مزایای جهاد و عواقب ترک آن در کلام امام علی (ع)
جهاد به‌عنوان یک مفهوم اساسی در اسلام، نماد اقتدار، قدرت و عزت مسلمانان به شمار می‌آید. این مفهوم نه‌تنها به نبردهای نظامی اشاره دارد، بلکه شامل تلاش‌های فرهنگی و اجتماعی نیز می‌شود که مسلمانان برای ارتقاء و دفاع از اصول اسلامی و انسانی خود به کار می‌گیرند.
جبهه‌ی اسلام همواره نشان داده است که هیچ‌گاه آغازگر جنگ نیست. در واقع، مسلمانان در اکثر مواقع در موضع دفاع قرار دارند و تنها در شرایطی خاص و در صورت نقض حقوق خود، اقدام به مقابله می‌کنند. این رویکرد نشان‌دهنده‌ی اعتقاد راسخ مسلمانان به عدالت و صلح است. فقط در مواردی که حقابه وجود داشته باشد، مسلمانان ممکن است اقدام به انجام عملیات پیشدستانه کنند. این اقدامات هم به‌طور خاص در راستای دفاع از حقوق خود و در پاسخ به تهدیدات انجام می‌گیرد. به همین دلیل، می‌توان این نوع جهاد را ذیل جهاد دفاعی تعریف کرد که هدف آن حفظ تمامیت و کرامت مسلمانان است.
امیرالمومنین علیه‌السلام فرموده‌اند: «فَرَضَ اللّهُ… الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَام» این جمله تأکید می‌کند که خداوند جهاد را برای عزت بخشیدن به اسلام واجب فرموده است. و در حدیثی دیگر فرمود «الجَهادُ فِى سَبیلِهِ، فَإنّه ذِروه ُ الإسلام.» جهاد در راه حق مایه اعتلاى اسلام است». بنابراین، جهاد نه‌تنها به‌عنوان یک وظیفه دینی، بلکه به‌عنوان یک اصل اساسی در دین اسلام، نماد قدرت، اقتدار و عزت مسلمانان است. با تأکید بر موضع دفاعی و اصولی در جنگ، مسلمانان می‌توانند به رسالت‌های خود در راستای تحقق عدالت و حفظ حقوق بشر ادامه دهند و در عین حال، از هویت و ارزش‌های اسلامی خود محافظت کنند.
در مقابل، گروهی از مسلمانان که از جهاد با دشمن در هر شرایطی بیم دارند، باید در نگرش خود تجدید نظری جدی داشته باشند. جهاد نه‌تنها مایه عزت و رشد مؤمنان است، بلکه نشانی از شجاعت و دلیری آن‌ها نیز محسوب می‌شود. عدم تن دادن به جهاد به معنای پذیرش لباس ذلت و خواری و سرسپردگی به جبهه‌ی دشمن است. این رفتار نه‌تنها از لحاظ اخلاقی ناپسند است، بلکه موجب تضعیف روحیه جامعه‌ی اسلامی و افزایش قدرت دشمنان می‌شود. مسلمانان می‌دانند که جهاد یکی از راه‌های حفظ عزت و استقلال آنهاست و نباید به دلایل مختلف از آن شانه خالی کنند.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در روایتی دیگر فرموده‌اند: «من تَرَکَ (الجهاد) رَغبهً عَنه أَلْبَسَهُ الله ثَوبَ الذُّلِّ، وَ شَمَّلَهُ البلاءَ، وَ دُرِثَ بالصّغارِ وَ القماءهِ، وَ ضُرِبَ على قلبِهِ بالاسهابِ، وَ أُدیلَ الحقُّ منه بتضیعِ الجهاد.»؛ به معنای اینکه کسى که به جهاد بی‌میلی کرده و آن را رها کند، خداوند جامه‌ی خواری و رداى بلا و گرفتارى بر او بپوشاند و به خوارى و فرومایگى دچار شود. همچنین، بر دل او پرده‌های گمراهى زده می‌شود و به‌دلیل فرو گذاشتن جهاد، حق از او روى گردان می‌شود و به باطل در می‌افتد. این سخنان نشان‌دهنده‌ی اهمیت و جایگاه ویژه‌ی جهاد در دین اسلام و آثار منفی ترک آن است. مسلمانان باید با آگاهی و شجاعت در مسیر جهاد گام بردارند و از خود سلب مسئولیت نکنند.