وظایف و احکام مهم ماموم در نماز جماعت
آیا میدانید به افرادی که پشت سر امام جماعت نماز می خوانند چه میگویند؟ چه وظایفی دارند؟
وظایف ماموم چیست؟
(مسأله ۵۹۲) موقعی که مأموم، نیّت اقتدا میکند باید امام جماعت را معیّن نماید، ولی دانستن نام و مشخصات او لازم نیست. و چنانچه قصد کند که نماز خود را با جماعت به امامِ حاضرِ عادل اقتدا میکند کافی است.
(مسأله ۵۹۳) اگر به قصد اقتدا به شخص خاصی نیّت کند و پس از نماز معلوم شود امام جماعت، فرد دیگری بوده، چنانچه قصدش اقتدا به امام حاضر بوده و او را نیز دارای شرایط امامت میدانسته جماعت و نمازش صحیح است، ولی اگر اقتدا را مقید به همان شخص نموده باشد، به شکلی که اگر دیگری باشد اقتدا نمیکند یا اینکه دیگری را دارای شرایط امامت نمیدانسته، باید نمازش را دوباره بخواند، مگر اینکه جز ترک حمد و سوره، سایر کارهای نماز را به طور صحیح و کامل انجام داده و رکنی را کم یا زیاد نکرده باشد که در این صورت اعاده نماز لازم نیست.
(مسأله ۵۹۴) مأموم نباید تکبیره الاحرام را پیش از امام بگوید، بلکه احتیاط واجب آن است که تا تکبیر امام تمام نشده تکبیر نگوید.
(مسأله ۵۹۵) مأموم باید به جز حمد و سوره، همه ذکرهای دیگر نماز را خودش بخواند، ولی اگر رکعت اول یا دوم او رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را بخواند و بنابر احتیاط حتی «بسم اللّه» آن را نیز آهسته بخواند.
(مسأله ۵۹۶) در نماز «صبح» و «مغرب» و «عشا» اگر مأموم در رکعت اول و دوم صدای حمد و سوره امام جماعت را بشنود، اگر چه کلمات را تشخیص ندهد، حمد و سوره را نخواند و در صورتی که صدای امام جماعت را نشنود، مستحب است حمد و سوره را بخواند، ولی باید آهسته بخواند و چنانچه از روی اشتباه بلند بخواند اشکال ندارد.
(مسأله ۵۹۷) اگر مأموم، بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، بنابر احتیاط واجب، حمد و سوره را نخواند.
(مسأله ۵۹۸) اگر مأموم از روی اشتباه، حمد و سوره را بخواند یا خیال کند صدایی را که میشنود صدای امام نیست و بعد بفهمد صدای امام بوده نمازش صحیح است.
(مسأله ۵۹۹) بنابر احتیاط، مأموم در رکعت اول و دوم نماز «ظهر» و «عصر»، حمد و سوره را نخواند و مستحب است به جای آن ذکر بگوید.
(مسأله ۶۰۰) اگر مأموم، سلام نماز امام را بشنود یا بداند که چه وقت سلام میگوید احتیاط آن است که پیش از امام سلام ندهد، مگر اینکه عذری داشته باشد. و چنانچه از روی عمد و بدون عذر، پیش از امام سلام دهد نمازش خالی از اشکال نیست، ولی اگر از روی اشتباه یا با داشتن عذر، پیش از امام سلام دهد نمازش صحیح است و لازم نیست دوباره با امام سلام دهد.
(مسأله ۶۰۱) اگر مأموم به جز تکبیره الاحرام و سلام، ذکرهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشکال ندارد، ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت میگوید بنابر احتیاط مستحب، پیش از امام نگوید.
(مسأله ۶۰۲) مأموم غیر از آنچه در نماز خوانده میشود کارهای دیگر آن را، مانند رکوع و سجود، کمی بعد از امام جماعت بجا آورد و اگر از روی عمد پیش از امام یا دقیقا همزمان با او یا با فاصله طولانی پس از او انجام دهد، صحت نمازش محل اشکال است.
(مسأله ۶۰۳) کسی که از روی اشتباه جلوتر از امام به رکوع رفته است چنانچه بداند که اگر برگردد قبام امام را درک نمیکند، لازم نیست برگردد و نمازش صحیح است.
