تحلیلگر آمریکایی: سلاح اتمی، راه آسان و امن ایران است
تحلیلگر آمریکاییِ متخصص در حوزه ایران می‌گوید که ساخت سلاح اتمی به تأسیسات کوچک و مواد هسته‌ای کم نیاز دارد و ایران می‌تواند آن را در اعماق زمین انجام دهد که آسان‌ترین و امن‌ترین راه برای اوست.
ریچارد نفیو، چهره آمریکایی متخصص در حوزه ایران و از مهره‌های وزارت خارجه دولت اوباما، در مقاله‌ای به بررسی «گزینه‌های ایران برای بازسازی هسته‌ای» پرداخت. در این مقاله آمده است: «بلافاصله بعد از توقف جنگ، بحث‌ها درباره توانایی تهران در بازسازی برنامه خود آغاز شد. آیا ایران قصد دارد طرح قبلی را پیش ببرد یا چیز متفاوتی بسازد؟ درحالی‌که ترامپ ادعا می‌کرد برنامه هسته‌ای به‌طور کامل نابود شده و اساساً بازسازی نخواهد شد، اما سازمان سیا، اسرائیل، فرانسه، آژانس انرژی اتمی و سایر بازیگران به این نتیجه رسیدند که ایران ممکن است هسته‌ای خود را ظرف چند ماه یا چند سال به پیشرفت برساند.»به نظر نفیو، ایران ۴ سناریو دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:
۱. برنامه هسته‌ای غیرنظامی خارجی
در این سناریو، ایران برنامه هسته‌ای خود را به راکتور و سوخت‌های تأمین شده توسط منابع خارجی محدود می‌کند. اگرچه این نوع بازسازی، دامنه محدودی دارد؛ اما بازهم ایران برنامه هسته‌ای دارد.این سناریو از نظر اقتصادی برای ایران پرهزینه خواهد بود؛ اما ریسک حمله به تأسیسات را کاهش می‌دهد.نفیو این گزینه را کم احتمال‌ترین انتخاب ایران می‌داند، زیرا اولا، نشان‌دهنده عقب‌نشینی قابل‌توجه تهران از مواضع خود است. ثانیاً ایران را به تامین سوخت خارجی، وابسته می‌کند، یعنی منابعی که برای تهران قابل‌اعتماد نیستند. اگر ایران این سناریو را انتخاب کند، مطمئناً آن را اعلام نخواهد کرد و درنتیجه، برای آمریکا و اسرائیل دشوار خواهد بود به آن اعتماد کنند.
۲. بازسازی کامل و اعلام‌شده
در این سناریو، ایران برنامه هسته‌ای خود را با استفاده از تأسیسات غنی‌سازی اعلام شده، به سطح پیش از حمله بازمی‌گرداند. همچنین به سمت راکتور داخلی پیش می‌رود.این سناریو مستلزم بازسازی تأسیسات هسته‌ای و باز کردن آن برای بازرسان آژانس است. این برنامه زمان‌بر خواهد بود اما مزایای سیاسی و فناوری برای ایران دارد. این گزینه، ایران را قادر می‌سازد که برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز و با ان‌پی‌تی سازگار کند.اما جنگ ۱۲ روزه به تهران نشان داد که حتی تأسیسات صلح‌آمیز و تحت نظارت آژانس، می‌تواند توسط اسرائیل و آمریکا موردحمله قرار گیرد. درنتیجه، به نظر نمی‌رسد که این سناریو بدون یک توافق سیاسی بلندمدت و تضمین‌های امنیتی، دنبال شود.
۳. بازسازی کامل و اعلام‌نشده
در سناریو سوم، ایران تلاش می‌کند تأسیسات غنی‌سازی و سانتریفیوژهای خود را بازسازی کند؛ اما بدون اعلام به بازرسان آژانس. این گزینه، مانند سناریوی پیشین است؛ با این تفاوت که ایران دسترسی بازرسان را تا حد امکان ممنوع می‌کند. با این کار، تهران در برنامه خود، ابهام ایجاد می‌کند و از «مزایای بازسازی کامل» بهره می‌برد. اما این سناریو هزینه گزینه قبلی را به همراه دارد. البته باید گفت که اگر حضور بازرسان و عدم حضور بازرسان هر دو به گزینه نظامی ختم شود، پس بهتر است بازرسان حضور نداشته باشند.
