پیامدها و علائم استنشاقی های مخدر

مواد مخدر وروان گردان، یکی ازمهم ترین مشکلات جوامع امروزی است. حتی شنیدن نام این مواد هم، ناخواسته ذهن انسان را به سمت سرانجام این مسیر، که چیزی جز به خطر افتادن سلامت و از هم پاشیدن زندگی فرد نیست، سوق می دهد.

درگذشته هر گاه سمی ازمواد مخدر می آمد.نهایت چیزی که به مخیله انسان خطور می کرد حشیش، تریاک و هروئین و از این قبیل مواد بود. اما متأسفانه روز به روز با یپشرفت علم (و شاید با پسرفت آن)، تنوع و آثار مخرب این گونه مواد هم با سیری فزاینده روبروست.
چسب ها و حلال ها نسل جدیدی از مواد مخدرهستند که استشاقی بوده و متأسفانه بر خلاف سیار مواد مخدر که خرید و فروش و حمل آن ممنوع است ، این مواد به علت کاربردشان جهت مصارف آرایشی، بهداشتی و هنری بدون هیچ گونه ممنوعیت، خریداری و مصرف می شوند.

تاریخچه سوء مصرف مواد استشافی
 استشمام بخار مواد، دارای سابقه تاریخی می باشد. مثلاً یونانیان باستان برای کم کردن مشکلات روانی افراد از این روش استفاده می کردند. اما رواج این روش طی دوران جدید به استشمام بخار حاصل از بنزین طی دهه ۱۹۵۰ به آمریکا برمی گردد و شیوع زیادی پیدا کرده است.
به عنوان مثال: یکی از مشکلات سیستم بهداشتی و درمانی درکشور مکزیک استشاق چسب های مخدر از راه بینی است(۱) که ازسن ۹ تا ۱۳ سالگی شروع شده و در دوره نوجوانی به اوج می رسد.البته مقدار مصرف درافراد پس از ۳۵ سالگی کمتر دیده می شود و اکثر مصرف کنندگان این نوع مواد را مردان تشکیل می دهند.(۲).
اصولاً یکی از عللی که باعث می شود این مواد جزء اولین موادی باشند که جوانان به امتحان آن روی می آورند، سهولت دسترسی و ارزان بودن آن است.

انواع مواد استنشاقی
 این مواد شامل انواع حلال ها ، چسب ها ، اتر وشیشه پاکن، رنگ های اسپری، تینر، مواد پاک کننده، لاک غلط گیر، بنزین، نفت، عوامل شیمیایی مورد استفاده برای ظهور عکس، گاز فندک، لاک ناخن، تولوئن، استون (حلال و پاک کننده لاک ناخن) و مواد مورد استفاده در آتش نشانی می شوند.

علائم سوء مصرف مواد استنشاقی:
 باید توجه داشت که بسیاری از علایم ذیل با علایم مربوط به سوء مصرف سایر مواد مشترکند که عبارتند از:
سرگیجه، نیستاگموس (حرکات غیر عادی کره چشم)، ناهماهنگی حرکتی، اختلال تکلم به صورت لغو گویی و اظهار کلمات بی ربط، راه رفتن نامتعادل، خواب آلودگی ، کندی بازتاب ها، کندی روان حرکتی، رعشه و لرزش، ضعف عمومی ، اختلال دید به صورت تاربینی یا دو بینی، سرخوشی و شنگولی، بهت و اغما، تحریک پوستی نواحی بینی و دهان و بوی غیر عادی دهان.
اما برخی علایم عمومی هم وجود دارد که توجه به آن ها از سوی والدین، مربیان و کارفرمایان و حتی مسئولان خوابگاه ها و مراکز شبانه روزی که به طریقی احتمال سوء مصرف این مواد در آن ها وجود دارد، ضروری است.
معمولاً این افراد اشتهای خود را از دست داده و مبتلا به اسهال و آبریزش چشم و بینی می شوند و علایم سرماخوردگی و سرفه و عفونت تنفسی در آن ها مدت ها ادامه می یابد.
این افراد به علایق و سرگرمی های قدیمی خود بی میل شده و اغلب بدون این که کاری انجام دهند، مدت ها درجایی می نشینند.
بدین ترتیب هر نوع تغییر در عادات و رفتار را می توان نوعی هشدار محسوب کرد.

