آیا احضار روح از نظر دینی واقعیت دارد؟
مساله روح و ارتباط با ارواح قدمتی طولانی در تاریخ دارد و سابقه‌اش به آغاز باورهای دینی در انسان و پرسش‌هایش در مورد جهان پس از مرگ باز می‌گردد. به همین علت است که همواره در طول تاریخ افرادی بوده‌اند که ادعای سحر و جادو، ارتباط با ارواح و احضار روح داشته‌اند.
احضار روح به تلاش برای ارتباط با روح مردگان گفته می‌شود. در قرون اخیر و با گسترش روانشناسی و روانکاوی این مساله منجر به تدوین علمی به نام اسپریتیسم شده است. روانشناس معروف یونگ نیز بیش از دو سال در جلسات احضار اروح به عنوان موضوعی برای تحقیقات مربوط به پایان‌نامه دکتری خود در سال ۱۹۰۲ شرکت می‌کرد.
مدیوم به فردی گفته می‌شود که می‌تواند به هر وسیله با ارواح ارتباط برقرار کند.
وی‌یا یا تخته احضار روح تخته یا کاغذی است که روی آن حروف الفبا نوشته شده و بعضی‌ها مدعی‌اند ازطریق آن با ارواح صحبت و آنها را احضار می‌کنند. آنها معتقدند وی‌یا واقعا می‌تواند روح را به محل مورد نظر بکشاند و انسان قادر است با ارواح ارتباط برقرار کند و حتی از آنها اطلاعات بگیرد. “وی‌یا” از دو واژه “وی” که به زبان فرانسه به معنای “بله” است و “یا” که در زبان آلمانی به همین معناست، گرفته شده است. وجه تسمیه این وسیله این است که روح اغلب با اشاره به واژه بله یا خیر که روی تخته نوشته شده، به احضارکننده پاسخ می‌دهد.
نظریه‌ها درباره تخته وی‌یا متفاوت است. برخی می‌گویند این وسیله بی‌نهایت خطرناک است و می‌تواند مدخلی برای ورود ارواح خبیث و ماندگار شدن آنها در خانه شود. دسته دیگر از مردم معتقدند وی‌یا تنها زمانی خطرناک می‌شود که افراد بی‌تجربه و بی‌اطلاع با آن به احضار اروح بپردازند و مدیوم‌های مجرب می‌توانند از این وسیله استفاده‌های خوبی ببرند و بالاخره دسته سوم می‌گویند وی‌یا هیچ خطری ندارد و ضرری نیز به کسی نمی‌رساند.
آیا احضار روح واقعیت دارد؟
درباره درستی و نادرستی و امکان پذیری احضار و ارتباط با اروح نظرات متفاوتی وجود دارد. در سال ۱۸۷۵ میلادى انجمن فیزیک وابسته به دانشگاه سنپترزبورگ هیاتى را مامور کرد تا درباره احضار ارواح به مطالعه بپردازد و نتایج تحقیقات خود را اعلام کند. این هیات پس از بررسىهاى فراوان اعلام کرد که پدیدههاى مربوط به احضار ارواح به علت حرکات ناخودآگاه، یا اشتباه ضمیرى مىباشد و احضار ارواح ادعایى، بیش نیست. همچنین رابرت وود به کمک اشعه ماوراى بنفش توانست تقلبات جلسات احضار اروح را برملا کند.
عده دیگری معتقدند که اصل مساله احضار و ارتباط با روح مورد انکار نیست ولى تنها براى افراد بسیار نادرى ممکن است و آنچه در این رابطه مورد ادعاى بسیارى قرار گرفته غالبا باطل و وسیلهاى براى فریب دادن انسان‌هاى ساده لوح و حتى بازىهاى سیاسى است.
گفته می‌شود حتی اگر ترفندها یا شگردهای شعبده بازی در جلسات احضار روح را نادیده بگیریم، باز هم ممکن است حرکت نعلبکی یا لیوان معلول تمرکز نیروى فکرى خود شخص و تاثیر ناخودآگاه آن بر روى اعصاب دست وى باشد و ارتباطی به روح ندارد. از این رو حرکت غالبا موافق طرز تفکر و نوع تمایلات آن شخص یا اشخاص است نه موافق روحى که مدعى ارتباط با او هستند.
بنابر آنچه که در تحقیقات پیرامون این موضوع آمده است، گاه در مواردى که احساس مىشود ارتباطى حاصل شده این ارتباط در حقیقت با روح خود فرد است، شبیه حالتى که در خواب براى انسان رخ مىدهد، اشخاص را مىبیند و با آنها صحبت مىکند. ولی در اکثر موارد این حالات تحت تاثیر انفعالات شخص احضار کننده حاصل مىگردد و برخى از موارد آن نیز حیله و نیرنگ است.
نظر علما در مورد احضار روح
آیت‌الله سید هاشم بطحایی گلپایگانی، عضو مجلس خبرگان رهبری در گفتگو با خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص احضار ارواح اظهار کرده است که ارواح پس از جدایی از جسم، دیگر در اختیار خود نبوده و هیچ کس قادر نیست آنها را احضار کند و تنها می‌توان اجنه را احضار کرد و از قول آنها حرف‌هایی را به مردم القا نمود. وی روایتی از پیامبر اکرم نقل می‌کند بدین مضمون که: بعد از پایان جنگ بدر و دفن شهدای مسلمانان پیامبراکرم(ص) دستور داد که کشتگان مشرکین را در چاهی بریزند. پیامبر گرامی اسلام آنان را یک یک به نام صدا زد و فرمود: ای اباجهل، عتبه، شیبه، امیه! آیا آنچه را که پرودگار شما وعده داده بود، حق و پابرجا یافتید؟ من آنچه پروردگارم وعده داده بود، حق و حقیقت یافتم. در این موقع گروهی از مسلمانان گفتند: آیا کسانی را که مرده‌اند صدا می‌زنید؟ و پیامبر می‌فرماید: قسم به کسی که جانم در دست او است! شما شنواتر از آنها به آنچه می‌گویم نیستید، اما آنها نمی‌توانند پاسخ دهند و مامور به پاسخگویی نیستند.
احضار روح از نظر خیلی از علما حرام است. امام خمینى در تحریر احضار ارواح را از قبیل سحر دانسته و انجام یا آموزش آن را حرام می‌داند. مرحوم آیت‌الله اراکى نیز احضار ارواح را حرام دانسته است.
می‌توان نتیجه گرفت که مساله ارتباط با ارواح در جهان مورد سواستفاده عده زیادی قرار گرفته است و مدعیان مدیوم بودن با استفاده از ساده لوحی دیگران از طریق وی‌یا و سایر وسایل احضار اروح خواسته‌اند با ارواح تماس حاصل نمایند اما بررسی‌های دقیق به عمل آمده نشان می‌دهد که به احتمال زیاد این گونه جلسات با توهمات فراوان آمیخته شده است.