آیا تورات ظهور منجی را پیشگویی کرده است؟

بشارت به ظهور منجى در آخر الزمان عمیقاً در پیوند با آرمان هاى قومى یهود در کتاب مقدس (تورات) است. آنها منتظر یک انسان الهى کامل مانند موسى علیه السلام هستند که قوم بنى اسرائیل را از ظلم و ستمى که بر آنها تحمیل شده است، رها کند و آرمان دیرینه آنها را در تشکیل کشور اسرائیل بزرگ محقّق کند. آیات توراتى ناظر به مسئله منجى را مى توان ذیل چهار موضوع تقسیم کرد: شخصیت منجى؛ بشارت به آمدن منجى؛ علامات ظهور منجى؛ کارهاى منجى پس از ظهور.

۱ . شخصیت منجى (ماشیَح)

بنا بر آنچه در متون مذهبى یهود آمده، ماشیَح (مسیح) از نخستین اهداف آفرینش جهان است. ماشیَح از نظر فیزیکى و جسمانى، انسانى خاکى از اولاد بشر است که به صورت عادى متولد شده است. اصل و نسب او به حضرات داوود و سلیمان مى رسد. از دیگر نشانه هاى او صداقت و پارسایى اش از بدو تولد است که پیوسته افزایش مى یابد تا اینکه او به سبب فضیلت و اعمال شایسته اش، به عالى ترین و والاترین درجات تکامل روحانى دست پیدا مى کند.

طبق باور یهود امکان ظهور ماشیَح در هر دوره اى وجود دارد؛ امّا نه به این معنا که او هنگام ظهور، از آسمان ها پایین بیاید. او همیشه روى زمین است؛ بشرى خاکى با مقامى بسیار مقدس و روحانى (صدّیق) که در همه دوره ها حاضر و ناظر است: «در هر دوره فرزندى از خاندان یهودا به دنیا مى آید که براى مقام ماشیَح برازنده است». روزى که زمان «گئولا» (نجات نهایى) فرا رسد، «نِشاما» یا روح مخصوص پایین آمده و به آن «صدّیق» اهدا خواهد شد؛ در حالى که تا پیش از آن، خود منجى هم نمى داند که مسیحاى منتظر است.

برخى از عالمان یهود این موضوع را چنین توضیح داده اند:

مُشه (موسى) ناجى اول بنى اسرائیل به هشتاد سالگى رسید و هنوز از این که بنى اسرائیل را نجات خواهد داد، اطلاعى نداشت و آن را احساس نمى کرد. حتّى هنگامى که خداوند به او گفت: «بیا و من تو را به نزد فرعون مى فرستم…»، او در ابتدا از این امر سر باز زد و حاضر به قبول این مأموریت نشد. همین قضیه درباره ناجى نهایى (ماشیح) نیز صدق مى کند. درباره شائول (اولین حاکم بنى اسرائیل) نیز مشاهده شد که آن روح قدسى که آن را قبلاً در وجود خود اصلاً احساس نکرده بود، بعد از این که به عنوان پادشاه و مسح شد، بر او واقع شد.

امّا اشعیاى نبى در باره شخصیت و صفات خاص ماشیَح چنین مى گوید:

و نهالى از تنه یسَى بیرون آمده، شاخه اى از ریشه هایش خواهد شکفت. و روح خدا بر او قرار خواهد گرفت؛ یعنى روح حکمت و فهم، و روح مشورت و قوّت، و روح معرفت و ترس خدا. و خوشى او در ترس خدا خواهد بود و موافق رؤیت چشم خود داورى نخواهد کرد و بر وفق سمع گوش هاى خویش تنبیه نخواهد نمود. بلکه مسکینان را به عدالت داورى خواهد کرد و به جهت مظلومانِ زمین به راستى حکم خواهد نمود. و جهان را به عصاى دهان خویش زده شریران را به نفخه لب هاى خود خواهد کُشت. و کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش امانت.

عالم و متکلّم یهودى، موسى بن میمون نیز ماشیَح را چنین توصیف کرده است:

عقل و دانش او از حضرت سلیمان نیز بیشتر خواهد بود. او از پدران قوم یهود (ابراهیم، اسحق و یعقوب) و نیز از همه انبیاى بنى اسرائیل که پس از حضرت موسى برانگیخته شدند، بلندمرتبه تر خواهد بود.