مکانیزم تأثیر مواد اسنشاقی و عوارض سوء مصرف آن:
 مواد اشنشاقی به سرعت از راه ریه جذب شده و به مغز می رسند. این مواد از طریق افزایش ضخامت غشای سلول عصبی و نیز تشدید عملکرد نروتراسمیتری مواد استنشاقی به کار کابا تأثیر می گذارند. لازم به ذکر است که سطح کابا طی خواب افزایش می یابد. و اصولاً جزء عوامل ایجاد آرامش تلقی شده و آثار آن ها با توجه به نوع ، میزان و نحوه مصرف پس از چند دقیقه ظاهر می شوند و براساس عوامل مذکور از ۳۰ دقیقه تا چند ساعت باقی می ماند.
این مواد جزء تضعیف کننده های سیستم عصبی دسته بندی می شوند. و می توانند آثار پایداری روی مغز داشته باشند. به عنوان مثال، افرادی که مواد استنشاقی را به میزان زیاد مصرف می کنند، ممکن است به آتروفی مغز (تحلیل بافت)، تخریب مخچه و بروز ضایعات دراعصاب جمجمه ای یا راه های هرمی، کاهش ضریب هوش، صرع لوب تمپورال و آسیب به چنین در زنان باردار دچار شوند.
مصرف دائم و یا متناوب این مواد ممکن است به هپاتیت و سرانجام به سپروز کبدی و یا اسیدوز مجاری انتهایی کلیوی منجر می شود. مواردی هم از وقفه در ساخته شدن مغز استخوان گزارش شده است.همچنین مواد استنشاقی مانند متیلن کلراید، ممکن است بر اثر سوخت و ساز به مونوکسید کربن تبدیل شوند. و روی ساخته شدن مغز استخوان تأثیر منفی بگذارند.
همچنین احتمال بروز پدیده ای با عنوان «مرگ ناگهانی استنشاقی» براثر بی نظمی شدید در فعالیت قلب، کمبود اکسیژن یا ناهنجاری الکتروسیتی وجود دارد. درمواردی نیز مرگ ناشی از خفگی براثر کشیدن کیسه نایلونی برسر توسط سوءمصرف کنندگان ، طی دوره استنشاقی حلال ها گزارش شده است.(۳)

درمان
 جهت خلاصی از این همه عوارض و آثار مخرب، افراد سوء مصرف کننده باید به کنارگذاشتن این مواد و سم زدایی از بدن یا به اصطلاح ترک این مواد بپردازند. نکته امیدوار کننده این است که عوارض ترک ناشی از این نوع مواد درمقابله با سایر مواد، اندک است. این امر ناشی ازگذرا بودن سوء مصرف ومدت زمان نسبتاً طولانی برای بروز وابستگی است ولی کنترل علایم حیاتی (تنفس، ضربان قلب، نبض وعلایم مغزی) درجریان دوره ترک حائز اهمیت است. مدت زمان سم زدایی با توجه به مدت، نوع زمان سم زدایی با توجه به مدت، نوع مواد و الگویی مصرف و تحت نظر یک تیم درمانی متشکل از روان پزشک، روان شناس، مربی ورزش و مددکار اجتماعی تعیین می شود.
اگر چه خوشبختانه در شرایط حاضر به نظر نمی رسد. سوء مصرف مواد اشتنشاقی مشکل عمده سیستم بهداشتی کشور باشد، اما با توجه به نگرانی عمومی نسبت به این نوع از اعتیاد و احتمال امکان سوء مصرف این مواد به وسیله کودکان و نوجوانان و اثرات جانی خطرناک آن بر عملکرد مغز وقوای هوشی، باید به این موضوع توجه ویژه ای داشت.
چرا که بیش از ۵۰ درصد جمعیت کشورمان افراد زیر ۲۵ سال هستند و این موضوع بازهم دقت بیشتری از سوی والدین و مربیان و کارفرمایان می طلبد.