۷ هزار مرگ به دلیل آلودگی هوا به صورت سالانه در تهران
تداوم آلودگی هوا در اکثر شهرهای کشور به معضلی لاینحل تبدیل شده است. تعداد روزهای پاک در سال جاری شاید از تعداد انگشتان دو دست هم فراتر نرود. حالا دیگر فرقی ندارد فصل تابستان باشد یا پاییز و زمستان، در تمام فصل‌ها باید منتظر وزش باد و بارش‌ها باشیم تا شاید هوا کمی قابل تنفس باشد.
این روند نمی‌تواند در طولانی‌مدت ادامه پیدا کند و آمار خسارات جانی و مالی آلودگی هوا هر روز بیشتر می شود و این در حالی است که مساله استفاده از سوخت‌های غیراستاندارد در صنایع و نیروگاه‌ها نیز مزید بر علت شده است. همان‌طور که استفاده از بنزین غیراستاندارد برای سوخت ماشین‌ها هم دلیل دیگری است بر افزایش آلودگی هوا.
هر بار صحبت از اجرای قانون هوای پاک می‌شود، تمام سازمان‌ها و ارگان‌هایی که در این زمینه مسئولیت دارند توپ را به زمین دیگری می‌اندازند و اصلاً معلوم نیست بودجه‌هایی که تاکنون به اجرای این قانون اختصاص یافته کجا مصرف شده‌اند که این نه‌تنها هیچ نشانه‌ای از اجرای این قانون در کشور ندارد که وضعیت هر روز بغرنج‌تر هم می‌شود.
روز گذشته علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت و درمان، در نشست خبری خود با اشاره به این مساله که تعطیلی مدارس و ادارات نمی‌تواند تاثیری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد و قطعاً کمکی به رفع این مشکل نمی‌کند توضیح داد: «خسارت جانی و مالی آلودگی هوا در کشور ما نشان می‌دهد هیچ اراده‌ای برای اجرای قانون هوای پاک در کشور وجود ندارد؛ قانونی که از سال ۹۶ به تصویب رسیده و در خوش‌بینانه‌ترین حالت تنها می‌توان گفت ۱۲ درصد آن اجرایی شده است.»
بی‌توجهی به آلودگی هوا بازی با جان مردم است
خسرو یزدان‌پرست، کارشناس محیط زیست و پژوهشگر، دراین‌باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: «مساله آلودگی هوا آن‌قدر مورد بی‌توجهی قرار گرفت که اکنون تبدیل به بحران شده است. هزینه‌ای که افزایش آلودگی روی دست دولت می‌گذارد خیلی بیشتر از بودجه‌ای است که برای اجرای قانون هوای پاک به آن احتیاج است.»
او می‌افزاید: «بی‌توجهی به آلودگی هوا و استفاده از راهکارهای مقطعی راه‌حل رفع مشکل آلودگی هوا نیست. چقدر می‌توانیم مدارس را مجازی کنیم یا کارمندان را دورکار؟ تا وقتی برای تولید برق مجبور به استفاده از سوخت مازوت هستیم و تا زمانی که شهرهای صنعتی قربانی استفاده از سوخت غیراستاندارد صنایع برای گردش چرخ‌های تولید هستند این وضعیت ادامه خواهد یافت.»
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: «وقتی آمارها اعلام می‌شوند جان انسان‌ها به عدد تبدیل می‌شود. بی‌توجهی به این وضعیت بازی با جان انسان‌هاست. شاید در کلام گفتن این موضوع که سالانه ۴۰ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند یا خسارت مالی این آلودگی بیش از ۱۲ میلیارد دلار در سال برآورد شده است خیلی راحت باشد، اما آیا واقعاً نمی‌توان این میزان خسارت مالی را صرف اجرای قانون هوای پاک کرد؟»
انتشار آلودگی باید کاهش یابد
از سوی دیگر یوسف رشیدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی، درباره چگونگی برخورد با مساله آلودگی هوا به تجارت‌نیوز گفت: «باید مدیریت مبتنی بر کاهش انتشار صورت گیرد. آلودگی از منابع مختلف منتشر می‌شود از جمله صنایع، خودروها و دیگر وسایل نقلیه. اگر با شیوه‌های مناسب تولید آلودگی از این منابع کاهش یابد، موفقیت حاصل می‌شود. در غیر این صورت در تابستان با مشکل ازن و زمستان با مشکل ذرات معلق مواجه‌ایم و مسائلی از این قبیل. نیازی به جداسازی فصول گرم و سرد برای تبیین راه‌حل مشکل نیست، باید کاهش انتشار رخ دهد. تجربه کشورهای دنیا نیز نشان می‌دهد ما باید مقدار تولید آلودگی از منابع را کاهش دهیم. متاسفانه در ایران تاکنون اقدامات چندان موثری انجام نشده است.»