۲ . نصوص مرتبط با ظهور منجى

آیات بسیارى در عهد قدیم در باره ظهور منجى موعود و اوصاف و ویژگى هاى اوست. از جمله در سِفر زکریا آمده است:

اى دختر صهیون بسیار وجد بنما و اى دختر اورشلیم آواز شادمانى بده! اینک پادشاه تو نزد تو مى آید. او عادل و صاحب نجات و حلیم مى باشد و بر الاغ و بر کُرّه الاغ سوار است.

همچنین در سِفر مزامیر – منسوب به حضرت داوود – در باره منجى آمده است:

اى خدا انصاف خود را به پادشاه ده و عدالت خویش را به پسر پادشاه و او قوم تو را به عدالت داورى خواهد نمود و مساکین تو را به انصاف. آن گاه کوه ها براى قوم سلامتى را بار خواهند آورد و تل ها نیز در عدالت. مساکین قوم را دادرسى خواهد کرد و فرزندان فقیر را نجات خواهد داد و ظالمان را زبون خواهد ساخت… . او مثل باران بر علف زارِ چیده شده فرود خواهد آمد و مثل بارش هایى که زمین را سیراب مى کند. در زمان او صالحان خواهند شکفت و وفور سلامتى خواهد بود مادامى که ماه نیست نگردد. و او حکم رانى خواهد کرد از دریا تا دریا و از نهر تا اقصاى جهان. به حضور وى صحرانشینان گردن خواهند نهاد و دشمنان او خاک را خواهند لیسید … جمیع سلاطین او را تعظیم خواهند کرد و جمیع امت ها او را بندگى خواهند نمود. زیرا چون مسکین استغاثه کند او را رهایى خواهد داد و فقیرى را که رهاننده اى ندارد … جان هاى ایشان را از ظلم و ستم فدیه خواهد داد و خون ایشان در نظر وى گران بها خواهد بود … دائماً براى وى دعا خواهد کرد و تمامى روز او را مبارک خواهد خواند. و فراوانى غله در زمین بر قله کوه ها خواهد بود … نام او تا ابدالآباد باقى خواهد ماند … آدمیان در او براى یکدیگر برکت خواهند خواست و جمیع امّت هاى زمین او را خوشحال خواهند خواند… .

سِفر اشعیاى نبى مملو از چنین بشارت هایى به ظهور منجى است؛ براى مثال:

روح سلطان تعالى خدا بر من است؛ زیرا خدا مرا مسح کرده است تا مسکینان را بشارت دهم و مرا فرستاده تا شکسته دلان را التیام بخشم و اسیران را به رستگارى و محبوسان را به آزادى ندا کنم. و تا از سال پسندیده خدا و از یوم انتقام خداى ما ندا نمایم و جمیع ماتمیان را تسلى بخشم.

در سِفر ملاکى نیز به روز موعود و ظهور منجى منتقم اشاره شده است:

زیرا اینک آن روزى که مثل تنور مشتعل مى باشد خواهد آمد و جمیع متکبران و جمیع بدکاران کاه خواهند بود. و خدا صبایوت مى گوید: آن روز که مى آید ایشان را چنان خواهد سوزانید که نه ریشه و نه شاخه اى براى ایشان باقى خواهد گذاشت. امّا براى شما که از اسم من مى ترسید آفتاب عدالت طلوع خواهد کرد و بر بال هاى وى شفا خواهد بود و شما بیرون آمده مانند گوساله هاى پروارى جست وخیز خواهید کرد.

در مزامیر نیز آمده است:

خدا انصاف را دوست مى دارد و مقدسان خود را ترک نخواهد فرمود. ایشان محفوظ خواهند بود تا ابدالآباد. و اما نسل شریر منقطع خواهد شد. صالحان وارث زمین خواهند بود و در آن تا ابد سکونت خواهند نمود.

