جدیدترین شرط عربستان برای برقراری رابطه با اسرائیل
شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق سازمان اطلاعات پادشاهی عربستان سعودی در سخنرانی در اجلاس «خاورمیانه و آفریقا» در انستیتوی میلکن در شهر ابوظبی گفت: «مساله فلسطین در اولویت بوده و باید به آن رسیدگی شود. این مساله برای هر سطح ارتباط عربستان با اسرائیل که مطبوعات آن را قریب الوقوع می دانستند، اولویت دارد.» این موضع نشان می‌دهد که چطور جنگ بین حماس و اسرائیل محاسبات دیپلماتیک عربستان سعودی را تغییر داده است.
قبل از شروع این جنگ در حدود دو ماه پیش، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی گفته بود، پادشاهی عربستان هر روز به برقراری توافق عادی سازی روابط با اسرائیل نزدیک تر می‌شود. این در حالی است که او مساله فلسطین را بسیار مهم توصیف کرد. اما از زمان شروع حملات اسرائیل به غزه بعد از عملیات طوفان الاقصی توسط حماس، مذاکرات عربستان و این رژیم به حال تعلیق در آمده است.
این تحول به تغییر نظر چند کشور عربی که در سال ۲۰۲۰ با واسطه‌گری آمریکا توافقاتی با اسرائیل امضا کردند و از مسیر خارج شدن این توافقات، منجر شده است.
به رغم سخنان ولیعهد سعودی که ظاهرا در چارچوب سوق دادن طرف اسرائیلی و آمریکایی به دادن امتیازات بیشتر به عربستان مطرح شده، به نظر می رسد روند عادی سازی روابط بین ریاض و تل آویو به علت معادلات پیچیده سیاسی و ژئوپلتیک که حاکم بر این پرونده است، روندی طولانی و پیچیده خواهد بود.
ممکن است عده ای فکر کنند مسئله فلسطین مانعی در مسیر عادی سازی روابط بین عربستان و اسرائیل نیست ولی واقعیت های تاریخی و شرایط کنونی، عکس آن را نشان می دهد. نباید فراموش کرد که ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، اصلی ترین حامی ابتکار کشورهای عربی برای حل مسئله فلسطین است. عربستان خود را از نظر سیاسی و اخلاقی در مسئله فلسطین متعهد می داند و درک می کند که اگر بخواهد نقش خود را در جهان اسلام و در منطقه بازیابد، باید مانند ملت های عربی و اسلامی از حقوق ملت فلسطین دفاع کند. در شرایطی که حکومتی تندرو به ریاست بنیامین نتانیاهو بر اسرائیل حکومت می کند، هر گونه عادی سازی روابط با تل آویو فراتر از طرح صلح عربی در حکم پایان دادن به نقش آفرینی کشورهای عربی در مناقشه فلسطینی – اسرائیلی خواهد بود. همچنین عربستان باید بداند طرف فعال در داخل فلسطین، جنبش های مقاومت فلسطینی هستند نه تشکیلات خودگردان فلسطینی که نماینده مردم فلسطین نیست بنابراین برای ایجاد معادله ای قدرتمند، باید با جنبش های مقاومت مشورت کند.
از سوی دیگر، درخواست عربستان سعودی از آمریکا برای کمک به ریاض در زمینه توسعه برنامه هسته ای صلح آمیز خود، بزرگترین و پیچیده ترین مانع در برابر دستیابی به توافق برای عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل است چرا که اسرائیل به شدت با هسته ای شدن عربستان مخالف است و نمی خواهد رقیبی هسته ای در خاورمیانه ظهور کند که به مالکیت انحصاری این فناوری پایان دهد چرا که توسعه برنامه هسته ای عربستان می تواند مقدمه ای برای دستیابی به سلاح هسته ای در دراز مدت باشد.
به رغم سخنان مثبتی که درباره روند عادی سازی روابط با اسرائیل گفته می شود، عربستان به خوبی می داند که موانع بسیار دشواری در این مسیر قرار دارد. در درجه نخنست، مسئله فلسطین باید بر اساس ابتکار صلح عربی حل شود و در ثانی لازم است عربستان تضمین های امنیتی از آمریکا در زمینه حمایت نظامی یا فروش سلاح های پیشرفته دریافت کند.