حقوق همسایه از دیدگاه اسلام
یکی از مسائلی که در اسلام بسیار توصیه شده توجه به حق همسایه است قرآن ضمن دعوت به پرستش خداوند و دوری از شرک به چند دسته از مردم احسان و نیکی را لازم دانسته یکی از آنها همسایه است.
آنجا که می فرماید:
«وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ»[۱]
همسایگان دور و نزدیک را احسان نمائید
علی علیه السلام فرمود: «پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آن قدر درباره همسایه سفارش می کرد، که گمان می کردیم همسایه ارث می برد.»[۲] پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
مَنْ ضَیعَ حَقَّ جارِهِ فَلَیسَ مِنَّا.[۳]
کسی که حق همسایه را ضایع کند از ما نیست
علی علیه السلام در آخرین لحظه های عمر مبارکشان فرزندان خود را سفارش به رعایت حقوق همسایگان نموده و فرمودند:
اللَّه اللَّه فِی جِیرانِکم فَانَّهُ وَصِیهُ نَبِیکمْ.[۴]
خدا را! خدا را! در مورد همسایگانتان در نظر داشته باشید (مبادا حقوق آنها از بین برود) به درستی که رعایت همسایگان سفارش پیامبر شماست.
پیامبر قدس سره فرمود:
مَنْ ماتَ وله ثَلاثَهُ جِیران کلُّهُمْ راضُون عَنْه غُفِرَ لَه.[۵]
کسی که بمیرد و سه همسایه از او راضی باشند گناهان او آمرزیده شده است.
با توجه به اهمیت حقوق همسایه بیان چند نکته در اینجا ضروری است.
۱- آسایش همسایه
گرچه بسیار مناسب است که همسایه ها همدیگر را بشناسند و به دیدار یکدیگر بروند تا از مشکلات یکدیگر باخبر شوند اما نباید به حدّی باشد که آسایش همسایه با مزاحمتها و رفت و آمدهای بی رویه از بین برود.
۲- همکاری در تأمین نیازهای یکدیگر
یکی از وظایف همسایگی رسیدگی به یکدیگر است بطوری که اگر یکی از آنها نیاز مادی پیدا کرد از اثاث منزل گرفته تا کمک مادی و قرض و.. . لازم است در اختیارش گذاشته شود ولی نباید برای هرچیزی در هر زمانی درِ خانه همسایه را زد.
۳- عدم دخالت در زندگی همسایه
نباید در رفت و آمدهای همسایگی در امور داخلی آنها دخالت نمود و اگر نیاز به مشاوره داشتند لازم است بهترین راه، در اختیارشان گذاشته شود.
۴- رسیدگی به مشکلات همسایه
لازم است در مشکلات و نیازمندیها آنها را یاری دهیم پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
ما آمَنَ بی مَنْ باتِ شَبْعاناً وَجارُهُ الْمُسْلِم جائِعٌ.[۶]
به من ایمان نیاورده کسی که بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد.
امام سجاد علیه السلام فرمود:
امّا حَقُّ جارِک فَحْفَظُهُ غائِبَاً واکرامُهُ شاهِداً وَنُصْرَتُه اذا کانَ مَظْلُوماً.[۷]
حق همسایه این است که در غیاب او را حفظ و در حضور، او را احترام و به هنگام مظلومیت یاری نمایی
۵- نباید موجبات اذیت و آزار همسایه را فراهم نمود
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
مَنْ کان مُؤذِیاً لِجارِهِ مِن غَیرِ حَقٍّ حَرَّمَهُ اللَّهُ ریحَ الْجَنَّهِ ومَأْواهُ النَّار أَلا وإنَّ اللَّهَ یسأَلُ الرَّجُلَ عَنْ حَقِّ جارِهِ.[۸]
کسی که بی جهت همسایه اش را آزار دهد خداوند او را از بوی بهشت محروم می کند و جایگاهش را آتش قرار می دهد آگاه باشید خداوند از حقّ همسایه سؤال می کند.
مردی از انصار خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و گفت خانه من در فلان محلّه است واز شر همسایگانم در امان نیستم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت علی علیه السلام وسلمان و اباذر دستور دادند. در میان محله با صدایی بلند بگویند کسی که همسایه اش از آزار و شرّ او در امان نباشد ایمان ندارد.[۹]
پی نوشت ها:
[۱] . نساء/ ۳۶ ..
[۲] . میزان الحکمه، ج ۱۹۱/ ۲ ..
[۳] . وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۳۴۰، حدیث ۶۷۳۶ ..
[۴] . نهج البلاغه، ناه ۴۷ ..
[۵] . مستدرک، ج ۸/ ۴۲۳ ..
[۶] . سفینه البحار، ج ۱/ ۱۹۲ ..
[۷] . بحار الانوار، ۷۴/ ۷؛ میزان الحکمه، ج ۲/ ۱۹۵ ..
[۸] . وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۳۴۰، روایت ۶۷۳۶ ..
[۹] . میزان الحکمه، ج ۲/ ۱۹۳ ..