ارزانی محصول محبوب ایرانی‌ها در راه است
با توجه به رویکرد جدید ایران و پاکستان برای توسعه مبادلات تجاری، رفع موانع مرزی و فعال‌سازی گمرکات می‌تواند تأثیر مستقیمی بر بازار کالاهای اساسی در ایران داشته باشد.
در سال‌های اخیر، یکی از عوامل افزایش قیمت کالاهایی مانند برنج، گوشت و خوراک دام، وابستگی بیش از حد به واردات از کشورهای دوردست بوده است. حمل‌ونقل طولانی، هزینه‌های بالای گمرکی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، باعث شده تا کالاها با قیمت تمام‌شده بالاتری به دست مصرف‌کننده ایرانی برسند. نزدیکی جغرافیایی پاکستان و امکان تهاتر کالا، فرصتی فراهم می‌کند تا این هزینه‌ها به شکل محسوسی کاهش یابد.
از سوی دیگر، اگر مسیرهای مرزی میان ایران و پاکستان فعال‌تر و تسهیل‌شده‌تر شوند، رقابت در بازار داخلی نیز افزایش پیدا می‌کند. برنج پاکستانی از نظر کیفیت در جایگاهی نزدیک به برنج ایرانی قرار دارد و در صورت واردات گسترده و منظم، می‌تواند نقش مؤثری در کنترل قیمت‌ها داشته باشد. ورود این کالا با هزینه حمل‌ونقل کمتر و بدون نیاز به تبادل ارزی گسترده، موجب می‌شود تا نوسانات ارزی تأثیر کمتری بر قیمت نهایی آن بگذارد.
در واقع، هرگونه بهبود در فرآیندهای گمرکی و مرزی، نوعی «کاهش هزینه پنهان» در زنجیره تأمین کالاهای اساسی محسوب می‌شود. وقتی کالا سریع‌تر، ارزان‌تر و با ثبات بیشتر وارد کشور شود، واسطه‌ها و دلال‌ها نیز امکان سودجویی از تأخیرها یا کمبود عرضه را از دست می‌دهند. در چنین شرایطی، بازار داخلی به سمت ثبات و تعادل قیمت‌ها حرکت می‌کند و مصرف‌کننده نهایی منتفع می‌شود.
با این حال، تحقق این هدف نیازمند هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف از جمله گمرک، راهداری و وزارت صمت است. اگر بی‌نظمی مدیریتی در مرزها ادامه یابد، حتی بهترین توافقات تجاری نیز به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. تعدد تصمیم‌گیران در داخل کشور یکی از چالش‌های اصلی در اجرای توافقات مرزی است که باید با اصلاح ساختار مدیریتی و تفویض اختیارات مشخص به استانداران و نهادهای مرزی برطرف شود.
در مجموع، توسعه تجارت با پاکستان نه‌تنها می‌تواند بازار کالاهای اساسی مانند برنج را از نوسان‌های شدید نجات دهد، بلکه به تقویت امنیت غذایی کشور نیز کمک خواهد کرد. کاهش هزینه واردات، دسترسی سریع‌تر به کالا و ثبات ارزی، سه عاملی هستند که می‌توانند نرخ نهایی کالاهای ضروری را به طور ملموسی پایین آورند و فشار معیشتی بر خانوارهای ایرانی را کاهش دهند.
توافق استراتژیک و تاریخی ایران و پاکستان
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به توافق ایران و پاکستان برای تسهیل فرآیندهای گمرکی و تردد روان کامیونها بین دو کشور، گفت: خطوط ریلی ایران و پاکستان بهسازی و نوسازی می‌شود.
فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی با اشاره به توافقات جدید ایران و پاکستان برای گسترش همکاری‌های ترانزیتی اظهار کرد: تسهیل فرآیندهای گمرکی برای تردد روان‌تر کامیونها و اجرای پروژه‌های بهسازی و نوسازی خطوط ریلی، دو محور اصلی همکاری‌های جدید تهران و اسلام‌آباد به شمار می‌رود.
وی با اشاره به اهمیت روابط حمل‌ونقلی و ترانزیتی میان دو کشور اظهار کرد: ایران و پاکستان با توجه به جایگاه ژئوپولیتیکی خود، برنامه‌های مشترک متعددی را در حوزه‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و دریایی در دستور کار دارند.
وی افزود: همکاری‌های ریلی شامل بهسازی و نوسازی خطوط است؛ در حوزه جاده‌ای، تمرکز بر تسهیل امور گمرکی و فراهم‌سازی شرایط بهتر برای تردد کامیون‌داران دو کشور قرار دارد و در حوزه دریایی نیز ایجاد ارتباط مستقیم میان بنادر کراچی، گوادر و چابهار دنبال می‌شود.
صادق تصریح کرد: این همکاری‌ها نه‌تنها به افزایش حجم مبادلات ترانزیتی میان ایران و پاکستان منجر می‌شود، بلکه بستر توسعه مسیرهای ترانزیتی منطقه‌ای را نیز فراهم می‌کند.