۴. اصلاح کامل برنامه
به نظر نتانیاهو، در مسیر آخر، ایران می‌تواند بازسازی تأسیسات پیشین را رها کند تا بر حفظ گزینه تسلیحاتی در تأسیسات کوچک‌تر و بدون اعلام به آژانس، تمرکز نماید.نفیو معتقد است که اگر ایران قصد دارد برنامه خود را به آژانس اعلام نکند، احتمال انتخاب سناریو چهارم، از سناریو شماره ۳ بیشتر است.او تاکید می‌کند که یک برنامه «تسلیحاتی می‌تواند کوچک‌تر از برنامه غیرنظامی» باشد. این گزینه «بسیار کم‌هزینه‌تر و امن‌تر» است؛ زیرا فعالیت خود را به یک شرکت کوچک مختص خاص سلاح، محدود می‌کند. تأسیسات موردنیاز برای این کار، کوچک است، به مواد هسته‌ای کمتری نیاز دارد و می‌تواند بسیار عمیق‌تر و ایمن‌تر باشد.«پنهان کردن» این برنامه حتی «با وجود نفوذ امنیتی اسرائیل» و آمریکا، «بسیار آسان» است و درنتیجه «خطر حمله را کاهش می‌دهد.»اما با این کار، ایران برنامه متقاعد کردن جامعه بین‌المللی مبنی بر مشروع بودن اقداماتش را دشوار می‌کند.لازم به ذکر است که دهه‌های قبل، مشروع بودن فعالیت ایران در مجامع بین‌المللی پذیرفته‌شده بود؛ اما بازهم اسرائیل به ایران حمله کرد. نفیو می‌گوید که جنگ ممکن است ارزش موضوعی به نام مشروعیت بین‌المللی را برای ایران کاهش داده باشد.
توصیه‌ها
نفیو در پایان مقاله توصیه‌هایی را به ایالات‌متحده ارائه می‌دهد و می‌گوید ایران هنوز گزینه خود را انتخاب نکرده است. ایران احتمالاً اورانیوم غنی‌شده با غلظت بالا و تجهیزات فرآوری شیمیایی موردنیاز برای تبدیل این مواد به چندین بمب خام را در اختیار دارد؛ درنتیجه این اقدامات به دولت آمریکا توصیه می‌شود:۱. شناسایی محل بازسازی۲. اعمال تحریم با هدف کاهش توانایی ایران در اجرای هر یک از این گزینه‌ها و بازگشت ناگهانی تحریم‌های سازمان ملل۳. اطمینان از اینکه چهره‌های دولتی ایران، تعهدات خود را برای اجتناب از سلاح هسته‌ای، درک می‌کنند۴. فشار آوردن به ایران برای یک توافق هسته‌ای جدید به‌عنوان مؤثرترین راه برای کنترل ایرانبر اساس این پیشنهادات، آمریکا هنوز بهترین راه برای تضعیف ایران را توافق و مذاکره می‌داند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه دولت بایدن در مصاحبه‌ای بعد از جنگ گفت: «ایران تصمیم نداشت برنامه هسته‌ای خود را تسلیحاتی کند. اما اکنون(به دلیل جنگ) این خطر وجود دارد که ممکن است ایران، این تصمیم را بگیرد. برنامه هسته‌ای خود را در اعماق زمین ببرد و تصمیم به تسلیحاتی کردن آن بگیرد.»نفیو در ژانویه ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳) در نشریه فارین افرز(متعلق به شورای روابط خارجی آمریکا) نوشته بود: «ایران می‌تواند در پاسخ سریع به حمله، مقداری از اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا را به سایت‌های مخفی منتقل کند و مواد کافی را برای تولید سریع چندین بمب حفظ نماید. اگر ایران مورد حمله قرار گیرد، تهران انگیزه جدیدی برای توسعه بازدارندگی خود پیدا می‌کند و می‌تواند درک کند که مشروعیت بین‌المللی بیشتری برای انجام این کار(سلاح اتمی) دارد و با اورانیوم غنی‌شده‌ای که هنوز در دست دارد، این کار را انجام دهد. عناصر اساسی ساخت بمب برای ایران شناخته شده است و بنابراین برای مونتاژ سریع، در موقعیت مناسبی قرار می‌گیرد.»