مواقف و ایستگاه هاى قیامت/فلسفه مواقف قیامت
در دعاى ابوحمزه ثمالى درباره سختى اهوال قیامت گفته شده است؛ به طور کلى مواقف و ایستگاه هاى قیامت چند تا است و فلسفه آنها چیست؟
پس از اینکه همه بندگان ـ به استثناى مخلَصین و شیعیان واقعى ـ در صحنه قیامت حاضر مى شوند، ایستگاه هایى را باید طى کنند تا به مقصد نهایى خود برسند. براساس روایات، صحنه محشر و قیامت، پنجاه موقف و ایستگاه دارد که نخستین آنها، به پاخاستن از قبر و حضور در صحنه محشر است. قرآن مى فرماید: «تَعْرُجُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِى یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهٍ»[۱] ؛ «فرشتگان و روح [در روز قیامت] به سوى او عروج مى کنند، در روزى که مقدارش پنجاه هزار سال است».
امام صادق علیه السلام با استناد به این آیه مى فرماید: «فَحَاسِبُوا أَنْفُسَکُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا عَلَیْهَا فَإِنَّ لِلْقِیَامَهِ خَمْسِینَ مَوْقِفاً کُلُّ مَوْقِفٍ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَهٍ»[۲] ؛ «پیش از اینکه [در دادگاه عدل الهى] حساب شما را محاسبه کنند، از خود [در دنیا] حساب بکشید؛ زیرا قیامت داراى پنجاه ایستگاه است که هر ایستگاه، هزار سال به طول مى انجامد».
ابن مسعود مى گوید: ما نزد امیرمؤمنان على علیه السلام نشسته بودیم که فرمود: «إن فى القیامه لخمسین موقفا کل موقف ألف سنه فأول موقف خرج من قبره»[۳] ؛ «در قیامت پنجاه موقف و ایستگاه است که هر ایستگاه هزار سال به طول مى انجامد و نخستین ایستگاه هم بیرون آمدن از قبر است».
هدف از وجود این ایستگاه ها، پاک شدن انسان ها و پیدا کردن آمادگى ملاقات با خداى سبحان است؛ زیرا قیامت، بازگشت هر چیز به مبدأ خود است[۴] و تنها کسى مى تواند به بارگاه الهى، بار یابد که با تمام وجود خود، تنها او را بخواهد و خدایى شود. این ایستگاه ها نیز براى پاک شدن انسان ها است؛ اما کسانى که از پیش، در دنیا خود را پاکیزه کرده اند، توقفى بس کوتاه دارند و به اندک زمانى به محضر حق راه مى یابند.[۵]
نکته دیگر اینکه ماندن در این توقفگاه ها و طول آن، بستگى به خود فرد دارد. برحسب بعضى از روایات، سران شرک ـ که هیچ امیدى به اصلاح آنها نیست و حساب آنان روشن است ـ در این موقف ها نمى ایستند و به سوى دوزخ برده مى شوند.[۶] همچنین شیعیان واقعى نیز در این توقفگاه ها، درنگ ندارند و مستقیم به بهشت مى روند.
پی نوشت:
[۱]. معارج ۷۰، آیه ۴.
[۲]. کافى، ج ۸، ص ۱۴۳.
[۳]. بحارالانوار، ج ۷، ص ۱۱۱.
[۴]. «انا للّه و انا الیه راجعون»، بقره ۲، آیه ۲۴۵ و نیز ر.ک: نجم (۵۳)، آیه ۴۲؛ انشقاق (۸۴)، آیه ۶ ؛ مائده (۵)، آیه ۱۸.
[۵]. این مطلب مضمون حدیثى از پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله است که به ایشان عرض شد: قیامت چه روز طولانىاى است. فرمود: قسم به کسى که جان محمد صلىاللهعلیهوآله به دست او است، آن روز براى مؤمن کوتاهتر از نماز واجبى است که او در دنیا اقامه مىکند». تفسیر المیزان، ج: ۲۰ ص: ۱۳؛ بحث روایى ذیل آیه ۴ سوره مبارکه «معارج»؛ روشن است که این گروه مومنانى هستند که به مقام مخلَصین نرسیدهاند.
[۶]. بحارالانوار، ج ۷، ص ۲۵۰ و ۲۶۰.