جلوگیری از مهاجرت نخبگان با طرح‌های جذبی به جای قوانین سلبی
مهاجرت نخبگان مسأله‌ای است که قطعا دل هر هموطن را به درد می‌آورد، از این رو برخی خواستار عدم مجوز برای مهاجرت استعدادها شده‌اند؛ اما مسوولان طرح‌های بهتری را برای جذب نخبگان در نظر گرفته‌اند.
اگر در سرویس‌های جستجوگر کلمه «سرمایه» را جستجو کنیم در نخستین گزینه، «سرمایه انسانی» را به ما پیشنهاد می‌دهد؛ سرمایه انسانی یعنی وجود تک تک افراد که می‌تواند در کشور و پیشرفت آن در هر زمینه‌ای موثر باشد.
حال اگر این افراد جوانان دانشجوی یک کشور باشند که به طور مسلم تاثیر بسیار بیشتری می‌توانند در پیشرفت کشور داشته باشند، حال تصور کنید این افراد از میان استعدادهای برتر کشور و دانشجویان دانشگاه‌های برتر کشور هم باشند.
قطعا هر کشوری به این نیروی با دانشش برای پیشرفت نیاز دارد و قطعا هموطنان این افراد دلشان نمی‌خواهد که این سرمایه‌ها را از دست بدهند، ملت حاضرند برای پیشرفت شخصی این افراد هزینه هم بدهند اما پیشرفت آنها به درد مملکت بخورد و به کار مردم بیاید.
گاهی اما دیده می‌شود که فردی از استعدادهای برتر کشور در دانشگاه‌های دولتی با هزینه بیت‌المال تحصیل می‌کند و برای پیشرفت به کشور دیگری می‌رود، حتی همین رفتنش هم با بورسیه کشور و از محل بیت‌المال است اما پس از پیشرفت، دیگر به کشور برنمی‌گردد.
با توجه به هزینه‌ای که از بیت المال مردم در اختیار دانشگاه‌های دولتی قرار می‌گیرد تا صرف پیشرفت دانشجویان این دانشگاه‌ها شود بنابراین دانشجویان باید دین خود را به مردم ادا کنند.
وی از مسوولان می‌خواهد که از خروج این دانشجویان که از طریق سرمایه کشور و مردم رشد می‌کنند و به کشورهای دیگر می‌روند و به جای هم میهنان خودشان به مردم کشورهای پیشرفته خدمت می‌کنند، جلوگیری کنند یا حداقل به مدت ۱۰ سال پس از فارغ التحصیلی اجازه مهاجرت برای آنها صادر نشود.
مسأله را از یکی از فارغ التحصیلان که اتفاقا دانشجوی دانشگاه برتر کشور هم بوده است، سوال کردیم.
وی گفت: دولت باید از افرادی که با امکانات رایگان دولتی تحصیل می‌کنند و به دانش بالایی می‌رسند تعهد بگیرد که مثلا تا چند سال حق مهاجرت نداشته باشند، واقعا چرا برخی باید با پول مردم ایران رشد کنند ولی خدماتشان را در اختیار دیگران قرار دهند؟
یکی از دانشجویان هم گفت: باید قانونی داشته باشیم که فارغ التحصیلان دانشگاه‌های دولتی که از امکانات بیت المال استفاده کرده‌اند، در صورت مهاجرت خرج تحصیل خود را بپردازند.
* تسهیلات جذب نخبگان به جای قوانین سلبی
البته محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان رأس آموزش عالی کشور معتقد است که مهاجرت دانشجویان نخبه به خارج از کشور کار نامناسبی نیست چرا که این افراد می‌توانند سبب ایجاد تعامل بین کشور ما و کشورهای دیگر شوند و از این طریق علم که متعلق به کل جامعه بشری است بین ملت‌های مختلف جا به جا می‌شود.
اما زلفی‌گل می‌گوید: مهاجرت نباید یک طرفه باشد و باید بتوانیم از طریق تعامل با کشورهای دیگر ما هم از علم آنها بهره بگیریم، همچنین باید بتوانیم با قوانین و تسهیلاتی که برای اشتغال و تحصیل استعدادهای خودمان ایجاد می‌کنیم آنها را جذب کنیم.
بر همین اساس وزارت علوم طرح جدیدی برای جذب نخبگان در نظر گرفته است تا با تسهیل اشتغال برای آنها خدماتشان در اختیار هموطنان قرار بگیرد.
در این طرح بحث جذب دانش آموختگان دکتری به عنوان هیأت علمی پیگیری می‌شود، براساس آئین نامه مذکور سه روش برای پذیرش نخبگان به عنوان هیأت علمی پیش بینی شده است، براساس روش اول، نخبگان به روش عادی در فراخوان جذب هیأت علمی شرکت کرده و با بقیه شرکت کنندگان رقابت کنند و البته حسن آن این است که ردیف استخدامی آنها در صورتی که از بنیاد ملی نخبگان تاییدیه داشته باشند فراهم است و کارت پایان خدمت هم در ابتدا اگر در پروژه‌ای از پروژه‌های بنیاد ملی نخبگان مشغول باشند، نیازی نیست.
در روش دوم، نخبگان اگر از طرف بنیاد ملی نخبگان معرفی و برگزیده باشند، می‌توانند به دانشگاه مورد نظر خود مراجعه کرده و از دانشگاه مورد نظر اعلام نیاز بیاورند، در صورتی که دانشگاه قبول کرده و نامه‌ای مبنی بر احتیاج به فرد مذکور را اعلام کند، نخبه مذکور می‌تواند پذیرش شود.
در روش سوم، نخبگانی که جایابی نشده‌اند، مراجعه می‌کنند اگر شرایط لازم را داشته باشند خارج از فراخوان به لحاظ عمومی و علمی بررسی شده در نهایت محلی را برای وی مشخص می‌کنند. بنابراین وقتی فردی شرایط لازم نخبه را داشته باشد حتماً تلاش می‌شود تا وی جایابی پیدا شود.
همچنین طرح بورسیه صنعتی نخبگان نیز از سوی بنیاد ملی نخبگان اعلام شده که براین اساس حداقل هزار نفر در سال آینده با مشارکت وزارت علوم و بنیاد ملی نخبگان بورسیه صنعتی می‌شوند تا نخبگان کشور بتوانند وارد صنایع شوند.
مسأله را از مهدی گلشنی عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف نیز سوال کردیم، گلشنی هم معتقد است که برخی از نخبگان کشور به دلیل بیکاری و عدم شایسته سالاری در انتصابات پست‌ها و مشاغل مهاجرت می‌کنند، البته برخی هم به دلیل عدم فرهنگ سازی از کودکی احساس تعهدی به هموطنانشان ندارند.
وی می‌گوید: اگر مسیر اشتغال این افراد تسهیل شود قطعا مهاجرت کمتری را شاهد خواهیم بود.
برنامه‌های وزارت علوم برای جذب نخبگان و حتی بازگشت نخبگان ایرانی از خارج کشور در سال‌های آینده قطعا موثر خواهد بود.