تبیین چیستی تهمت و مجازات تهمت در قرآن و احادیث
نسبت دادن سخن یا کاری ناحق و یا صفتی نادرست به یک نفر که موجب از بین رفتن آبروی او بشود. تهمت بدترین نوع دروغ است زیرا اگر ثابت بشود حرفی که زده راست بوده باز هم غیبت به حساب می‌آید.
انواع تهمت
اگر فرد با علم و آگاهی، عیب یا گناهی را به شخصی نسبت دهد که فاقد آن عیب یا گناه است در این صورت به آن فرد افترا زده است. اما اگر کسی که تهمت می‌زند از روی ظن و گمان چیزی را به کسی نسبت دهد به او بهتان زده است.
فرق تهمت و غیبت
به نوعی می‌توان گفت که غیبت بهترین حالت تهمت زدن است. پیامبر (ص) تفاوت تهمت و غیبت را این طور بیان کرد: وقتی از برادر مؤمنت چیزی را بگویی که می‌دانی و واقعاً در او هست غیبتش را کرده‌ای اما اگر آن چه می‌گویی در او نباشد به او تهمت زده‌ای.
امام صادق (ع) در این باره فرمود: «غیبت آن است که در مورد برادرت آنچه را خدا پوشانده بیان کنی و بهتان آن است که آنچه در او نیست را به او نسبت دهی.»
عاقبت تهمت زدن
تهمت زدن اثرات زیان باری را برای فرد و جامعه به همراه دارد. بعثی از آثار تهمت زدن به این شرح است:
از بین رفتن عدالت اجتماعی
سلب اعتماد عمومی
هرج و مرج در جامعه
گسترش کینه و عداوت بین مردم
مجازات تهمت زدن از دیدگاه قرآن
خداوند در قرآن درباره مجازات تهمت چنین می‌فرماید:
«وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَ إِثْمًا مُبِینًا»
(آیه ۵۸ سوره احزاب)
«و آنان که مردان و زنان باایمان را به خاطر کاری که انجام نداده‌اند آزار می‌دهند بار بهتان و گناه آشکاری را به دوش کشیده‌اند.»
مجازات تهمت زدن در قانون اساسی
اما در قانون هم برای تهمت مجازات تعیین شده است:
ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر کند که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت کند جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آن‌ها حسب مورد محکوم خواهد شد. واردی از افترا که موجب حد است نسبت دادنِ زنا یا… به دیگران است که در اصطلاحِ حقوقی «قذف» نامیده می‌شود و قذف کننده مستحق مجازات به میزان هشتاد ضربه شلاق است.»
ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس عالما عامدا، به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد، بدون اطلاع آن شخص، در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد کند و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. در صورتی که مفتری نتواند تهمتی را که به شما زده اثبات کند، طبق ماده ۶۹۷ و۶۹۹ قانون مجازات، به حبس از یک ماه تا یک سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
تهمت در قرآن
آیات فراوانی درباره تهمت وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
«وَ مَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَهً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَ إِثْمًا مُبِینًا»
(آیه ۱۱۲ سوره نسا)
«و کسی که خطا یا گناهی مرتکب شود سپس بی‌گناهی را متهم سازد، بار بهتان و گناهِ آشکاری بر دوش گرفته است.»
«وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَهِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَهً وَ لَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَهً أَبَدًا ۚ وَ أُولَٰئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»
(آیه ۴ سوره نور)
«و کسانی که زنان پاک‌دامن را متهم می‌کنند، سپس چهار شاهد (بر مدعای خود) نمی‌آورند، آن‌ها را هشتاد تازیانه بزنید و شهادتشان را هرگز نپذیرید و آن‌ها همان فاسقان‌اند.»
«إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ»
(آیه ۲۳ سوره نور)
«کسانی که زنان پاک‌دامن و بی‌خبر (از هرگونه آلودگی) و مؤمن را متهم می‌سازند، در دنیا و آخرت از رحمت الهی به دورند و عذاب بزرگی برای آن‌هاست.»
تهمت در احادیث
حضرت محمد (ص)
«فاسق چهار نشانه دارد: (اشتغال به) لهو، لغو، دشمنی و بهتان.»
«سزاوارترین مردم به تهمت، کسی است که با متهمان و افراد مظنون هم‌نشینی کند.»
«هر کس به مرد یا زن مؤمن بهتان زند یا درباره او چیزی بگوید که از آن مبراست، خداوند متعال در روز رستاخیز او را بر تلی از آتش نگه دارد تا از حرف خود درباره آن مؤمن برگردد.»
امام علی (ع)
«تهمت زدن به آدم بی‌گناه بزرگ‌تر از آسمان‌هاست.»
«هیچ بی‌شرمی و وقاحتی چون بهتان زدن نیست.»
«مؤمن با برادر مؤمنش فریبکاری نمی‌کند و به او خیانت نمی‌ورزد و او را خوار نمی‌سازد و به او تهمت نمی‌زند.»
امام سجاد (ع)
«هر کس به مردم عیبی را نسبت دهد و تهمت بزند، مردم به او عیبی را که ندارد نسبت می‌دهند.»
امام صادق (ع)
«آن کسی که به برادر دینی خودش تهمت بزند، دیگر حرمتی بین آن دو باقی نمی‌‌ماند.»
«هرکس به مرد یا زن مؤمن بهتان بزند خداوند در روز رستاخیز او را در طینت خبال (چرک و زردابه‌ای است که از شرمگاه زنان فاحشه بیرون می‌آید) نگه دارد تا حرف خود را پس گیرد.»
«هرگاه مؤمن به برادر (دینی) خود تهمت بزند، ایمان در قلب او از میان می‌رود، همچنان که نمک در آب، ذوب می‌شود.»
«بهتان و تهمت زدن به انسان بی‌گناه سنگین‌تر از کوه‌های استوار است.»
«هر کس تو را فریب داد نباید امین بشماری و هر کس را امین یافتی متهم نکن.»
«اگر کسى سخنى را بر ضد مؤمنی نقل کند و قصدش از آن، زشت کردن چهره او و از بین بردن وجهه اجتماعی‌اش باشد و بخواهد او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از محور دوستى خود خارج می‌کند و تحت سرپرستى شیطان قرار می‌دهد؛ (ولى) شیطان هم او را نمی‌پذیرد.»
شیطان خطاب به موسی (ع)
«من اگر بخواهم جامعه‌ای را ناامن کنم، در آن جامعه تهمت را زیاد می‌کنم و برای اینکه بخواهم تهمت را در جامعه زیاد کنم، بستر غیبت را فراهم می‌کنم.»
اگر دروغ نگویید تهمت هم نمی‌زنید
حرف آخر این که راست گفته‌اند که کلید همه بدی‌ها دروغ است. اگر شخصیتمان طوری پرورش یافته باشد که دروغ را راهگشای مشکلاتمان ندانیم مسلماً به کسی تهمت نخواهیم زد چون همان‌طور که گفتیم تهمت نوعی دروغ است.