ده نشانه از علائم ظهور امام زمان علیه السلام
ظهور منجی بشر در دوران آخرزمان، باوری است قطعی و همگانی. ادیان و شرایع توحیدی و غیرتوحیدی و نیز بعضی از مکاتب بشری، نوید چنین روزی را به پیروان خویش داده اند.
در این میان، اسلام با مبانی قوی نظری و عملی، موضوع ظهور را به صورت صحیح تبیین کرده و با راهکار‌های مناسب و درخور، واژه انتظار و منتظر مصلح را در میان جوامع اسلامی تبیین کرده است.
واژه مهدویت و مهدی علیه السلام تبلور فرهنگ انتظار است که همه مسلمین، اعم از شیعه و اهل سنت در باور داشت آن، اتفاق نظر دارند. از زمان ظهور اسلام، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام و صحابه و یاران ایشان، عهده دار تبیین فرهنگ مهدویت بوده اند و این رسالت در هر عصری، میان آنها ادامه پیدا کرده تا دوران غیبت کبرای امام زمان علیه السلام که در این برهه مهم و حساس، علما و مبلغان دینی مسئولیت تبیین و تثبیت آن را به عهده گرفته و مردم را به فرا رسیدن روزگار ظهور امیدوار می‌کنند.
علائم ظهور حضرت مهدی (عج) بر دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف: علائم حتمی و قطعی
ب: علائم غیر حتمی و غیر قطعی
که البته در این علائم هم ممکن است اختلاف نظر وجود داشته باشد. علائم غیر حتمی فراوان هستند و نوعاً بعضی از آنان به وقوع پیوسته است، اما علائم حتمی و قطعی هنوز رخ نداده اند بعضی از این علائم قطعی عبارتند از:
۱. خروج سفیانی:
پیش از ظهور مردی از نسل ابوسفیان در منطقه شام خروج می‌کند و با تظاهر به دینداری گروه زیادی از مسلمانان را می‌فریبد و به گرد خود می‌آورد و بخش گسترده‌ای از سرزمین‌های اسلام را به تصرف خویش در می‌آورد و بر مناطق پنجگانه شام، حمص، فلسطین، اردن و قنسرین (نام شهری در نزدیکی حلب) و منطقه عراق سیطره می‌یابد و در کوفه و نجف به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای کشتن و یافتن آنان جایزه تعیین می‌کند آنگاه که از ظهور امام زمان باخبر می‌شود با سپاهی گران به جنگ وی می‌رود که در منطقه بیداد (بین مکه و مدینه) با سپاه امام (ع) برخورد می‌کند و به امر خدا همه لشگریان وی به جز چند نفر در زمین فرو می‌روند و هلاک می‌شوند.
۲. خسف در بیداء:
خسف یعنی فرو رفتن و پنهان شدن، و بیداء نام منطقه‌ای در مکه و مدینه است. ظاهراً لشگر سفیانی در این منطقه که به قصد جنگ با امام عصر (عج) آمده است در زمین فرو می‌روند.
۳. خروج یمانی:
سرداری از یمن قیام می‌کند و مردم را به حق و عدل دعوت می‌کند این نشانه در منابع عامه نیست، ولی در مصادر شیعه روایات فراوانی در این باره وجود دارد. امام صادق (ع) فرمود: قیام‌های سه گانه خراسانی، سفیانی، یمانی در یک سال و یک ماه و یک روز خواهد بود و هیچ پرچمی به اندازه پرچم یمانی دعوت حق و هدایت نمی‌کند و هم فرمود که یمانی از علائم حتمی است.
۴. قتل نفس زکیه:
زکیه یعنی فرد پاک و بی گناه و کسی که قتلی انجام نداده است و جرمی ندارد. در آستانه ظهور مهدی (عج) در گیرودار مبارزات زمینه ساز انقلاب حضرت مهدی (عج) فردی پاکباخته و مخلص از اولاد حضرت امام حسن مجتبی (ع) در راه امام می‌کوشد و در این راه مظلومانه به قتل می‌رسد. روایات گاهی نفس زکیه و گاهی «سید حسنی» گفته اند امام باقر (ع) فرمود: بین ظهور مهدی (عج) و کشته شدن نفس زکیه بیش از پانزده شبانه روز فاصله نیست.
۵. صیحه آسمانی:
منظور از صیحه آسمانی صدایی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی در آسمان شنیده می‌شود و همه مردم آن را می‌شنوند در روایات تعبیر به «نداء» «فزعه» «صوت» نیز بکار رفته است که ظاهر آن نشان می‌دهد که هر یک از این‌ها نشانه جداگانه‌ای است که پیش از ظهور واقع می‌شود لکن به نظر می‌رسد که این‌ها تعبیر از یک واقعیت است و ممکن هم هست که از سه حادثه جدای از هم خبر داده باشند که اول صدا‌های هولناکی برآید و همه را به خود متوجه کند (صیحه) و به دنبال آن صدای مهیب و هولناکی شنیده شود.
