طول عمر شایسته پیامبر(ص) یا امام(ع)؟!
شیعه می گوید خداوند عمر امام زمان را طولانى کرده چون همه مردم به او (حجت الهی) نیاز دارند؛ پس چرا خداوند عمر پیامبر(ص) را طولانى نکرد، مردم به ایشان نیاز نداشتند؟!
اولا: برخی پیامبران نیز عمر طولانی داشته اند؛ چنانکه حضرت عیسی(ع) در آخر الزمان همراه با امام مهدی(عج) قیام خواهد کرد. در صحیح بخاری از معتبر ترین منابع اهل سنت آمده است: «چگونه هستید هنگامی که فرزند مریم در بین شما فرود آید در حالی که امام شما از خود شما باشد؟». حال ما می پرسیم، چرا با وجود پیامبر اسلام(ص) پیامبران دیگری عمر طولانی داشته اند، در حالی که پیامبر اسلام(ص) بالاترین مقام را در بین انسانها دارد؟!
ثانیا: علت طولانى بودن عمر امام مهدی(عج) این است که آن حضرت از طرف خداوند مأمور است حکومت واحد جهانى الهى را تشکیل دهد و تا زمینه ظهور او که آمادگى جهانیان است فراهم نگردد، ظهور نمى کند. البته پیامبر اکرم(ص) اگر در پرده غیبت به سر می بردند و خداوند نیز اراده می کرد، می توانست عمر طولانی داشته باشد، ولی پیامبری که در غیبت باشد دیگر نمی تواند رسالت خویش را انجام دهد.
یکی از بهانه هایی که درمورد طول عمر امام مهدی(علیه السلام) از سوی برخی مطرح می شود این است که اگر قرار باشد خداوند عمر کسی را به خاطر نیاز مردم به حجت الهی طولانی کند، پیامبران الهی از جمله پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) برای این امر اولویت داشتند چراکه مردم به ایشان نیز نیاز داشتند. برای پاسخ به این شبهه هم پاسخ نقضی می توان داد و هم پاسخ حلی.
پاسخ نقضی
هنگام مطالعه تاریخ انبیاء الهی می بینیم که برخی پیامبران نیز وجود داشته اند که عمر طولانی داشته اند: گویا مطرح کنندگان چنین شبهه ای مسأله طول عمر نوح(علیه السلام) را فراموش کرده اند که قرآن در آیه ۱۴ سوره عنکبوت صریحاً آن را ذکر می کند و مى گوید فقط ۹۵۰ سال مشغول تبلیغ میان قوم خود بود و درباره مجموع عمر او کمترین مقدارى که نوشته اند ۱۶۰۰ سال است و بعضى بیش از این مقدار تا ۳۰۰۰ سال یا بیشتر نوشته اند! البته طبق برخی تفاسیر مبتنی بر روایات، برخی عمر آن حضرت را ۱۷۰۰ و عده ای حتی ۲۵۰۰ سال برآورد کرده اند.
عده اى از علماى حدیث از اهل سنّت درباره اشخاص دیگرى غیر از نوح(علیه السلام) نیز عمرهایى طولانى تر از عمر نوح ذکر کرده اند. از جمله «نووى» که از بزرگان محدثین سنى است در کتاب خود «تهذیب الاسماء» چنین مى نویسد: «در مورد طول عمر «خضر» و نبوّت او اختلاف است. اکثر دانشمندان معتقدند او از دانشمندان بوده نه پیامبر و الآن هم زنده است و به طور ناشناس در میان مردم زندگى مى کند. این مطلب نزد جمعى از عرفا و اهل صلاح و معرفت نیز معروف است و حکایات فراوانى درباره مشاهده خضر و تماس با او و سؤال و جواب هایى که با او شده و مطالبى که از وى گرفته اند و حضور او در مکان هاى شریفه نقل مى کنند که مشهور است و احتیاج به ذکر ندارد. شیخ ابوعمر و بن صلاح در فتاواى خود مى گویند: خضر به عقیده غالب علما و اهل صلاح زنده است و توده مردم نیز در این عقیده با آنها هستند و تنها افراد معدودى از علماى حدیث وجود او را انکار کرده اند».