با وجود این همه بشارت توراتى به آمدن منجى در آخر الزمان، تردیدى باقى نمى ماند که باور یهودیان به آمدن منجى موعود مى بایست برگرفته از کتاب مقدس باشد. به همین جهت عالم بزرگ یهودى موسى بن میمون در اصل دوازدهم از اصول سیزده گانه اعتقادات یهود مى گوید:

من با ایمان کامل به آمدن ماشیح اعتقاد دارم، و اگرچه او تأخیر کند، با این حال هر روز در انتظار او هستم که بیاید.

۳ . علامات ظهور منجى

زمان ظهور ماشیَح (مسیح موعود یهودیان) ، رازى بسیار پوشیده و پنهان است که تنها خدا از آن با خبر است. با این وجود، نشانه ها و شرطهاى بسیارى براى ظهور او بیان شده است. برخى از این شرایط اضطراب آور و نگران کننده اند. امّا در کنار اینها نشانه هاى مسرت بخش و امیدوارکننده اى هم در باره زمان پیش از ظهور ماشیَح پیش بینى شده است: پیشرفت و خوشبختى نسبتاً زیاد مردم دنیا، تجدید حیات در مطالعه تورات و علوم دینى، باز شدن دروازه هاى عقلانى در بالا و چشمه هاى حکمت در پایین.

معناى این عبارت ، با ظهور و پیشرفت تعالیم رمزى و عرفانى در تورات و کتب آسمانى، بسیار مشهود است و «باز شدن چشمه هاى حکمت در پایین» اشاره به پیشرفت ها و اکتشافات علمى و تکنولوژى امروز است.

۴ . برکات ظهور منجى

پس از آمدن منجى، حیات دنیوى انسان ها به شکل جدید و مطابق تعالیم آسمانى شکل خواهد گرفت. بنا بر اعتقادات یهودى بعد از ظهور منجى اصلاحاتى در جهان پدید مى آید که در اینجا به مهم ترین آنها اشاره مى کنیم:

۴ – ۱ . تحقّق امنیت

امنیت موضوعى بسیار مهم در زندگى بشر است. از این رو همواره انسان هاى بزرگ مى کوشیده اند امنیت و آرامش را براى کل بشر به ارمغان بیاورند. این هدف بزرگ در عصر ظهور ماشیَح محقّق خواهد شد، و نه فقط بشر، که حتّى حیوانات نیز در امنیت خواهند زیست. اشعیاى نبى در این باره مى فرماید:

مسکینان را به عدالت داورى خواهد کرد و به جهت مظلومانِ زمین به راستى حکم خواهد نمود. و جهان را به عصاى دهان خویش زده شریران را به نفخه لب هاى خود خواهد کُشت… و گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و پروارى با هم، و طفل کوچک آنها را خواهد راند. و گاو با خرس خواهد چرید و بچه هاى آنها با هم خواهند خوابید و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد. و طفل شیرخواره بر سوراخ مار بازى خواهد کرد و طفلِ از شیر بازداشته شده دست خود را بر خانه افعى خواهد گذاشت.

باز در همین سفر مى خوانیم :

زیرا اینک من آسمانى جدید و زمینى جدید خواهم آفرید و چیزهاى پیشین به یاد نخواهد آمد و به خاطر نخواهد گذشت … و بار دیگر طفلِ کم روز از آن جا نخواهد بود و نه مرد پیر که عمر خود را به اتمام نرسانیده باشد؛ زیرا طفل در سن صدسالگى خواهد مرد لیکن گناهکار صدساله ملعون خواهد بود… .

۴ – ۲ . پایان شرک و گناه

پس از ظهور منجى شرک و گناه از کل جهان برچیده خواهد شد. در سِفر زکریا آمده است:

در آن روز براى خاندان داوود و ساکنان اورشلیم چشمه اى به جهت گناه و نجاست مفتوح خواهد شد. و خدا صبایوت مى گوید : در آن روز نام هاى بت ها را از روى زمین منقطع خواهم ساخت که بار دیگر آنها را به یاد نخواهند آورد و انبیا و روح پلید را نیز از زمین دور خواهم کرد.

۴ – ۳ . فراگیر شدن خداشناسى

یکى از مهم ترین نشانه هاى عصر ظهور منجى، گسترش ایمان و معرفت به خداوند متعال است. اشعیاى نبى چنین مى گوید:

و در تمامى کوه مقدس من ضرر و فسادى نخواهند کرد؛ زیرا جهان از معرفت خدا پرخواهد بود؛ مثل آب هایى که دریا را مى پوشاند.