که دل‌های مردم را به وحشت اندازد (فزعه) و آن گاه از آسمان صدایی شنیده می‌شود که مردم را به سوی مهدی (عج) فرا می‌خواند (نداء) روایاتی که از این معنا خبر داده اند از طریق شیعه و سنی فراوان هستند. امام باقر (ع) می‌فرماید: ندا کننده‌ای از آسمان نام قائم را ندا می‌کند پس هر که در شرق و غرب است آن را می‌شنود و از وحشت این صدا خوابیده‌ها بیدار و ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و ندای وی را اجابت کند، زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الأمین است.
آنگاه می‌فرماید: این صدا در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود در این هیچ شک نکنید و بشنوید و فرمان برید، در آخر روز شیطان فریاد می‌زند که «فلانی مظلوم کشته شد» تا مردم را بفریبد و به شک اندازد؛ و امام صادق (ع) می‌فرماید: در ابتدای روز گویند ه‌ای در آسمان ندا می‌دهد که آگاه باشید که حق با علی و شیعیان اوست. پس از آن در پایان روز شیطان که لعنت خدا بر او باد از روی زمین فریاد می‌زند که حق با عثمان و پیروان اوست پس در این هنگام باطل گرایان به شک می‌افتند هرگاه گوینده‌ای از آسمان نداء بزند که حق با اولاد محمد (ص) است در آن هنگام ظهور مهدی (عج) به سر زبان‌ها می‌افتد به گونه‌ای که غیر از او یاد نمی‌کنند.
۶. خروج دجال:
این نشانه در کتب اهل سنت از علائم برپایی قیامت شناخته شده است. ولی در منابع روایی شیعه از نشانه‌های ظهور است؛ و اشکال ندارد که هم علامت ظهور و هم علامت معاد باشد. چون خود ظهور امام عصر (عج) هم از علائم آخرالزمان می‌باشد.
دجال فردی است که در آخر الزمان و پیش از قیام مهدی (عج) خروج می‌کند و غیر عادی است و با انجام کار‌های شگفت انگیز جمع زیادی از مردم را می‌فریبد و سرانجام به دست عیسی مسیح (ع) در کنار دروازه ”لد“ در منطقه شام به هلاکت می‌رسد. در مورد دجال نظریه‌های متعددی طرح شده است مثلا گروهی آن را فردی نامیده اند و دسته‌ای آن را جریانی می‌دانند و نه شخص معین که مطرح کردن این امور مجال دیگری را می‌طلبد.
۱. نشانه‌های حتمی
علایم و نشانه‌هایی که به طور قطع قبل از ظهور حضرت، رخ خواهند داد و در واقع، هیچ گونه قید و شرطی در ایجاد آنها لحاظ نشده است علایم حتمی نامیده می‌شوند و شاید بتوان گفت که ادعای ظهور قبل از تحقق آنها کذب و دروغ است.
امام سجاد علیه السلام فرمود: «ان امرالقائم حتم من الله وامر السفیانی حتم من الله ولایکون قائم الا بسفیانی؛ ظهور قائم، از ناحیه خداوند، قطعی و خروج سفیانی نیز، از جانب خداوند قطعی است و قائمی جز با سفیانی وجود ندارد.»
امام صادق علیه السلام فرمود: «والیمانی من المحتوم; [قیام]یمانی از نشانه‌های حتمی است.»
فضل بن شاذان از ابی حمزه ثمالی نقل می‌کند: «قلت لابی جعفر خروج السفیانی من المحتوم؟ قال نعم والنداء من المحتوم وطلوع الشمس من مغرب‌ها من المحتوم واختلاف بنی العباس فی الدوله من المحتوم وقتل النفس الزکیه محتوم وخروج القائم من آل محمد محتوم … ; به امام باقر علیه السلام عرض کردم: آیا خروج سفیانی حتمی است؟ فرمودند آری، صیحه آسمانی نیز از علایم حتمی است و طلوع خورشید از مغرب حتمی است. اختلاف بین بنی عباس در رابطه با حکومت، حتمی است. کشته شدن نفس زکیه حتمی است، قیام قائم آل محمد صلی الله علیه و آله حتمی است، …»
۲. نشانه‌های غیر حتمی
بعضی از نشانه‌های ظهور قبل از ظهور، بطور مشروط رخ می‌دهند؛ یعنی اگر مقتضی آنها موجود و موانع مفقود باشد، تحققشان حتمی خواهد بود. در میان نشانه‌ها و علایم، آنچه حتمی شمرده شده، جزء محتومیات هستند و غیر از آنها که گروه بسیاری از علایم را تشکیل می‌دهند جزء علایم غیر حتمی شمرده می‌شوند.
