مسأله “تضمین روزی” با وجود این همه فقیر؟!
اولاً: تضمین روزی بندگان به معنای فراهم بودن زمینه ها برای بهره برداری انسان از آن با کوشش خودش است، نه اینکه خدا روزی هر کس را مستقیم در اختیارش بگذارد.
ثانیا: علاوه بر تلاش، وجود عدالت اجتماعى نیز شرط تقسیم عادلانه روزى‌ها است؛ و اگر گفته شود: چرا خداوند خودش جلو ظلم ظالمین را نمى گیرد؟ مى گوئیم اساس زندگى بشر بر آزادى اراده است.
ثالثا: اگر انسان با درایت خود، روزی خویش را از منابع خدادای را در زمین کشف نکند، فقط باید خودش را به خاطر تأمین نشدن روزی اش ملامت کند.
در آیات قرآن این حقیقت به خوبى منعکس است که خداوند روزى همه موجودات زنده را بر عهده گرفته؛ و هرجا باشند به آنها مى رساند. ولى این سؤال پیش مى آید که پس چرا در دنیاى کنونى و در طول تاریخ گروهى از گرسنگى مرده و مى میرند؟ آیا روزى آنها تأمین نشده است؟!
در پاسخ این سوال باید به این نکات توجّه کرد:
اولا: تأمین و تضمین روزى به این معنى نیست که آن را براى انسان عاقل با شعور فراهم ساخته به در خانه‌اش بفرستند یا لقمه کنند و در دهانش بگذارند؛ بلکه زمینه ها فراهم شده است و تلاش و کوشش انسان شرط تحقق و به فعلیت رسیدن این زمینه ها است. حتى مریم(سلام الله علیها) در آن شرائط سخت وضع حمل و در آن بیابان خاموش که خداوند روزى اش را به صورت خرماى تازه (رطب) بر شاخسار نخلى که در آن بیابان بود ظاهر ساخت، مأمور شد حرکتى کند و مخاطب به جمله «وَهُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَهِ تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا»؛ (و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، تا رطب تازه اى بر تو فرو ریزد) گردید.
ثانیاً: اگر انسان هایى در گذشته و حال غصب حقوق دیگران کنند و روزى هاى آنها را به ظلم از آنها بگیرند دلیل بر عدم تأمین روزى از ناحیه خدا نیست. به تعبیر دیگر علاوه بر مسأله تلاش و کوشش، وجود عدالت اجتماعى نیز شرط تقسیم عادلانه روزى ها است؛ و اگر گفته شود: خداوند چرا جلوی ظلم ظالمین را نمى گیرد؟ مى گوئیم اساس زندگى بشر بر آزادى اراده است تا همگى آزمایش شوند نه بر اجبار و اکراه؛ و گرنه تکاملى صورت نخواهد گرفت. (دقت کنید)
ثالثاً: منابع زیادى براى تغذیه انسان ها در همین کره خاکى وجود دارد که باید با هوش و درایت آنها را کشف و به کار گرفت؛ و اگر انسان در این زمینه کوتاهى کند مقصّر خود او است. ما نباید فراموش کنیم مناطقى از آفریقا که مردم اش از گرسنگى مى میرند، بعضآ از غنى ترین مناطق جهان است؛ ولى عوامل ویرانگر که در بالا به آن اشاره شده آنها را به این روز سیاه انداخته اند.
این بحث فشرده را با سخنى از على(علیه السلام) در نهج‌البلاغه پایان مى‌دهیم؛ آنجا که فرمود: «أُنْظُرُوا اِلىَ النَّمْلَهِ فِى صِغَر جُثَتِّها وَ لَطافَهِ هَیْئَتِها لا تَکادُ تُنالُ بلَحْظ الْبَصَر وَ لا بِمُسْتَدْرَکِ اِلْفِکَرِ کَیْفَ دَبَّتْ عَلى أَرْضِها، وَ صُبَّتْ عَلى رِزْقِها تَنْقُلُ الْحَبَّهَ الى جُحْرِها وَ تُعِدُّها فِى مُسْتَقرِّها، تَجْمَعُ فى حَرِّها لِبَرْدِها، وَ فى وِرْدِهَا لِصَدْرِها»؛ (به این مورچه با آن جثّه کوچک و اندام ظریفش بنگرید که از کوچکى و لطافت به خوبى به چشم دیده نمى شود، و در اندیشه نمى گنجد، چگونه روى زمین راه مى رود و براى به دست آوردن روزى تلاش مى کند، دانه ها را به لانه منتقل مى سازد و در جایگاه مخصوص نگهدارى مى کند، در فصل گرما براى سرما و در هنگام وجود امکانات براى زمانى که ممکن نیست ذخیره مى کند!)