فرهنگ و مؤلفه‌های انتظار برای ظهور
برای بیان کردن فرهنگ انتظار باید مؤلفه‌های انتظار بیان گردد؛ زیرا در پرتو بیان مؤلفه‌ها و ویژگی‌های انتظار، می‌توان به فرهنگ انتظار پی برد. از اینرو ضرورت نکات اصولی که فرهنگ انتظار برآن استوار است بیان می‌گردد.
۱ – اصل مسلم اعتقادی
در تفکر شیعی، انتظار موعود به عنوان یک اصل مسلم اعتقادی مطرح است و در بسیاری از روایات بر ضرورت انتظار قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) تصریح شده است که به عنوان مثال روایات زیرا را بیان می‌کنیم:
۱.۱ – کلام حضرت امام صادق
امام صادق (علیه‌السّلام) به اصحاب خود فرمودند: آیا شما را خبر ندهم به آنچه خدای صاحب و عزت و جلال، هیچ عملی را جز به آن سه از بندگان نمی‌پذیرد؟ گفتم چرا. فرمود: گواهی دادن به این که هیچ شایسته‌ی پرستش جز خداوند نیست و این که محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بنده و فرستاده اوست، و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده و ولایت ما و بی زاری از دشمنانمان و تسلیم شدن به آنان، و پرهیزگاری و تلاش و مجاهدت و اطمینان و انتظار قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف).
۱.۲ – کلام حضرت امام جواد
شیخ صدوق نیز از عبدالعظیم حسنی روایت می‌کند که: «روزی بر آقایم محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی ابی طالب (علیهم‌السّلام) وارد شدم و می‌خواستم که درباره ی قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) از آن حضرت سؤال کنم که آیا همان مهدی، است؟ حضرت خود سخن را آغاز کرد و فرمود: ای ابوالقاسم! به درستی که قائم از ماست و اوست مهدی که واجب است در (زمان) غیبتش انتظار کشیده شود و در ظهورش اطاعت گردد و او، سومین امام از فرزندان من است».
۲ – اعتقاد قلبی یقینی
از اصول فرهنگ انتظار اعتقاد قلبی به ظهور حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، است و منتظر مؤمن باید یقین داشته باشد به این که حضرت قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) که امام دوازدهم و فرزند بلاواسطه امام حسن (علیه‌السّلام) است از روزی که متولد شده است تا کنون به همین بدن عنصری زنده و باقی است و روزی ظاهر می‌شود و جهان را پر از عدل می‌کند. و ظهور آن حضرت روز معینی ندارد که مردم بدانند بلکه احتمال دارد همین امسال اتفاق بیفتد و احتمال هم دارد سالهای بسیار تاخیر بیفتد.
۳ – اصالت و سازندگی انتظار
در این فرهنگ همان طور که ایمان به مفهوم واقعی خود عبارت از علم و عمل، عقیده و تلاش و اعتراف و کوشش می‌باشد، انتظار نیز مفهومی‌است با اصالت و سازنده و از عالی‌ترین مکتب‌هایی است که می‌تواند جامعه‌ی اسلامی را در راه پیشرفت و تکامل جلو ببرد و به کلیه ی تلاش‌ها ارزش و اصالت بخشد.
۴ – جهاد در راه خدا
در فرهنگ انتظار، منتظران چه فرد باشد و یا جامعه و یا امت در حال عبادت و پرستش به سر می‌برند که روحش عمل بلکه برترین عمل است و به بیان امام علی (علیه‌السّلام) همانند مجاهد تلاشگری است که در راه خدا و احیای سنت‌های اسلامی‌در پرتو اعتقاد راسخ انتظارش، در خون خود می‌غلطد. «عن امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام): «المنتظر لامرنا کالمتشحط بدمه فی سبیل الله»
انتظار در اعتقاد تشیع دارای محتوائی اصلاحگر، تحرک آفرین، و تعهدآوری است که عالی‌ترین و ارجمندترین نوع بندگی حق تعالی و در نتیجه برترین عمل و نیکوترین تلاش و جنبش می‌باشد. «قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): افضل اعمال امتی انتظار فرج من الله عزوجل».
۵ – مظهریت برای اخلاق نیک
در فرهنگ انتظار کسی که در چمنزار تکلیف قدم می‌گذارد و از نظر قلبی منتظر می‌شود در عمل هم به بایدها و نبایدها شرع مقدس احترام می‌گذارد. صفات بد را از خود دور می‌کند و خود را به صفات خوب آراسته می‌کند و دلیل بر این مطلب فرموده‌ی امام صادق (علیه‌السّلام) است که می‌فرماید: «هرکس خوش دارد، در شمار اصحاب قائم باشد، باید در عصر انتظار، مظهر اخلاق نیک اسلامی باشد. چنین کسی اگر پیش از قیام قائم درگذرد، پاداش او همانند کسانی باشد که قائم را درک کنند و به حضور او برسند، پس (در دینداری و تخلق به اخلاق اسلامی) بکوشید…».
از اینرو امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) می‌فرماید: «ما منتظران مقدم مبارکش هستیم تا با تمام توان کوشش کنیم تا قانون عدل الهی را در این کشور ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) حاکم کنیم و از تفرقه و نفاق و دغل بازی بپرهیزیم و رضای خدای متعال را در نظر بگیریم».
۶ – انتظار و اصل معاد
در امر انتظار، اصل اعتقادی بسیار مهم «معاد» همواره حضور دارد. این حضور در سه جهت نمودار است:
۶.۱ – جهت اول
اینکه مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) به هنگام ظهور، ستمگران را کیفر می‌دهد، و ظالمان را به سزای اعمال خود می‌رساند، و مؤمنان را عزیز می‌دارد، و رحمت الهی را به سزاواران می‌چشاند و این خود نمونه‌ای است از چگونگی معاد و رستاخیز.
۶.۲ – جهت دوم
اینکه به هنگام ظهور حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) گروهی از پاکان و پلیدان به جهان باز می‌گردند و به تعبیر قرآن کریم (و یوم نحشر من کل امه فوجا) و این خود قیامت صغرایی است و نشانه‌ای است برای قیامت کبری.
۶.۳ – جهت سوم
اینکه ظهور مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) از «اشراطِ ساعت» است، یعنی علائم قیامت. یکی از علائم و نشانه‌های حتمی قیام قیامت و فرا رسیدن رستاخیز، ظهور مهدی است. مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) پیش از قیامت می‌آید، و تا او نیاید و حکومت عدل را در جهان برپای ندارد، عمر جهان به سر نمی‌رسد، و قیامت برپا نمی‌گردد.
۷ – کسب آمادگی نظامی برای ظهور حضرت
یکی از فرهنگ‌های انتظار که به تصریح روایات، در دوران غیبت بر عهده‌ی شیعیان و منتظران فرج قائم (عجّل‌الله‌فرجه الشریف) است کسب آمادگی‌های نظامی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب است. چنانکه در روایتی که نعمانی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده، آمده است: «باید هر یک ازشما برای خروج قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) اسلحه تهیه کند، اگرچه یک نیزه، چون وقتی خداوند ببیند کسی به نیّت یاری مهدی اسلحه تهیه کرده است، امید است عمر او را دراز کند تا ظهور را درک نماید و از یاوران مهدی باشد».