ج: علایم با فاصله و بی فاصله
نشانه‌های نزدیک به وقت ظهور
در بعضی از روایات، تصریح شده که بعضی از علایم در سال ظهور امام زمان علیه السلام، رخ می‌دهند؛ یعنی قبل از ظهور و در آستانه قیام حضرت مهدی علیه السلام، این نشانه‌ها یکی پس از دیگری پدیدار شده، به ظهور امام زمان منتهی می‌شود.
امام صادق علیه السلام فرمود: «خروج الثلاثه، الخراسانی والسفیانی والیمانی فی سنه واحده فی شهر واحد، فی یوم واحد ولیس فی‌ها رایه باهدی من رایه الیمانی یهدی الی الحق.
خروج سه کس: قیام خراسانی و سفیانی و یمانی، در یک سال و در یک ماه و یک روز خواهد بود و در این میان، هیچ پرچمی به اندازه پرچم یمانی، به حق و هدایت دعوت نمی‌کند.»
امام باقر علیه السلام فرمود: «لیس بین قیام القائم وقتل النفس الزکیه اکثر من خمس عشر لیله؛ بین ظهور مهدی علیه السلام و کشته شدن نفس زکیه، بیش از پانزده شب فاصله نیست.»
علایمی که با ظهور، فاصله زمانی دارد:
بعضی از نشانه‌ها و علایم در بستر تاریخ با فاصله بسیاری با وقت ظهور تحقق می‌یابد؛ حتی بعضی از آنها قبل از تولد امام زمان رخ می‌نمایند و بعضی بعد از تولد و قبل از ظهور با فاصله زیاد، تحقق پیدا کرده و خواهند کرد؛ چنان که شماری از آنها، همچون از هم گسستن بنی امیه و بنی عباس، خروج ابومسلم خراسانی، اختلاف بین مسلمانان و … اتفاق افتاده است.
د) علایم زمینی و آسمانی
۱. علایم طبیعی و زمینی
در میان نشانه‌ها و علایم ظهور، غالب آنها نشانه‌های طبیعی و زمینی اند و هر کدام در تثبیت حقانیت ظهور و قیام حضرت مهدی علیه السلام نقش اساسی دارند.
امام علی علیه السلام فرمود: «ویخرج رجل من اهل بیتی فی الحرم فیبلغ السفیانی، فیبعث الیه جندا من جنده فیهزمهم فیسیر الیه السفیانی بمن معه، حتی اذا جاوزوا ببیداء من الارض، خسف بهم، فلاینجوا منهم الا المخبر عنهم؛ مردی از خاندان من، در سرزمین حرم قیام می‌کند، پس خبر خروج وی به سفیانی می‌رسد.
وی، سپاهی از لشکریان خود رابرای جنگ، به سوی او می‌فرستد و آنان را شکست می‌دهد، آنگاه خود سفیانی با همراهانش به جنگ وی می‌روند و، چون از سرزمین بیداء می‌گذرند، زمین آنان را فرو می‌برد و جز یک نفر، که خبر آنان را می‌آورد کسی از آنان نجات نمی‌یابد.» نشانه‌هایی نظیر فرو رفتن سفیانی در بیداء، قیام یمانی، خراسانی، سفیانی، دجال، قتل نفس زکیه، جنگ‌های خونین و …… از جمله علایم زمینی و طبیعی هستند.
۲. علایم آسمانی
به علت اهمیت ظهور امام زمان، علاوه بر نشانه‌های زمینی و طبیعی، برخی علایم آسمانی نیز در زمان ظهور حضرت رخ خواهند داد، تا مردم بهتر رهبر و مصلح آسمانی را شناخته و در راستای تحقق رسالت و اهداف او مشارکت کنند؛ مانند:
صیحه آسمانی
امام صادق علیه السلام فرمود: «اذا نادی مناد من السماء ان الحق فی آل محمد صلی الله علیه و آله فعند ذلک یظهر المهدی علی افواه الناس ویشربون حبه، ولایکون لهم ذکر غیره؛ هر گاه گوینده‌ای از آسمان ندا دهد که حق با اولاد محمد صلی الله علیه و آله است، در آن هنگام، ظهور مهدی علیه السلام به سر زبان‌ها می‌افتد، و همه [شراب]دوستی او می‌نوشند و غیر او را یاد نمی‌کنند.»
کسوف
امام صادق علیه السلام فرمود:
«علامه خروج المهدی کسوف الشمس فی شهر رمضان فی ثلاث عشره واربع عشره منه؛ نشانه ظهور مهدی علیه السلام کسوف خورشید در ماه مبارک رمضان است [و وقت کسوف]سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان خواهد بود.»