وی تأکید کرد: با تحقق این همکاری‌ها، مسیر اتصال پاکستان به چین و به‌تبع آن، پیوند چین از طریق پاکستان و ایران به اروپا هموار خواهد شد؛ موضوعی که از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است و به‌صورت جدی از سوی دو کشور پیگیری می‌شود.
۴۰۰ هزار تن برنج پاکستانی وارد می کنیم
سفیر ایران در پاکستان با مثبت ارزیابی کردن سفر اخیر وزیر راه از بی‌نظمی در مدیریت مرزها توسط دستگاهای ذی‌ربط داخلی انتقاد کرد و گفت: رئیسجمهور دستور واردات ۴۰۰ هزار تن برنج پاکستانی را صادر کرد.
رضا امیری‌مقدم سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاکستان، با اشاره به سفر وزیر راه و شهرسازی به اسلام‌آباد، اظهار کرد: سفر خانم وزیر راه و شهرسازی به پاکستان، یک سفر چندجانبه است.
وی ادامه داد: این سفر در قالب اجلاس وزرای راه کشورهای منطقه از جمله کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، عربستان و چند کشور شرق پاکستان برگزار می‌شود. این برنامه در راستای هماهنگی‌های ترانزیتی بین کشورهاست که به نظرم نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی میان کشورها دارد.
وی یادآور شد: پاکستان از طریق ایران می‌تواند به آسیای میانه و قفقاز متصل شود و از طریق ایران نیز به ترکیه و اروپا راه یابد. همچنین ایران از مسیر پاکستان می‌تواند ارتباط خود را به شرق گسترش دهد.
وی افزود: امروز محور اصلی برنامه‌ها، بررسی کریدورهای اقتصادی است؛ کریدورهایی که اهمیت فوق‌العاده‌ای در رقابت میان قدرت‌ها و مناطق مختلف پیدا کرده‌اند. پاکستان در این زمینه اقدام پیش‌دستانه‌ای داشته است. در این نشست، هم سازمان‌های بین‌المللی حضور دارند و هم کشورها در سطح وزرا شرکت کرده‌اند. هیئت جمهوری اسلامی ایران نیز به ریاست وزیر راه و شهرسازی در این اجلاس حضور یافت و هیئت ایرانی علاوه بر نشست‌های چندجانبه، دیدارهای دوجانبه‌ای با سران سایر هیئت‌ها داشت.
گام تازه تهران و اسلام‌آباد برای جهش در روابط تجاری
سفیر ایران در پاکستان با اشاره به نشست‌های دوجانبه وزیر راه وشهرسازی با وزیر تجارت و وزیر ارتباطات پاکستان با محوریت توسعه تجارت بین دو کشور، گفت: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان تصمیم گرفته‌اند روابط تجاری خود را گسترش دهند. اخیراً نیز هیئتی بلندپایه از وزارت جهاد کشاورزی به دستور رئیسجمهور و پس از سفر ویث به پاکستان به این کشور سفر کرده است. این هیئت با وزیر و بخش‌های مختلف وزارت کشاورزی و امنیت غذایی پاکستان جلساتی برگزار و توافقات خوبی را نهایی کرده‌اند.
امیری‌مقدم با بیان این‌که امیدواریم با تسهیل تردد در مرزهای دو کشور، بتوانیم به رونق تجارت کمک کنیم، اظهار کرد: در زمان حاضر مرز میرجاوه فعال است و سه تا چهار بازارچه مرزی نیز وجود دارد. با این حال، برخی مرزها از جمله مرز “ریمیدان” از سمت پاکستان به‌طور کامل تجهیز و آماده بازگشایی است و تمام امکانات گمرکی و زیرساختی لازم برای تجارت در آن مستقر شده است، اما در طرف ایرانی هنوز مشکلات و موانعی وجود دارد.
وی بیان کرد: امیدواریم در جریان گفت‌وگوهای این سفر، میان دو وزیر این موانع در طرف ایران برطرف شود تا جمهوری اسلامی ایران بتواند کالاهایی را که اکنون از کشورهایی چون برزیل، نیوزیلند و استرالیا وارد می‌کند، از پاکستان که هم‌مرز با ماست و حمل‌ونقل آن نزدیک‌تر و ارزان‌تر است، تهیه کند.
کم‌کاری برخی دستگاه‌های اجرایی در مرزها
وی با تاکید بر این‌که معتقدم این سفر بسیار خوب و موفق بوده و امیدواریم نتایج آن را در آینده نزدیک در افزایش مراودات تجاری دو کشور شاهد باشیم در خصوص مشکلات طرف ایران اضافه کرد: بخش عمده‌ای از این مشکلات و موانع ناشی از ناهماهنگی بین دستگاه‌های مربوطه است. برخی دستگاه‌ها به وظایف خود به‌درستی عمل نمی‌کنند؛ مثلاً گمرک باید تجهیزات خود را مستقر کند تا امکان عبور کالا فراهم شود.