راهکار مدیریت و کنترل آلودگی هوا برای هر منطقه متفاوت است
او اضافه کرد: «منبع عمده انتشار آلایندهها منطقه به منطقه متفاوت است. این موضوع که کدام دسته از منابع آلودگی بیشتری منتشر می‌کنند به منطقه بستگی دارد. هر ناحیه وضعیت خاصی دارد؛ برای مثال در اراک نیروگاه و پالایشگاه پتروشیمی آلاینده زیادی تولید می‌کنند، در شهر تهران خودروها و منابع متحرک.»
آلودگی هوا، ذرات معلق و مشکلات تنفسی
علیرضا پرداختی، استاد محیط زیست دانشگاه تهران، نیز درباره ذرات معلق در هوا به تجارت‌نیوز می‌گوید: «یکی از دسته‌بندی‌های آلاینده‌های هوا تقسیم به دو گروه آلاینده‌های گازی و ذرات معلق است. ذرات معلق را بر مبنای اندازه‌شان دسته‌بندی می‌کنیم. ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرون وارد سیستم تنفسی می‌شوند و مشکلات تنفسی نظیر آسم و… را ایجاد می‌کنند. در دهه ۹۰ میلادی مشخص شد ذرات کوچک‌تر از دو و نیم میکرون می‌توانند به عمق سیستم تنفسی نفوذ و کیسه‌های هوایی ریه را تخریب کنند. علاوه بر این، آلاینده‌های فرار و نیمه‌فرار و فلزهای سنگین متصل به ذرات معلق وارد بدن می‌شوند و تندرستی را تهدید می‌کنند.»
اثر آلاینده‌های هوا بر بیماری‌های سرطانی و غیرسرطانی
علیرضا پرداختی ادامه می‌دهد: «ذرات معلق همراه با خودشان آلاینده‌های متفاوتی را وارد بدن انسان می‌کنند. علاوه بر رسوب در رگ‌ها، بسیاری از این آلاینده‌های آلی نظیر بنزن و نفتالین و بنزوای‌پیرین ضریب شیب سرطانی دارند یعنی به عنوان عوامل سرطان‌زا شناسایی شده‌اند. گروهی از آلاینده‌های آلی در بروز بیماری‌هایی به‌جز سرطان نیز نقش دارند.»
او اضافه می‌کند: «گروهی دیگر از آلاینده‌های موجود در اتمسفر فلزات سنگین هستند؛ ذراتی نظیر سرب، کادمیوم، کروم، نیکل و آرسنیک. اینها می‌توانند از منابع مختلفی در اتمسفر منتشر شوند. برای مثال در شهر تهران این آلایندهها بیشتر از وسایل حمل‌و‌نقل انتشار می‌یابد. موتور وسایل نقلیه از آلیاژهای مختلف فلزی ساخته شده‌اند و بر اثر فرسایش و ساییدگی ناشی از حرکت پیستون درون سیلندر، همراه با آلاینده‌های گازی از اگزوز خارج می‌شوند. به خاطر حذف سرب از بنزین‌ها غلظت این آلاینده کاهش یافته است اما به دلیل استفاده از این فلز در بدنه موتور کماکان مقداری سرب وارد اتمسفر می‌شود. سرب می‌تواند در مغز استخوان تجمع یابد و در اتصالات بین سلول‌های عصبی اختلال ایجاد کند.»
آمارهای تکان‌دهنده آلودگی هوا در تهران و دیگر شهرها
بنا بر اعلام وزارت بهداشت و درمان، در شهر تهران سالانه هفت هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا داریم. در کشور ما ۱۴ درصد مرگ‌ها ناشی از سکته قلبی، ۱۴ درصد سرطان ریه، ۱۵ درصد مرگ مغزی و ۱۱ درصد به دلیل بیماری‌های مزمن انسدادی ریه ناشی از آلودگی هواست.
غلظت آلودگی سالانه در استان اصفهان ۳۵ بوده و دو هزار و ۲۹ مورد مرگ ناشی از آلودگی داشته است، همچنین حدود دو میلیون ۵۶۴ هزار نفر در معرض آلودگی قرار داشتند و حدود ۷۹۶ میلیون دلار صرف هزینه‌های ناشی از آلودگی در این استان شده است.