همچنین در سِفر حبقوق به این نکته اشاره شده است:

زیرا جهان از معرفت جلال خدا مملو خواهد شد به نحوى که آب ها دریا را مستور مى سازد.

در سِفر ارمیاى نبى نیز آمده است:

امّا خدا مى گوید: این است عهدى که بعد از این ایام با خاندان اسرائیل خواهم بست … و بار دیگر کسى به همسایه اش و شخصى به برادرش تعلیم نخواهد داد و نخواهد گفت : خدا را بشناس ؛ زیرا خدا مى گوید: جمیع ایشان از خُرد و بزرگ مرا خواهند شناخت؛ چون که عصیان ایشان را خواهم آمرزید و گناه ایشان را دیگر به یاد نخواهم آورد.

۴ – ۴ . فراگیر شدن خداپرستى

گسترش پرستش خدا در تمام جهان، یکى دیگر از ثمرات ظهور منجى است. در سِفر صفنیا در این باره چنین آمده است:

خدا مى گوید: براى من منتظر باشید تا روزى که به جهت غارت برخیزم؛ زیرا قصد من این است که امّت ها را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم تا غضب خود و تمامى حدّت خشم خویش را بر ایشان بریزم؛ زیرا تمامى جهان به آتش غیرت من سوخته خواهد شد؛ چون در آن زمان زبان پاک به امّت ها باز خواهم داد تا جمیع ایشان اسم خدا را بخوانند و به یک دل او را عبادت نمایند.

در سِفر زکریا نیز آمده است:

و خدا بر تمامى زمین پادشاه خواهد بود. در آن روز خدا واحد خواهد بود و اسم او واحد.

۴ – ۵ . هم زیستى مسالمت آمیز

پس از ظهور منجى همه ملّت ها با هم در صلح و صفا زندگى خواهند کرد. در سِفر اشعیا آمده است:

و در ایّام آخر واقع خواهد شد که کوه خانه خدا بر قله کوه ها ثابت خواهد شد و فوق تل ها برافراشته خواهد گردید و جمیع امّت ها به سوى آن روان خواهند شد … و او امّت ها را داورى خواهد نمود و قوم هاى بسیارى را تنبیه خواهد کرد و ایشان شمشیرهاى خود را براى گاوآهن و نیزه هاى خویش را براى اره ها خواهند شکست و امتى بر امتى شمشیر نخواهد کشید و بار دیگر جنگ را نخواهند آموخت.

عین همین عبارت در سِفر میکاه نبى نیز آمده است.

از دیگر کارهایى که برخى از عالمان یهود به منجى نسبت داده اند، احیاى آیین هاى کهن یهودى است؛ از جمله تقدیم قربانى که اساس عبادت یهود بوده و امروزه تفیلا (نماز) جایگزین آن شده است. وسعت برکت و سعادت، پایان یافتن بیمارى ها، و وقوع معجزاتى بزرگ تر از معجزات رخ داده در هنگام خروج بنى اسرائیل از مصر، از امور دیگرى است که براى زمان ظهور منجى (مسیحا) پیش بینى کرده اند.

ربى مُشه سُوفِر، به نقل از ربّاى ایمانوئل شوحط (دین پژوه و عارف یهودى) . در این باره ، ر . ک : مجلّه اُفق بینا: ش ۴ و ۵ «ماشیح : ناجى جهان در پرتو قوانین و اعتقادات یهود» ، ایمانوئل شوحط ، مقدمه و تلخیص : آرش آبایى .

همان جا.

در قاموس کتاب مقدس (ص ۹۵۱) در باره معناى این واژه آمده است: «یسى به معنى قوى، نام پدر حضرت داوود است».

«نفخه لب ها» تعبیرى مجازى است؛ چنان که در این فراز آمده است: «و در روز کشتار عظیم که برج ها در آن خواهد افتاد … اسم خداوند از جاى دور مى آید؛ در غضب خود سوزنده، و در ستون غلیظ، و لب هایش پر از خشم، و زبانش مثل آتش سوزان است و نفخه او مثل نهر سرشار تا به گردن مى رسد» (اشعیاء ۳۰: ۲۵ – ۲۸).