چرایی نیامدن نام امام مهدی(عج) در قرآن / راه های معرفی امام
اندیشه پیروزی نهایی نیروی حق و عدالت بر باطل و ستم و برپایی تمام ارزش‌های انسانی به دست مبارک «مهدی» اندیشه ای است که همه گروه‌های مسلمان، آن را باور دارند؛ زیرا ریشه در قرآن کریم دارد؛ اما چرا نام «مهدی» در قرآن نیامده است؟ آیا اگر نام او می آمد، باور مردم به او عمیق‌تر نمی شد؟ برای پاسخ به این سۆال، روش های قرآن مجید را در معرفی انسان‌های خوب و وارسته بیان می‌کنیم. قرآن برای شناساندن این افراد، از سه راه استفاده کرده است :
راه اول. معرفی با اسم: نخستین راه شناساندن، آوردن اسم شخصیت مورد نظر است؛ مانند: (و ما محمد الا رسول) (۱) یا (واذکر فی الکتاب مریم) (۲)
راه دوم. معرفی با عدد: شیوه دوم، بیان تعداد افراد خاص است. قرآن نقبای بنی اسرائیل را با عدد می شناساند؛ مانند: (و بعثنا منهم اثنی عشر نقیبا) (۳)
راه سوم: معرفی با ویژگی و صفت: شناساندن با ویژگی‌های فرد، بهترین راه معرفی است، زیرا راه را بر سودجویان می بندد. نام جعلی درست کردن آسان است؛ ولی ویژگی های هر فرد، مخصوص او است. همچنین قرآن، از افرادی نام می برد که با آن که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را کاملاً با نام می شناختند؛ ولی باز او را انکار می‌کردند. قرآن کریم، اهل بیت را در آیه های تطهیر، مباهله، ولایت (۴) و… با این روش معرفی کرده است. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز در قرآن با این روش شناسانده شده است. اینک بررسی چند آیه از آیات مهدویت:
آیه اول: آیا می توان زنده بودن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را از قرآن استفاده کرد؟
برخی آیه های قرآن کریم، وجود امام و حجت را بر روی زمین می رسانند. یکی از این آیات ، آیه چهارم سوره قدر است:
(تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر)
در شب قدر فرشتگان و روح با اجازه پروردگارشان برای هر امری فرود می آیند.
شناساندن با ویژگی‌های فرد، بهترین راه معرفی است، زیرا راه را بر سودجویان می بندد. نام جعلی درست کردن آسان است؛ ولی ویژگی های هر فرد، مخصوص او است
فعل «تنزّل» مضارع است و استمرار و تداوم را می رساند؛ پس هر سال، شب قدر دارد. در شب قدر، فرشتگان و روح نازل می شوند. از طرفی هر انسان، توانایی پذیرش فرشتگان – به ویژه روح که برتر از فرشتگان است- را ندارد و باید انسانی در مرتبه پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه و آله و سلم باشد تا این قابلیت را دارا باشد. اما هم اکنون در شب قدر، فرشتگان و روح بر چه کسی نازل می شوند؟ امیرمۆمنان علی علیه السلام فرمود:
«شب قدر، در هر سال است و امر سال در آن شب نازل می شود. برای این امر، والیانی پس از رسول خدا وجود دارد»
ابن عباس پرسید: «اینان چه کسانی هستند؟» فرمود: «من و یازده نفر از نسل و فرزندان من.» (۵)
آیه دوم: اگر بخواهیم ویژگی‌های عصر ظهور مهدی امت را به بهترین شکل بیان کنیم، آیه ای بهتر از آیه ۵۵ سوره نور نمی یابیم. در این آیه، خداوند به مۆمنان صالح وعده می دهد و وعده او حق و یقینی است. (۶) اما این وعده چیست؟ بهتر است آیه را بخوانیم و وعده های الهی را در آن ببینیم.
(وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنّهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکّننّ لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدّلنّهم من بعد خوفهم أمناً یعبدونی لا یشرکون بی شیئا)
خداوند، به مۆمنان درستکار شما وعده داده است آنان را در زمین جانشین می کند؛ همچنان که گروهی از پیشینیان را جانشین کرده و دینی که برایشان می پسندد، بگستراند و بعد از بیمناکیشان به آنان امنیت می بخشد که آن زمان، من را می پرستند و چیزی را شریکم قرار نمی‌دهند.
