حضرت فاطمه کیست و چه جایگاهی در تاریخ اسلام دارد؟
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) دختر پیامبر اسلام است که در سال پنجم بعثت به دنیا آمد و مادر ایشان حضرت خدیجه کبری (سلام‌الله‌علیها) هستند. ایشان که به فاطمه زهرا نیز معروفند، یکی از پنج تن آل عبا بوده و به اعتقاد شیعیان معصومند. حضرت زهرا همسر امام علی (علیه‌السلام) جانشین پیامبر و اولین امام شیعیان بوده و مادر فرزندانی چون امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) و زینب و ام‌کلثوم (علیهاسلام) هستند. شاید القابی چون زهرا، بتول، سیده نساء العالمین تا حدی بیان کننده این حقیقت باشد که حضرت فاطمه کیست و از چه فضایلی برخوردار بوده است.
شیعیان در پاسخ به سوال حضرت فاطمه کیست ایشان را برترین زن دو عالم معرفی می کنند که خشم یا رضایت خدا در گرو خشم و رضایت اوست و معتقدند در زمان تولد ایشان ساره همسر حضرت ابراهیم (علیه السلام)، آسیه دختر مزاحم و همسر فرعون، حضرت مریم (سلام الله علیها) و کلثم خواهر حضرت موسی (علیه اسلام) حضور داشته و این بانوان بهشتی مراقب و تیماردار حضرت خدیجه بوده اند. شأن و منزلت حضرت فاطمه به اندازه‌ایست که سوره کوثر، آیه تطهیر، آیه اطعام، آیه مودت و احادیثی مانند حدیث بضعه در شرایط اجتماعی مختلف در مورد ایشان نازل شده است و ایشان تنها زن همراه پیامبر در جریان مباهله با مسیحیان نجران بودند.
اگرچه برای فهمیدن اینکه حضرت فاطمه کیست، نیاز به شناختی کامل از تمامی دوران‌های زندگی ایشان داریم، اما از دوران کودکی و نوجوانی ایشان اطلاعات کمی در دست ماست که به همراهی ایشان با پیامبر در برابر آزار مشرکان، حضورشان در شعب ابی‌طالب و هجرتشان به مدینه با فواطم و به همراهی امام علی (علیه‌السلام) اشاره می‌کند.
تاریخ پس از هجرت به نقش حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) با جزئیات بیشتری می‌پردازد. ایشان در سال دوم هجری به همسری حضرت علی (علیه‌السلام) در آمده و در برخی از جنگ‌ها از جمله فتح مکه با پیامبر همراهی کردند. علاوه بر این در موقعیت‌های سیاسی و اجتماعی گوناگون سکوت نکرده و به واکنش مناسب دست زدند؛ به عنوان مثال پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)، با مخالفت با شورای ثقیفه که برای تعیین جانشین پیامبر تشکیل شده بود، غاصبانه نامیدن خلافت ابوبکر و بیعت نکردن با او، به طور علنی موضع خود را در مورد جانشینی امیرالمومنین به عنوان متخصص معصوم اعلام کردند. خطبه فدکیه در دفاع از خلافت و جانشینی امام علی (علیه‌السلام) و در ارتباط با غصب فدک از سوی جریان حاکم توسط حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) ایراد شده است.
علی‌رغم محبت و احترام شدید رسول‌الله نسبت به حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها)، ایشان پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) با حوادث تلخی رو‌به‌رو شده و در جریان حمله طرفداران ابوبکر به خانه حضرت علی به شدت آسیب دیدند. آسیبی که منجر به شهادت ایشان در سوم جمادی‌الثانی سال یازدهم هجرت شد و تشییع و تدفین ایشان به سفارش خودشان به صورت شبانه و مخفیانه انجام شد؛ به طوری که قبر ایشان هنوز هم برای کسی مشخص نیست.
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) همواره به عنوان الگوی کاملی برای شیعیانشان مطرح بودند. شیعیان هر ساله در ایام شهادت ایشان که به ایام فاطمیه معروف است، به عزاداری پرداخته و سالروز ولادتشان در تاریخ بیست جمادی‌الثانی را در ایران روز زن و روز مادر می‌نامند. زندگی ایشان به لحاظ زمانی کوتاه اما دارای برکات فراوانی بود؛ که از جمله آن می‌توان به تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، مصحف فاطمه، خطبه فدکیه و سیره و روشی که در دفاع از امام و متخصص معصوم در پیش گرفته و به یادگار گذاشتند، اشاره کرد.
اما آیا با دانستن این اطلاعات به پاسخ سوال حضرت فاطمه کیست رسیده ایم؟ اصلا شناختن یا نشناختن ایشان چه سودی به حال ما دارد؟ اساسا چرا باید به دنبال شناخت کسی باشیم که چهارده قرن پیش از ما می زیسته است؟ ابعاد زندگی حضرت زهرا (سلام الله علیها) از چه جهت اهمیت دارد و دانستن اینکه حضرت فاطمه کیست، چه تفاوتی در زندگی فعلی ما ایجاد می کند؟
برای فهمیدن اهمیت این موضوع، در این مقاله از دو جهت به بررسی زندگی ایشان خواهیم پرداخت:
بررسی زندگی ایشان به عنوان بانوی نمونه ای که در همه جنبه های زندگی موفق عمل کرده و بهترین الگو برای فردی ست که می خواهد چه در زندگی شخصی و خانوادگی و چه در عرصه های اجتماعی و سیاسی موفق عمل کند.
بررسی مقام عرشی و معنوی حضرت زهرا و نقشی که در آینده جهان ایفا می کنند.
در دل تاریخ صدر اسلام و در فاصله ای نه چندان دور از زمان جاهلیت و زنده به گور شدن دختران، با بانویی روبه رو هستیم که نه فقط در زندگی شخصی و خانوادگی ، بلکه در صحنه مبارزات اجتماعی الگو و نمونه بوده و حرف اول را می زند. دختر پیامبر خدا و بالاترین قدرت سیاسی و اجتماعی زمان خود است، اما هرگز این مقام را دست آویزی برای دنیازدگی و تجمل گرایی نمی کند. همسر شجاع ترین و کارآمدترین سرباز و سردار رسول خداست، اما ساده زیستی را برای زندگی خود انتخاب می کند و در همان دوران زندگی کوتاه خود به شیوه ای عمل می کند که تا قیامت الگو و نمونه ای برای مرد و زن می شود. درحقیقت زندگی حضرت زهرا (سلام الله علیها) حاوی شاخص هایی است که برای رساندن بشر به سعادت مهم و ضروری اند.
این در حالی ست که پرداختن به نقش زن، همیشه از نقاط بحث برانگیز تاریخ بوده است. گاهی شأن زن تا حد کالا پایین آمده و او را جزو مایملک مرد به حساب می آورند و گاهی نیز به خیال دادن آزادی و جایگاه برابر با مرد، کمالات زنانه و شأن انسانی او را نادیده گرفته و او را بازیچه خواسته ها و مطامع دنیایی خود قرار می دهند، یا مادرانگی و نقش همسری او را قربانی فعالیت های اجتماعی و سیاسی می کنند و یا پرداختن به معنویت و خانواده را بهانه ای برای عدم حضور زنان در اجتماع قرار می دهند.