ترامپ احتمالا شروط ایران در توافق را می‌پذیرد
ایوو دالدر، سفیر پیشین آمریکا در ناتو:
با توجه به وضعیت ایران و تمایل ترامپ به دستیابی به توافق، احتمال موفقیت در مذاکرات وجود دارد. هرچند، در صورت حصول توافق، به احتمال فراوان، آنچه به دست خواهد آمد بیش از هر چیز شبیه به همان توافق برجام خواهد بود؛ توافقی که ترامپ در طول سال‌های ریاست‌جمهوری‌اش بار‌ها آن را بدترین توافق تاریخ توصیف کرده بود.
در فضای سیاسی کنونی، احتمالاً ترامپ در صورت امضای چنین توافقی، حتی از سوی همان افرادی که باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، را به‌خاطر امضای توافق مشابه مورد انتقاد قرار داده بودند، مورد تحسین قرار خواهد گرفت.
اما در موضوع ایران، شرایط کمی متفاوت به نظر می‌رسد. مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا هفته گذشته در عمان و مجدداً این هفته، به صورت رودررو درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران گفت‌و‌گو کردند. ترامپ که در دوره نخست خود از توافق ۲۰۱۵ خارج شده بود، اکنون در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند به توافقی پایدار دست یابد.
اما پرسش اینجاست: چه نوع توافقی؟
از زمانی که آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، تهران روند غنی‌سازی اورانیوم را سرعت بخشید؛ گامی حیاتی در مسیر ساخت سلاح هسته‌ای. در نتیجه، نیاز به حل‌وفصل فوری این بحران از هر زمان دیگری ضروری‌تر شده است.
در حال حاضر، سه موضوع در برنامه هسته‌ای ایران بیش از سایر موارد نگران‌کننده است: نخست، ایران با به‌کارگیری سانتریفیوژ‌های پیشرفته، ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم را به‌شدت افزایش داده است. دوم، ایران از سال ۲۰۲۱ مشغول تولید اورانیوم با غنای بالا بوده و هم‌اکنون حدود ۲۷۵ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد. این میزان، در صورت رساندن به غنای ۹۰ درصد، برای ساخت حدود شش سلاح هسته‌ای کافی است. به عبارتی، ایران ظرف کمتر از دو هفته می‌تواند مواد لازم برای یک بمب اتم را تولید کند.
نکته سوم اینکه در اواخر سال گذشته، جامعه اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسید که ایران در حال بررسی راه‌هایی برای ساخت یک زرادخانه سلاح‌های ابتدایی در عرض چند ماه است؛ مسیری سریع‌تر از زمانی که برای تولید سلاح‌هایی قابل نصب بر موشک‌های بالستیک لازم بود.
اما رویکرد آمریکا چه خواهد بود؟
در دولت ترامپ، دو دیدگاه متضاد وجود دارد. یک گروه به رهبری مارکو روبیو وزیر خارجه و مایک والتز مشاور امنیت ملی، معتقد است ایران قابل اعتماد نیست و باید به راه‌حل نظامی متوسل شد. در مقابل، گروهی دیگر به رهبری معاون رئیس‌جمهور جی‌دی ونس و وزیر دفاع پیت هگزث، استفاده از نیروی نظامی را پرهزینه و خطرناک دانسته و خواستار راه‌حل دیپلماتیک هستند.
ترامپ، مطابق عادت همیشگی‌اش، از هر دو گروه حمایت ضمنی کرده است.
او بار‌ها تهدید به استفاده از نیروی نظامی کرده و گفته است: اگر توافقی حاصل نشود، حمله خواهیم کرد… حمله‌ای که مانندش را هرگز ندیده‌اند. در همین راستا، آمریکا حضور نظامی گسترده‌ای را به منطقه اعزام کرده است؛ از جمله دو ناو هواپیمابر و دست‌کم شش بمب‌افکن B۲ که قادرند بمب‌های سنگرشکن GBU-۵۷ را حمل کنند.
در عین حال، ترامپ دست دوستی نیز به سوی رهبر ایران، دراز کرده و پیشنهاد مذاکره مستقیم داده است. او استیو ویتکاف، فرستاده ویژه خود را مأمور هدایت این گفت‌و‌گو‌ها کرده و از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، خواسته که تهران را برای پذیرش توافق تحت فشار قرار دهد.
این سیاست هم‌زمان چماق و هویج ترامپ، حالا به برگزاری نخستین گفت‌و‌گو‌های مستقیم ایران و آمریکا در یک دهه گذشته منجر شده؛ اتفاقی مهم که به‌راحتی دست‌کم گرفته نمی‌شود. نکته کلیدی آن است که تهران هم این‌بار به خوبی می‌داند، جایگزین مذاکره، رویارویی نظامی مستقیم خواهد بود.
در نتیجه، آغاز مذاکرات کنونی نشانه آن است که هر دو طرف در پی توافق هستند؛ و درحالی‌که بسیاری در آمریکا توافق ۲۰۱۵ را به‌دلیل داشتن محدودیت زمانی، اجازه به ایران برای حفظ تأسیسات غنی‌سازی و نپرداختن به برنامه موشکی و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای‌اش، توافقی ضعیف می‌دانستند؛ این بار تهران اعلام کرده که حاضر است درباره مسائل منطقه‌ای و محدودیت‌های سخت‌گیرانه و قابل راستی‌آزمایی در برنامه هسته‌ای‌اش گفت‌و‌گو کند.
هرچند ایران همچنان خطوط قرمزی دارد؛ از جمله مخالفت با برچیدن برنامه هسته‌ای و موشکی‌اش.
این بدان معناست که نتیجه مذاکرات، کاملاً به این بستگی دارد که ترامپ تا چه اندازه بخواهد فشار بیاورد و از مواضع خود عقب‌نشینی کند یا خیر. در این زمینه هم نشانه‌های ضدونقیضی دیده می‌شود.
پس از پایان دور نخست مذاکرات، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، اعلام کرد که در توافق جدید، همانند توافق ۲۰۱۵، غنی‌سازی اورانیوم فراتر از ۳.۶۷ درصد ممنوع خواهد بود. اما تنها یک روز بعد، او اظهار داشت که یک توافق ترامپی باید شامل حذف کامل برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران باشد. در همین حال، ترامپ خود گفته: ایران باید از اساس، ایده داشتن سلاح هسته‌ای را کنار بگذارد. اما هنوز مشخص نیست منظور او از این جمله دقیقاً چیست.
در مجموع، با توجه به وضعیت ایران و تمایل ترامپ به دستیابی به توافق، احتمال موفقیت وجود دارد. هرچند، در صورت حصول توافق، به احتمال فراوان، آنچه به دست خواهد آمد بیش از هر چیز شبیه به همان توافق برجام خواهد بود؛ توافقی که ترامپ در طول سال‌های ریاست‌جمهوری‌اش بار‌ها آن را بدترین توافق تاریخ توصیف کرده بود.
این در حالی است که بسیاری از منتقدان جمهوری‌خواه آن توافق، در آن زمان خواستار یک توافق سختگیرانه‌تر و فراگیرتر بودند. اما اکنون شرایط سیاسی تغییر کرده است. در فضای سیاسی کنونی، احتمالاً ترامپ در صورت امضای چنین توافقی، حتی از سوی همان افرادی که باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، را به‌خاطر امضای توافق مشابه مورد انتقاد قرار داده بودند، مورد تحسین قرار خواهد گرفت.