّت نباید از دست بدهد.»[۲۷]

و نیز در خصوص خطر تفرقه و اختلاف می فرماید: «این تفرقه در بین مسلمین است که باعث شده است اجانب بر ما تسلّط پیدا کنند… واجب است بر همه مسلمین که با هم متّحد باشند.»[۲۸]

__________________________________________________

[۱]. فاطر/ ۶۰.

[۲]. صحیفه امام، سید روح الله موسوی خمینی) (امام خمینی))، مرکز نشر آثار امام خمینی)، تهران، ۱۳۷۲ ش، ج ۱۲، ص ۴۶۳.

[۳]. همان، ج ۱۵، ص ۲۷۷.

[۴]. بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‏ای>، ۲۱/۴/۷۸.

[۵]. بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‏ای>، ۹/۸/۷۵.

[۶]. بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‏ای> ، ۲۲/۲/۸۲.

[۷]. ممتحنه/ ۱.

[۸]. همان/ ۲.

[۹]. همان.

[۱۰]. نساء / ۸۹.

[۱۱]. توبه/ ۸.

[۱۲]. فاطر/ ۶.

[۱۳]. نساء/ ۴۴ ـ ۴۵.

[۱۴]. ر.ک: دشمن‌شناسی از دیدگاه امام خمینی!، حمید نگارش.

[۱۵]. صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۹۵.

[۱۶]. همان، ج ۱۴، ص ۳۱.

[۱۷]. بیانات مقام معظم رهبری> در دیدار اعضای جهاد سازندگی، ۱۵/۷/۱۳۷۷.