وی افزود: این مسئله اهمیت زیادی دارد؛ زیرا بیشتر کالاهای وارداتی بندر کراچی، مهم‌ترین بندر پاکستان، پس از بارگیری، مسیر ۱۲۰۰ کیلومتری تا مرز میرجاوه و تفتان را طی می‌کنند، اما در صورت استفاده از پایانه مرزی ریمدان، این فاصله به حدود ۶۰۰ کیلومتر کاهش می‌یابد و هزینه حمل‌ونقل نیز تقریباً نصف می‌شود. از این‌رو برای تجار، چه ایرانی و چه پاکستانی، جذابیت زیادی دارد.
وی یادآور شد: تجار پاکستانی بارها در نشست‌های اتاق بازرگانی در شهرهای کراچی، لاهور، کویته، پیشاور و اسلام‌آباد خواستار بازگشایی واقعی مرز ریمیدان شده‌اند. این مرز پیش‌تر نیز دو بار، یک‌بار توسط رؤسای جمهور و نخست‌وزیران دو کشور رسماً افتتاح شده‌اند، اما طرف ایرانی هنوز نتوانسته زیرساخت‌ها و تجهیزات لازم را برای فعال‌سازی کامل آن‌ها فراهم کند. این یکی از نقاط ضعف ماست و به‌طور مستمر از سوی سفارت و وزارت امور خارجه، به‌ویژه در حوزه‌های راه و گمرک در حال پیگیری است.
بی‌نظمی در مدیریت مرزها و تداخل وظایف دستگاه‌ها
سفیر ایران در پاکستان ادامه داد: در این زمینه، طی یکی دو ماه گذشته، سازمان مناطق آزاد نیز برای ایجاد منطقه آزاد مشترک میان دو کشور بسیار پیگیر بوده است. لازم است از آقای دکتر مسرور دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور قدردانی کنم که شخصاً برای پیگیری این موضوع با ما تماس گرفتند و چندین مرتبه با جدیت آن را دنبال کردند. قرار است به‌زودی نشستی مشترک با وزیر مربوطه در پاکستان برگزار شود تا درباره محدوده بازارچه‌ها و میزان زمین اختصاص‌یافته از دو طرف تصمیم‌گیری شود. ایجاد منطقه آزاد مشترک قطعاً در توسعه روابط اقتصادی دو کشور مؤثر خواهد بود.
امیری‌مقدم در خصوص حج مبادلات تجاری ایران و پاکستان نیز گفت: در زمان حاضر، حجم مبادلات تجاری دو کشور حدود سه میلیارد و صد میلیون دلار است که ۷۰ درصد آن به نفع ایران و مربوط به صادرات کالاهای ایرانی به پاکستان است. کالاهای ایرانی به‌دلیل کیفیت و قیمت مناسب در بازار پاکستان محبوبیت زیادی دارند.
وی با بیان این‌که در نمایشگاه اکسپو طی دو سال گذشته، بیشترین تعداد شرکت‌کنندگان خارجی از کشور پاکستان بوده است، اظهار کرد: پس از سفر رئیسجمهور کشورمان به پاکستان، تصمیم گرفته شد واردات از این کشور افزایش یابد. وزارت جهاد کشاورزی نیز مأمور شده تا زمانی که پاکستان کالاهای مورد نیاز ایران را تأمین می‌کند از کشورهای دیگر خریدی انجام ندهد. در تفاهم‌نامه‌های اخیر واردات حدود ۴۰۰ هزار تن برنج، ۲۰۰ هزار تن ذرت، ۳۰ هزار تن گوشت، ۵۰ هزار تن سویا و دانه‌های روغنی از پاکستان پیش‌بینی شده است. وزیر کشاورزی پاکستان نیز آمادگی خود را برای سفر به ایران و پیگیری اجرای این توافق‌ها اعلام کرده است.
آمادگی کامل برای جهش تجاری ایران و پاکستان
وی تأکید کرد: اکنون تمام زمینه‌ها برای جهش در روابط تجاری دو کشور فراهم است. با تسهیل تردد مرزی، فعال‌سازی گمرکات و اجرای تکلیف قانونی دولت مبنی بر شبانه‌روزی کردن مرزهای زمینی و دریایی، می‌توانیم علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، صادرات و تولید کشور را نیز افزایش دهیم.
سفیر ایران در پاکستان افزود: همان‌طور که رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کرده‌اند، سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» بدون بازار مصرف معنا ندارد و چه بازاری بهتر از کشورهای همسایه مانند پاکستان و افغانستان. اگر روابط تجاری ایران با همسایگان به‌ویژه پاکستان و افغانستان گسترش یابد، بخش عمده نیازهای کشور از همین مسیر تأمین می‌شود و مازاد تولید نیز به این کشورها صادر خواهد شد.
وی تاکید کرد: در مجموع، همه شرایط برای تقویت این همکاری‌ها فراهم است، اما باید دستگاه‌های اجرایی میانی روان‌سازی و هماهنگی بیشتری داشته باشند تا مصوبات متناقض و تصمیمات پراکنده مانع اجرای برنامه‌ها نشود. امیدواریم با حضور میدانی مسئولان در مرزها و بنادر، موانع موجود شناسایی و برطرف شود تا شاهد رشد واقعی روابط تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و پاکستان باشیم.