اثرات سازنده «انتظار» در روح و جان؟

مسئله «انتظار» چه اثرات مثبتی در روح و جان انسان منتظر در شرایط و اوضاع کنونی جهان دارد؟

برای بررسی دقیق اثرات سازنده «مسئله انتظار» باید به سراغ پیامدهاى این انتظار در وضع کنونى جوامع اسلامى برویم؛ آیا ایمان به چنین ظهورى انسان را به گونه ای در افکار رؤیایى فرو مى برد که از وضع موجود خود غافل شده، و او را تسلیم هرگونه شرایطى مى کند؟ یا اینکه به راستى این عقیده یک نوع دعوت به قیام و سازندگى فرد و اجتماع است؟ در روایات بر مسئله انتظار تاکید شده و شخصِ منتظر را همانند شمشیرزنى در راه خدا و مانند کسی می داند که زیر پرچم قائم(عج) قرار دارد. از این رو انتظار چنین حکومتى بالاترین اعمال و عبادت معرفى شده است.

برای بررسی دقیق و جامع از «مسئله انتظار» باید به سراغ پیامدهاى این انتظار در وضع کنونى جوامع اسلامى برویم و ببینیم: آیا ایمان به چنین ظهورى انسان را آن سان در افکار رؤیایى فرو مى برد که از وضع موجود خود غافل مى گردد، و تسلیم هر گونه شرایطى مى کند؟ یا اینکه براستى این عقیده یک نوع دعوت به قیام و سازندگى فرد و اجتماع است؟ آیا ایجاد تحرّک می کند یا رکود؟ آیا مسئولیت آفرین است یا مایه فرار از زیر بار مسئولیتها؟ و بالاخره آیا مخدّر است یا بیدار کننده؟

قبل از توضیح و بررسى این سؤالات توجه به یک نکته کاملا ضرورى است و آن اینکه سازنده ترین دستورات و عالى ترین مفاهیم هرگاه به دست افراد ناوارد، یا نالایق، یا سوء استفاده چی بیفتد ممکن است آن را چنان مسخ کنند که درست نتیجه اى برخلاف هدف اصلى بدهد و در مسیر بر ضدّ آن حرکت کند، و این نمونه هاى بسیار دارد و «مسئله انتظار» به طورى که خواهیم دید در ردیف همین مسائل است. به هر حال، براى رهایى از هر گونه اشتباه در محاسبه، در این گونه مباحث، باید به اصطلاح آب را از سرچشمه گرفت تا آلودگی هاى احتمالى نهرها و کانال هاى میان راه در آن اثر نگذارد.

به همین دلیل، ما در بحث انتظار مستقیما به سراغ متون اصلى اسلامى رفته و لحن گوناگون روایاتى را که روى «مسئله انتظار» تأکید مى کند مورد بررسى قرار مى دهیم تا از هدف اصلى آگاه شویم. اکنون با دقت به این چند روایت توجه کنید:

۱. کسى از امام صادق(علیه السلام) پرسید چه مى گویید درباره کسى که داراى ولایت امامان است، و انتظار ظهور حکومت حق را مى کشد و در این حال از دنیا مى رود؟ امام(ع) در پاسخ فرمودند: «هُوَ بِمَنْزِلَهِ مَنْ کَانَ مَعَ الْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ ثُمَّ سَکَتَ هُنَیْئَهً ثُمَّ قَالَ هُوَ کَمَنْ کَانَ مَعَ رَسُولِ اللهِ»؛ (او همانند کسى است که با رهبر این انقلاب در خیمه او [ستاد ارتش او] بوده باشد ـ سپس کمى سکوت کرد ـ و فرمود مانند کسى است که با پیامبر اسلام [در مبارزاتش] همراه بوده است). این مضمون در روایات زیادى با تعبیرات مختلفى نقل شده است.

۲. در بعضى «بِمَنْزِلَهِ الضَّارِبِ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللهِ»؛ (همانند شمشیرزنى در راه خدا).

۳. و در بعضى دیگر «کَمَنْ قَارَعَ مَعَ رَسُولِ اللهِ بِسَیْفِهِ»؛ (همانند کسى است که در خدمت پیامبر با شمشیر بر مغز دشمن بکوبد).

۴. و در بعضى دیگر «بِمَنْزِلَهِ مَنْ کَانَ قَاعِداً تَحْتَ لِوَاءِ الْقَائِمِ‏»؛ (همانند کسى است که زیر پرچم قائم بوده باشد).

۵. و در بعضى دیگر «بِمَنْزِلَهِ الْمُجَاهِدِ بَیْنَ یَدَی‏ سَبِیلِ الله‏ِ»؛ (همانند کسى است که پیشِ روى پیامبر جهاد کند).

۶. و بعضى دیگر «بِمَنْزِلَهِ مَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ الله‏ِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ»؛ (همانند کسى است که با پیامبر(ص) شهید شود).

این تشبیهاتِ هفتگانه که در مورد انتظار ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) در این ۶ روایت وارد شده بسیار پر معنى و روشنگر این واقعیت است که یک نوع رابطه و تشابه در میان «مسئله انتظار» و «جهاد» و مبارزه با دشمن، در آخرین شکل خود، وجود دارد.

۷. در روایات متعددى نیز انتظار چنین حکومتى را داشتن، به عنوان بالاترین عبادت معرفى شده است. این مضمون در بعضى از احادیث از پیامبر(صلی الله علیه و آله) و در بعضى از حضرت علی(علیه السلام) نقل شده است از جمله در حدیثى می خوانیم که پیامبر(ص) فرمود: «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی اِنْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللهِ عَزَّ وَ جَلّ‏»؛ (بالاترین اعمال امت من انتظار فرج از ناحیه خدا کشیدن است)، و در حدیث دیگرى از پیامبر(ص) می خوانیم: «أَفْضَلُ الْعِبَادَهِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ». این حدیث اعمّ از اینکه انتظار فرج را به معنى وسیع کلمه بدانیم، و یا به مفهوم خاص یعنى انتظار ظهور مصلح جهانى باشد، اهمّیّت انتظار را در مورد بحث ما روشن مى سازد.