باب الحوائج کیست و به چه معناست؟
حضرت ابوالفضل العباس، امام موسی کاظم و حضرت علی اصغر (علیهم السلام) از جمله شخصیت‌هایی هستند که شیعیان در زمان توسل به آن‌ها، آن‌ها را با لقب «باب الحوائج» می‌خوانند. اما سوال این است که باب الحوائج به چه معناست؟
و چرا این لقب برای این بزرگواران انتخاب شده است؟ در ادامه، به تحلیل این مفهوم و مصادیق آن خواهیم پرداخت.
معنی و مفهوم «باب الحوائج»
عبارت «باب الحوائج» از دو واژه عربی تشکیل شده است:
باب به معنای “در” یا “دروازه” است.
حوائج جمع “حاجت” است که به معنای “خواسته‌ها” یا “نیازها” می‌باشد.
بنابراین، باب الحوائج به معنای «دروازه‌ای برای برآوردن حاجات» است. این لقب برای شخصی به کار می‌رود که توانایی برآوردن حاجات و نیازهای مردم را داشته باشد. شیعیان معتقدند که می‌توانند از طریق توسل به معصومین (علیهم السلام) حاجات خود را برآورده کنند و در واقع، این بزرگواران به عنوان «باب الحوائج» در نزد خداوند شناخته می‌شوند.
اگرچه همه معصومین (علیهم السلام) مورد توسل شیعیان هستند و برای هر یک از آن‌ها درخواستی از خداوند می‌شود، اما لقب «باب الحوائج» به طور خاص به چند شخصیت از اهل بیت (علیهم السلام) اختصاص یافته است:
حضرت ابوالفضل العباس (ع): برادر بزرگوار امام حسین (ع) که در نبرد عاشورا با فداکاری و شجاعت خود معروف است. ایشان در میان شیعیان با عنوان «باب الحوائج» شناخته می‌شوند، زیرا حاجت‌مندان بسیاری به توسل به ایشان به درخواست‌های خود دست یافته‌اند.
امام موسی کاظم (ع): هفتمین امام شیعیان که در علم، تقوا، اخلاق و خدمات به مردم شناخته شده است. امام کاظم (ع) نیز به عنوان «باب الحوائج» شناخته می‌شود؛ چرا که شیعیان در دوران غیبت ایشان، در مشکلات و سختی‌ها به ایشان توسل جسته‌اند و حاجاتشان برآورده شده است.
حضرت علی اصغر (ع): فرزند نوزاد امام حسین (ع) که در روز عاشورا به شهادت رسید. او که در کربلا نوزادی بیش نبود، به دلیل مظلومیت و شهادتش به عنوان «باب الحوائج» شناخته می‌شود. بسیاری از شیعیان به توسل به حضرت علی اصغر (ع) در درخواست‌های خود از خداوند موفق بوده‌اند.
اگرچه در روایات معصومین (علیهم السلام) هیچ‌کدام از آن‌ها به طور خاص با لقب «باب الحوائج» معرفی نشده‌اند، اما در برخی از روایات این عنوان برای ائمه به‌ویژه امام موسی کاظم (ع) آمده است. این عنوان توسط شیعیان به‌طور خودجوش برای توسل به این بزرگواران ساخته شده است. در اینجا به چند روایت در این زمینه اشاره می‌شود:
روایتی از صاحب شرح منهاج الکرامه: در مورد امام موسی کاظم (ع)، صاحب شرح منهاج الکرامه نقل کرده است:
«… و هو المعروف به باب الحوائج لانه ما خاب المتوسل به فی قضاء حاجته قطّ.»
ترجمه:«امام کاظم (ع) به باب الحوائج معروف هستند، زیرا هیچ‌کسی که به ایشان توسل جسته، در برآورده شدن حاجتش ناامید نشده است.»
روایتی از صاحب شرح احقاق الحق:
صاحب شرح احقاق الحق نیز گفته است:
«… و یعرف بالعراق به باب الحوائج الی الله لنحج مطالب المتوسلین الی الله تعالی به.»
ترجمه: «امام موسی کاظم (ع) در عراق به عنوان «باب الحوائج» شناخته می‌شوند، چرا که خواسته‌های افرادی که به ایشان توسل می‌جسته‌اند از سوی خداوند برآورده شده است.»
روایتی از کتاب شهدای اهل بیت: در کتاب «شهدای اهل بیت»، در مورد حضرت عباس (ع) آمده است:
«… و هو من اکثر القابه شیوعا و انتشاراً بین الناس فقد آمنوا و ایقنوا انّه ما قصده ذو حاجهٍ بنیهٍ خالصه الاّ قضی الله حاجته.»
ترجمه: «لقب باب الحوائج یکی از مشهورترین و گسترده‌ترین القاب حضرت عباس (ع) است. مردم به این یقین دارند که هیچ‌کس با نیت خالص از او درخواست نکرده مگر اینکه خداوند حاجتش را برآورده کرده است.»