(مسأله ۶۰۴) کسی که از روی اشتباه جلوتر از امام سر از رکوع یا سجده برداشته، چنانچه امام هنوز در رکوع یا سجده باشد بنابر احتیاط واجب برگردد و از امام پیروی کند و اضافه شدن یک رکوع یا سجده در چنین موردی نماز را باطل نمیکند، اما اگر پیش از آنکه به رکوع برسد امام سر از رکوع بردارد، بنابر احتیاط مستحب باید نماز را تمام کند و دوباره هم بخواند، همچنین است اگر در هر دو سجده یک رکعت، چنین اتفاق بیفتد.
(مسأله ۶۰۵) کسی که جلوتر از امام سر از رکوع یا سجده برداشته، چنانچه از روی اشتباه یا به خیال اینکه به رکوع یا سجده امام نمیرسد، برنگردد نمازش صحیح است.
(مسأله ۶۰۶) اگر امام جماعت در رکعتی که قنوت ندارد از روی اشتباه قنوت بخواند یا در رکعتی که تشهد ندارد اشتباها تشهد بخواند، مأمومین باید به طوری که نمازشان باطل نشود او را به اشتباه خود آگاه نمایند و اگر توان آگاه کردن او را ندارند، نباید قنوت و تشهد را بخوانند، ولی نمیتوانند پیش از امام به رکوع روند یا پیش از ایستادن امام بایستند، بلکه باید صبر کنند تا قنوت یا تشهد امام تمام شود و بقیه نماز را با او بخوانند.
(مسأله ۶۰۷) اگر مأموم بداند نماز یک صف از صفهای جلو باطل است در صفهای بعد نمیتواند اقتدا کند، ولی اگر شک داشته باشد که نماز آنان صحیح است یا نه، میتواند اقتدا نماید.
(مسأله ۶۰۸) بعد از تکبیره الاحرام امام جماعت چنانچه صفهای جلو آماده نماز و گفتن تکبیر باشند، کسانی که در صفهای بعد ایستادهاند میتوانند تکبیر بگویند، ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کنند تا تکبیر صفهای جلو تمام شود.
(مسأله ۶۰۹) اگر اول نماز یا بین حمد و سوره اقتدا کند و پیش از آنکه به رکوع رود امام جماعت سر از رکوع بردارد، نماز او به طور جماعت صحیح است و باید رکوع کند و خود را به جماعت برساند.
(مسأله ۶۱۰) اگر در حالی که امام جماعت در رکوع است به او اقتدا کند یکی از سه حالت را دارد:
الف ـ چنانچه به رکوع امام جماعت برسد، گرچه ذکر امام جماعت تمام شده باشد، نمازش به جماعت صحیح است و یک رکعت حساب میشود.
ب ـ اگر در حال خم شدن او، امام جماعت از رکوع برخیزد و یا شک کند که به رکوع امام جماعت رسیده یا نه، جماعتش باطل میشود و بنابر احتیاط باید رکوع را تمام نماید و به سجده رود و نماز را فرادیٰ تمام کند و دوباره نمازش را بخواند.
ج ـ اگر پیش از آنکه به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، بنابر احتیاط بایستد تا امام سجدههای خود را بجا آورد و برای رکعت بعد برخیزد و مأموم رکعت بعد امام را رکعت اول خود حساب نماید، ولی اگر رکعت آخر امام بوده یا اینکه برخاستن امام جماعت به اندازهای طول میکشد که این شخص از حالت جماعت خارج میشود، باید قصد فرادی کرده و نمازش را به تنهایی تمام نماید.
(مسأله ۶۱۱) کسی که پس از شروع نماز جماعت وارد میشود و اقتدا میکند، در صورتی که نماز امام و مأموم چهار رکعتی باشد دارای چند حالت است:
الف ـ اگر مأمومین ساکت ایستادهاند و رکعت اول یا دوم جماعت است، او هم به نیّت نمازی که قصد داشته اقتدا کند و ساکت بایستد، پس اگر امام بعد از خواندن حمد و سوره قنوت نخواند معلوم میشود رکعت اول جماعت بوده و او هم بقیه نماز را همراه امام تمام نماید.