وعده های خداوند به مۆمنان صالح
۱- تمام زمین را در اختیارشان می گذارد؛ همانند حکومت‌های صالحان گذشته؛ چون نوح و داود و سلیمان.
۲- دین آنان را در تمام زمین برتری و گسترش می دهد؛ دینی که خداوند برای انسان‌ها پسندیده است؛ یعنی اسلام همراه با ولایت اهل بیت «علیهم السلام» که جریان غدیر و آیه‌های مربوط به آن ، آن را می رساند.
۳- امنیت و آرامش را جایگزین ترس و وحشت مۆمنان درستکار قرار می دهد. البته امنیت کامل، زمانی حاصل می شود که سراسر زمین در اختیار مۆمنان با تقوا باشد و دشمن قابل توجهی مقابل آنان نباشد.
۴- نتیجه این حکومت، از میان رفتن جلوه های شرک و نفاق و پرستش خدای یکتا است. در پرتو آن، برکت از آسمان و زمین آشکار می‌شود و همگان در رفاه و آسایش قرار می گیرند.
به خدا سوگند! اینان شیعیان ما هستند. خداوند به دست مردی از ما، این کار را در حق آنان خواهد کرد و آن مرد، مهدی این امت است و او همان کسی است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم (درباره او) فرموده است: «اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد، خداوند آن روز را چنان طولانی کند تا مردی از خاندان من حاکم جهان گردد. نام او هم نام من است. او زمین را از عدل و داد پر خواهد کرد همان گونه که از ظلم و ستم لبریز شده باشد
رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم در ذیل این آیه فرمود:
وقتی قائم ما قیام کند، زمین را پر از عدل و داد می کند، پس از آن که لبریز از ظلم و ستم شده باشد
و فرمود:
خوشا به حال صبرپیشگان در پنهانی او و خوشا به حال یاری‌کنندگانش در قیام او. (۷)
نکته مهم، این که وعده خدا، حق و تخلف ناپذیر است؛ ولی جهانی‌شدن آیین الهی تا کنون اتفاق نیفتاده است؛ به همین سبب مفسر بزرگ قرآن، مرحوم طبرسی رحمه الله در تفسیر این آیه می‌گوید:
چون گسترش دین در سراسر زمین و جهانگیر شدن آیین، از گذشته تا کنون پدیدار نشده است، به یقین، این امر در آینده اتفاق خواهد افتاد؛ زیرا جهانی شدن دین اسلام، وعده‌ای الهی است و وعده خدا، تخلف‌پذیر نیست. (۸)
امام سجاد علیه السلام پس از تلاوت آیه فوق فرمود:
به خدا سوگند! اینان شیعیان ما هستند. خداوند به دست مردی از ما، این کار را در حق آنان خواهد کرد و آن مرد، مهدی این امت است و او همان کسی است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم (درباره او) فرموده است: «اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد، خداوند آن روز را چنان طولانی کند تا مردی از خاندان من حاکم جهان گردد. نام او هم نام من است. او زمین را از عدل و داد پر خواهد کرد همان گونه که از ظلم و ستم لبریز شده باشد.» (۹)
بررسی آیات دیگر را به مجال دیگر واگذاشته و در پایان، یادآور می‌شویم، اهل سنت نیز روایاتی آورده‌اند که آیاتی از قرآن را درباره حضرت مهدی(عج) و حکومت جهانی آن حضرت می‌داند؛ برای نمونه فخر رازی در ذیل آیه۳ سوره بقره، از مصادیق «غیب»، مهدی آل محمد(عج) را می‌داند که باید به آن ایمان داشت. (۱۰)
پی نوشت:
۱- آل عمران:۱۴۴.
۲- مریم: ۱۶.
۳- مائده:۱۲.
۴- احزاب: ۳۲؛ آل عمران:۶۱؛ مائده:۵۵..
۵- اصول کافی، ج۱،ص ۵۳۲، ح۱۱.
۶- در بیش از بیست آیه قرآن، حق بودن وعده‌های خداوند و تخلف ناپذیر بودنشان بیان شده است.
۷- بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۰۴، باب ۴۱، ح ۱۴۴.
۸- مجمع البیان، ج۷، ص۱۵۲.
۹- همان.
۱۰- تفسیر فخر رازی.