۵ میلیون ایرانی مهاجرت کرده‌اند!
«رسول صادقی» عضو هیات علمی دانشگاه تهران در همایش «مهاجرت نخبگان علمی در ایران امروز، چالش‌ها و راهکارها» عنوان داشت: آمار دقیقی از ایرانیان مهاجرت‌کرده نداریم اما حدود پنج میلیون نفر برآورد می‌شوند. عدم بهره‌برداری مناسب از سرمایه‌های انسانی، ناامیدی و نبود چشم‌انداز بهبود، بحران‌های اقتصادی، نفوذ اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، افزایش قارچ‌گونه موسسات مهاجرتی و … از جمله عوامل این روند است.
به گفته «علینقی مشایخی» استاد دانشگاه صنعتی شریف، بسیاری از حتی در مدارس مذهبی اکنون به دنبال انتخاب رشته‌ای هستند که در خارج از کشور خواهان داشته باشد و به فکر مهاجرتند.
«ماندانا تیشه یار» استادیار دانشگاه علامه طباطبایی هم اظهار داشت: نخبگان افغانستانی نیز بعد از مدتی به علل مختلف از ایران به سمت کشورهای غربی مهاجرت می‌کنند، در حالی که دوست داشتند در ایران بمانند زیرا به سرزمین اصلی آنها نزدیکتر بود. مهاجرت این گروه از افغان‌ها در بلندمدت به ضرر ایران تمام می شود.
دکتر رسول صادقی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در سومین نشست همایش «مهاجرت نخبگان علمی در ایران امروز، چالش‌ها و راهکارها» با موضوع وضعیت اجتماعی و اقتصادی ایران و تاثیر آن بر مهاجرت نخبگان، گفت: افزایش مهاجرت از ایران، بازنمایی شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و محیط زیستی است که از دهه ۸۰ سرعت گرفته است.
وی افزود: پدیده مهاجرت به طور کلی در سطح بین المللی روند خطی فزاینده پیدا کرده و بر اساس نظر کاستلز تسریع شده و هر چه بیشتر زنانه شده است. البته افزایش سالخوردگی در کشورهای شمال و نیاز آنها به مراقبت، مهاجرت نیروهای زن از کشورهای جنوب را به این کشورها بیشتر کرده است.
دکتر صادقی گفت: از سال ۲۰۰۰ به این طرف، مهاجرت یک پدیده جهانی شده است. بیشتر مهاجرت هایی از کشورهای جنوب به شمال انجام شده داوطلبانه بوده، اما به عنوان مثال مهاجرت هایی که به ایران شده اغلب به صورت توده وار و به نوعی اجباری بوده است.
ایران جزو کشورهای متوسط به بالا در مهاجرت فرستی
وی افزود: بر اساس تحقیقات گالوپ حتی در کشورهای توسعه یافته هم میل به مهاجرت وجود دارد و خیلی ها علاقه مند مهاجرت به آمریکا هستند. این میل در کشورهای در حال توسعه و در جوانان بیشتر است و ایران جزو کشورهای متوسط به بالا در مهاجرت فرستی است.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: در کشورهای توسعه یافته جذب مهاجر به دو دلیل است یکی به علت سالخوردگی و دیگری برای تامین نیروی کار که نوعی تعادل را در این جوامع به وجود می آورد. اما در کشورهای در حال توسعه بیشتر جمعیت جوان و تحصیلکرده مهاجرت می کنند که نگرانی های زیادی را شکل می دهد.
وی گفت: در کشورهای توسعه یافته نیز ورود تعداد زیادی مهاجر می تواند مسائلی مانند تغییر هویت قومی را به وجود آورد و ممکن است در برخی از این کشورها بعد از مدتی بومیان اقلیت شوند. به همین علت جنبش های راست گرا در برخی از این کشورها به شدت مخالف ورود انبوه مهاجران هستند.
دکتر صادقی افزود: در ایران نیز ساختار جمعیت رو به میانسالی است و اکثریت جمعیت دیپلم و دانشگاه رفته هستند؛ اما از سال ۱۴۲۰ به سمت سالخوردگی می رویم و اگر سرمایه های جوان به سرمایه اقتصادی فعال تبدیل نشوند، با مشکلات زیادی مواجه می‌شویم.
حدود ۵ میلیون ایرانی مهاجرت کرده‌اند
وی گفت: آمار دقیقی از ایرانیان مهاجرت کرده نداریم، اما حدود پنج میلیون نفر برآورد می شوند. عوامل زیادی در روند فزاینده مهاجرت از کشور موثر بوده که عدم بهره برداری مناسب از سرمایه های انسانی، ناامیدی، نبود چشم انداز بهبود، بحران های اقتصادی، نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی، افزایش قارچ گونه موسسات مهاجرتی و افزایش ایرانیان مهاجر که اطرافیان خود را تشویق به مهاجرت می کنند، از جمله این عوامل است.
افزایش اعتراضات در بین مهاجران ذهنی
استاد دانشگاه تهران افزود: میل به مهاجرت همیشه منجر به مهاجرت نمی شود و بخشی از افرادی که تمایل به مهاجرت دارند اما نمی توانند مهاجرت کنند، ناراحتی خود را به شکل اعتراض یا اغتشاش نشان می دهند. آنان مهاجران ذهنی هستند که سکونت و ماندن آنها اجباری است و همواره با آرزوی مهاجرت زندگی می کنند.
دکتر صادقی گفت: پتانسیل اعتراضات اجتماعی در این گروه بالاست. در سالهای اخیر این گروه افزایش پیدا کرده اند و از مهاجرت های فردی به مهاجرت نخبگان و فعالان استارت اپ ها رفته است. انفعال وزارت خارجه در ارتباط با ایرانیان خارج از کشور نیز به این روند دامن زده و متاسفانه شبکه سازی و نهادسازی و تلاش برای ایجاد انگیزه و امید و فرهنگ سازی در این زمینه بسیار ضعیف است.