آیا قبل از آدم (ع) انسان‌هایی روی زمین بوده‌اند؟
آیا انسان هایی قبل از حضرت آدم (ع) بر روی زمین زندگی می‌کرده‌اند؟ روایات متعدد اسلامی به وجود انسان هایی قبل از حضرت آدم و حتی موجوداتی مانند نسناس اشاره دارند. این متون دینی، پنجره‌ای به سوی اسرار خلقت پیش از حضرت آدم (ع) و نسل‌های پیشین ساکن در زمین می‌گشایند.
بر اساس روایات متعدد اسلامی، شواهد قابل توجهی مبنی بر وجود انسان هایی قبل از حضرت آدم (ع) بر روی کره زمین وجود دارد. این دیدگاه که ریشه در احادیث ائمه اطهار (ع) و تفاسیر قرآن کریم دارد، تصویری متفاوت از تاریخ خلقت ارائه می‌دهد.
امام صادق (ع) در حدیثی تأمل‌برانگیز می‌فرمایند: “شاید شما گمان می‌کنید که خدای عزّ وجلّ غیر از شما هیچ بشر دیگری را نیافریده است. نه، چنین نیست؛ بلکه هزار هزار آدم آفریده که شما از نسل آخرین آنها هستید.” این بیان صریح، به وجود دوره‌های متعدد از حیات انسانی پیش از نسل کنونی اشاره دارد.
همچنین، امام باقر (ع) جزئیات بیشتری را بیان می‌کنند: “خدای عز وجل از روزی که زمین را آفریده، هفت عالم را در آن خلق (و سپس منقرض کرده است) که هیچ یک از آن عوالم از نسل آدم ابوالبشر نبوده‌اند… تا در آخر، آدم ابوالبشر را بیافرید و ذریه‌اش را از او منشعب ساخت…” این حدیث به وجود چرخه‌هایی از خلقت و انقراض پیش از حضرت آدم (ع) اشاره می‌کند.
برخی مفسران قرآن نیز در تفسیر آیه ۳۰ سوره بقره، که به گفتگوی خداوند و فرشتگان درباره خلقت انسان می‌پردازد، احتمال آگاهی فرشتگان از سابقه موجودات پیشین را مطرح کرده‌اند. آنجا که فرشتگان می‌گویند: “آیا در آنجا مخلوقی پدید می‌آوری که تباهی کنند و خون‌ها بریزند؟” تفسیر نمونه بیان می‌دارد که این نگرانی ممکن است ناشی از مشاهده فساد و خونریزی توسط مخلوقات پیش از آدم، مانند نسناس، بوده باشد.
در روایتی از حضرت علی (ع)، به نسناس و جنیان به عنوان ساکنان زمین پیش از خلقت حضرت آدم (ع) اشاره شده است. طبق این روایت، خداوند پس از مشاهده نافرمانی این موجودات، اراده کرد تا زمین را از لوث نسناس پاک کرده و جانشینی صالح از نسل حضرت آدم (ع) در آن قرار دهد. [۴] وجود انسان هایی قبل از حضرت آدم (ع) از منظر این روایات قطعی به نظر می‌رسد.
با این حال، تأکید می‌شود که انسان‌های امروزی همگی از نسل حضرت آدم (ع) هستند و هیچ ارتباط نسلی با آن موجودات پیشین ندارند. قرآن کریم مکرراً با عبارت “یا بنی آدم” (ای فرزندان آدم) [اعراف/۲۷] انسان‌ها را خطاب قرار می‌دهد.
همچنین، خلقت حضرت آدم (ع) مستقل و بدون ارتباط با نسل‌های قبلی صورت گرفته است. آیه ۵۹ سوره آل عمران، خلقت ایشان از خاک، همانند خلقت حضرت عیسی (ع) بدون پدر را گواهی می‌دهد: “مَثَل عیسی در نزد خدا، همچون آدم است که او را از خاک آفرید…” این نشان می‌دهد حضرت آدم (ع) سرآغاز نسل کنونی بشر است.
در نهایت، باید توجه داشت که جزئیات دقیق زندگی انسان هایی قبل از حضرت آدم (ع)، از مصادیق علم غیب است و دانش ما محدود به آن چیزی است که در روایات معتبر بیان شده است.