شکستن قسم چه زمانی حرام است و کفاره دارد؟
حکم شرعی شکستن قسم و میزان کفاره آن از پرتکرارترین سؤالات دینی است. بر اساس فتوای آیت‌الله خامنه‌ای، حکم شکستن قسم به نوع آن بستگی دارد و همیشه حرام یا مستوجب کفاره نیست.
بسیاری می‌پرسند که آیا شکستن عهد با خداوند گناه است و در چه شرایطی باید کفاره پرداخت. در این مطلب به تفصیل شرایط وجوب کفاره و تفاوت انواع قسم را بررسی می‌کنیم.
بسیاری از مؤمنین این سؤال را دارند که آیا شکستن قسم جایز است و چه پیامدهایی دارد. بر اساس فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، حکم شرعی این عمل به شرایط و نوع قسم بستگی دارد و در همۀ موارد منجر به گناه یا وجوب کفاره نمی‌شود. برای درک دقیق این حکم، باید میان انواع قسم و سوگند تفاوت قائل شد.
اولین و مهم‌ترین نکته آن است که قسم دروغ، یعنی سوگند یاد کردن بر امری که خلاف واقعیت است، مطلقاً حرام محسوب می‌شود. این حکم شامل قسم به نام خدا، قرآن یا حتی جان عزیزان نیز می‌شود و فردی که چنین قسمی بخورد، مرتکب گناه شده است؛ هرچند این عمل با شکستن یک قسم صحیح متفاوت است.
اما زمانی که سخن از شکستن قسم و وجوب کفاره به میان می‌آید، منظور قسم «انشائی» است. این نوع قسم به معنای تعهد برای انجام یا ترک کاری در آینده است؛ مانند اینکه فرد بگوید: «به خدا قسم فلان کار را انجام می‌دهم». تنها در صورتی که این قسم به نام خداوند (الله) باشد، عمل به آن واجب و شکستن آن حرام خواهد بود.
بنابراین، اگر شخصی بر انجام یا ترک کاری به نام خدا قسم یاد کند و سپس عمداً از آن تخلف نماید، هم مرتکب عمل حرام شده و هم باید کفاره شکستن قسم را بپردازد. این حکم شرعی به منظور حفظ حرمت نام پروردگار و پایبندی به عهد و پیمان‌ها وضع شده است.
در مقابل، قسم «اخباری» که صرفاً برای خبر دادن از وقوع امری در گذشته است (مثلاً «قسم می‌خورم دیروز باران آمد»)، اگر راست باشد مکروه و اگر دروغ باشد حرام است، اما چون به گذشته مربوط است، «شکستن» برای آن معنا ندارد و کفاره‌ای نیز نخواهد داشت. همچنین قسم‌هایی که به غیر نام خدا یاد می‌شوند، مانند قسم به جان دیگران، الزام شرعی برای پایبندی ندارند و شکستن آن‌ها کفاره‌ای را واجب نمی‌کند.