همچنین هم «نووی» و هم «زمخشرى» مى نویسند: «مسلمانان در زنده بودن چهار نفر از پیامبران متفق القولند: «ادریس و عیسى» که در آسمان زندگى دارند و «الیاس و خضر» در زمین. تولد خضر در زمان ابراهیم(علیه السلام) صورت گرفته است». اتفاقا درباره طول عمر خضر که بنابر برخی روایات شش هزار سال است امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خداوند عمر حضرت خضر را به خاطر رسالتش یا به خاطر نزول کتابی بر او، یا به خاطر این که به وسیله شریعت او، شریعت پیامبران پیش از او را نسخ کند، یا به خاطر امامتی که بندگانش به او اقتدا نمایند، طولانی نکرده است، بلکه از آن جا که اراده فرموده است عمر حضرت مهدی قائم آل محمد در دوران غیبت آن حضرت بسیار طولانی باشد و می دانست که بندگانش بر طول عمر او ایراد و اشکال خواهند نمود، عمر او را طولانی ساخت تا بدان استدلال شود و طول عمر حضرت قائم بدان تشبیه گردد و به این وسیله اشکالات و ایرادات برطرف گردد». از آن حضرت و حضرت الیاس(علیهما السلام) به عنوان کسانی که تا زمان ظهور امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه) پیوسته اطراف او هستند، یاد شده است.
حتی در مورد حضرت عیسی(علیه السلام) روایاتی وجود دارد که در آخر الزمان همراه با امام مهدی(علیه السلام) قیام خواهد کرد. به عنوان نمونه در روایتی که در صحیح بخاری از معتبر ترین منابع اهل سنت آمده است می خوانیم: «کَیْفَ أَنْتُمْ إِذَا نَزَلَ ابْنُ مَرْیَمَ فِیکُمْ وَ إِمَامُکُمْ مِنْکُمْ»؛ (چگونه هستید هنگامی که فرزند مریم در بین شما فرود آید در حالی که امام شما از خود شما باشد؟).
در نتیجه با وجود این پیامبرانی که عمر طولانی داشته اند، سؤال از اینکه چرا فقط به امام مهدی(علیه السلام) عمر طولانی عطا شده بی معناست. کسانی که این سؤال را درباره امام مهدی(علیه السلام) مطرح می کنند، پاسخ شان همان پاسخی است که آنها به این سؤال باید بدهند که چرا با وجود پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) پیامبران فوق الذکر عمر طولانی داشته اند، با اینکه پیامبر اسلام(ص) بالاترین مقام را در بین انسانها دارد؟!
پاسخ حلی
علت طولانى بودن عمر امام مهدی(علیه السلام) این است که آن حضرت از طرف خداوند مأمور است حکومت واحد جهانى الهى تشکیل دهد و تا زمینه ظهور او که آمادگى جهانیان است فراهم نگردد ظهور نمى کند.
قبل از پرداختن به این مسأله لازم است تفاوت وظایف و شؤون پیامبر و امام بیان گردد. پیامبران وظیفه دارند دستورات الهی را برای مردم بیان کنند و امام وظیفه دارد برنامه الهی را اجرا کند و ایصال به مطلوب داشته باشد. به عبارت دیگر امامت عبارت است از تحقق بخشیدن برنامه هاى دینى اعم از حکومت به معنى وسیع کلمه، و اجراى حدود و احکام خدا و اجراى عدالت اجتماعى و همچنین تربیت و پرورش نفوس در «ظاهر» و «باطن» و این مقام از مقام رسالت و نبوت بالاتر است؛ زیرا «نبوت» و «رسالت» تنها اخبار از سوى خدا و ابلاغ فرمان او و بشارت و انذار است اما در مورد «امامت» همه اینها وجود دارد به اضافه «اجراى احکام» و «تربیت نفوس از نظر ظاهر و باطن». البته روشن است که بسیارى از پیامبران از جمله پیامبر گرامی اسلام داراى مقام امامت نیز بوده اند.
طبیعی است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) بر اساس وظیفه خود احکام اسلامی را تبیین کردند و آیات قرآن را بیان نمودند، اما اجرای این احکام به صورت کامل نیاز به زمان دارد و آن حضرت طبق آیه اکمال رسالت خود را با تعیین امام علی(علیه السلام) به عنوان جانشین و امام بعد از خود کامل کردند و بعد از ایشان نیز سایر ائمه(علیهم السلام) برای اجرای احکام اسلامی تلاش کردند تا اینکه این وظیفه از سوی خداوند به امام مهدی(علیه السلام) واگذار شد. لذا شخصی که واجد شرایط برای عمر طولانی و قیام در آخر الزمان را دارد بعد از اتمام رسالت پیامبر(ص) و طبق اخبار رسیده از خود ایشان همان مهدی موعود است؛ چنانکه در بسیاری از روایات شیعه و اهل سنت به آن اشاره شده است. به عنوان مثال روایات فراوانی از پیامبر(ص) نقل شده که در آن آمده است: «یَبْعَثَ اللَّهُ تَعَالَى رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی…، یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْرا»؛ (خدا مردى از خاندان مرا مبعوث مى کند… او زمین را پر از عدل و داد مى کند همچنان که پر از ظلم و جور مى باشد). مضمون این روایت با الفاظ مختلف در بسیاری از منابع روایی شیعه و سنی آمده است. بنابراین در طولانى بودن عمر عزیز امام مهدی(ع) هدف خاصى است که در دیگران نیست.
البته پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) اگر در پرده غیبت به سر می بردند و خداوند نیز اراده می کرد می توانست عمر طولانی داشته باشد، ولی پیامبری که در غیبت باشد دیگر نمی تواند رسالت خویش را انجام دهد. پیامبر اکرم(ص) هم نبی بود و هم امام و علاوه بر بیان دستورات الهی در اجرای آنها نیز تلاش کرد و ائمه بعدی نیز برای اجرای برنامه الهی تلاش کردند و در این مسیر ظلم و سختی بسیاری را تحمل کردند و در نهایت به شهادت رسیدند. اما امام مهدی(علیه السلام) با توجه به اینکه این آمادگی در بین مردم ایجاد شده بود که بدون حضور امام نیز به وظایف خود پی ببرند از چشم ظالمان غایب شدند تا وقتی که زمینه اجرای کامل برنامه الهی و انقلاب جهانی که منجر به کمال بشریت می گردد فراهم گردد. پیشبرد چنین هدفى و پى ریزى چنان انقلابى به یک نیروى فعّال و سازنده انسانى نیاز دارد که در واقع ارتش انقلاب جهانى را تشکیل مى دهد و تشکیل چنین ارتشى و به وجود آمدن چنین افراد پاکباخته و فداکارى که در راه هدف و حقیقت از همه چیز بگذرند نیاز به گذشت زمان دارد. اگر در برخى از روایات مى خوانیم که فلسفه طولانى شدن غیبت امام زمان، همان امتحان و آزمایش مردم است ممکن است ناظر به همین قسمت باشد زیرا امتحان و آزمایش در منطق اسلام نه به معنای آزمون هاى معمولى و کشف امور پنهانى، بلکه مقصود از آن پرورش روحیّات پاک و پدید آوردن حدّاکثر ورزیدگى در افراد مى باشد.
با این توضیحات روشن می شود که در پیشگاه الهی برخی از انسانها شایستگی هایی کسب کرده اند که بر اساس آن شایستگی ها علم و مقام امامت و… به آنها داده شده است و در مقابل وظایفی نیز به آنها محول شده است و از آنجا که همه یک هدف را دنبال می کنند معنی ندارد بین آنها تفکیک قائل شویم و بپرسیم که کدامیک شایسته طول عمر بیشتر می باشد.