دلایل خودکشی‌های نمایشی نوجوانان برای جلب توجه
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹ گزارشی منتشر کرد که زنگ خطر را برای دنیا به صدا درآورد. بر اساس این گزارش آمار خودکشی در قرن جدید با روندی تصاعدی پیشرفت کرده است. به طوری که خودکشی چهارمین عامل مرگ و میر گروه‌های سنی ۱۵ تا ۲۴ سال در سطح دنیا به حساب می‌آید. اما دلایلی که باعث افزایش خودکشی در نوجوانان شده چیست؟
به گزارش خبرگزاری افسران، آمارها حکایت از این دارند که تعداد اقدام به خودکشی بیش از موارد خودکشی قطعی است و براساس گفته‌های محمدرضا حیدرهایی مدیرکل دفتر آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور آمار تماس‌های مردمی در سال گذشته که با اورژانس اجتماعی در خصوص نیاز به مداخله در مسئله خودکشی گرفته شده است حدود ۳ هزار مورد بوده است.
سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور هم عنوان کرده که بیشترین آمار در ایران عمدتا اقدام به خودکشی نمایشی است که الزاما منجر به فوت نمی‌شود.
شکاف نسلی و پاره شدن ریسمان‌های عاطفی
کارشناسان معتقدند که دوری نوجوان از خانواده و یا گسسته شدن ریسمان عاطفی و حمایت‌گر بین نوجوان و خانواده زمینه‌ساز بروز افسردگی در نوجوانان می‌شود و نوجوان برای دیده شدن میل به خودکشی نمایشی پیدا می‌کند و در مواردی که مشکل شدیدتر می‌شود دست به خودکشی می‌زند. حسین روزبهانی روانشناس معتقد است که شکاف نسلی به وجود آمده میان نسل جدید و والدین زمینه‌ساز گسست عاطفی می‌شود. وی در این باره به ایسکانیوز گفت: دورانی در گذشته بود که می‌گفتند که تغییرات کم است اما امروزه تغییرات بسیار بیشتر شده است. در گذشته فضای مجازی نبود و ارتباط بین جوانان کمتر بود، بنابراین جوانان سعی می‌کردند مانند پدر و مادرهای‌شان رفتار کنند حتی شغل‌هایی که انتخاب می‌کردند، مشابه والدین‌شان بود اما امروزه به دلیل دسترسی جوانان به فضای مجازی و مقایسه زندگی خود با جوانان غربی تفاوت‌های بین نسلی زیاد شده است و شکاف نسلی بیشتر و بیشتر می‌شود.
وی افزود: جوان امروزی مانند گذشته نیست که چشم بسته تمام گفته‌های پدر و مادرشان را قبول می‌کرد. جوان امروز خود مختار است و بیشترشان معتقدند مجبور نیستیم برای حفظ حرمت حرف کسی را گوش دهیم. مهمترین عاملی که می‌تواند شکاف نسلی را کاهش دهد، بالا بردن آگاهی نسبت به جوانان است. هرچقدر آگاهی والدین نسبت به فرزند نوجوانشان بیشتر شود، شکاف بین نسلی و آسیب‌های آن کاهش می‌یابد پس والدین باید جوانشان را درک کنند و سعی کنند خود را به روز کنند.
روز بهانی در رابطه با دلایل اختلاف نسلی اظهار کرد: یکی از دلایل اختلاف نسلی، هم تراز نبودن سطح تحصیلات والد و فرزند است. دومین دلیل، نبودن درک متقابل بین پدرو مادر و فرزند و سومین دلیل، آشنا نیودن پدر و مادر با ویژگی‌های شخصیتی و نیازهای نوجوانی فرزند است. بیشتر والدین با نیازها و رفتارهای نوجوانانه آشنایی ندارند و رفتارهای نوجوانشان را به حساب پرخاشگری و یاغی‌گری می‌گذارند و انتظار دارند نوجوان به حرف‌های‌شان گوش دهد.
وابستگی به فضای مجازی و کاهش ارتباط اجتماعی
عامل دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد کاهش تحرک و میل به تغذیه ناسالم و فست فودها در نوجوانان است چراکه تحقیقات نشان داده کم تحرکی، تغذیه ناسالم، افزایش وابستگی به اینترنت و فضای مجازی نوجوان امروزی را به سمت انزوا و افسردگی برده است. یکی از شاخص‌هایی هم که در مورد عوامل اجتماعی موثر در حوزه خودکشی مورد بررسی قرار می‌گیرد، ضعیف شدن ارتباط فرد با جامعه است. ارتباط جمعی سالم و تحرک شادابی را در افراد بالا می‌برد و در مقابل انزوا و وابستگی بیش از اندازه به فضای مجازی زمینه‌ساز بروز افسردگی در افراد می‌شود.
امان‌الله قرایی‌مقدم جامعه‌شناس در این باره گفت: خودکشی زمانی افزایش پیدا می‌کند که همبستگی اجتماعی ضعیف شود. هر فردی وابستگی‌هایی دارد و حذف این وابستگی‌ها باعث افزایش تمایل او به خودکشی می‌شود. افراد شبیه بادکنک‌هایی هستند که نخ‌هایی آن‌ها را به دنیا وصل کرده اما در دنیای امروز که همه چیز رنگ مادی گرفته، هرکس به فکر خویش است و آدم‌ها مصلحت‌گرا شده‌اند، ارتباطات اجتماعی کم شده و نخ‌های دلبستگی افراد پاره می‌شود.
قرایی‌مقدم با بیان اینکه در دنیای مادی انسان‌ها تنها شده‌اند و معنویت کمرنگ شده است، عنوان کرد: خودکشی در شهرها زیاد است و در روستاها کمتر است. در شهرهای بزرگ فرد در دنیای بی‌هویتی و تنهایی گرفتار می‌شود و روابط بین انسان‌ها کمتر می‌شود.
افزایش مصرف دخانیات، مواد مخدر در نوجوانان
افزایش مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل در میان نوجوانان هم یکی دیگر از مواردی است که می‌توان در حوزه خودکشی مورد توجه قرار داد چراکه مصرف مواد مخدر زمینه‌ساز افزایش رفتارهای پرخطر در این گروه سنی می‌شود.
خلا وجود مشاوران حاذق در مدارس
مراجعه کم افراد به روانشناس و خلا وجود مشاوران در مدارس هم از جمله مواردی است که می‌توان مورد بررسی قرار داد چراکه بیشترین دلایل میل به خودکشی در نوجوانان ریشه در اختلالات روانی دارد که اگر در همان ابتدا توسط مشاور مدرسه شناسایی می‌شد یا والدین به قدری آگاهی داشتند که با دیدن برخی علائم و اختلالات در فرزندشان به روانشناس مراجعه می‌کردند، مشکلات روانی فرد به حدی بحرانی نمی‌شد که تن به خودکشی بدهد.
هزینه بالای خدمات روانشناسی
بخشی از مشکل مراجعه نکردن به روانشناس فرهنگی است و به نگاه نادرست بخشی از مردم نسبت به شخصی که قصد مراجعه به روانشناس را دارد، نشات می‌گیرد که البته در سال‌های اخیر آگاهی اجتماعی در این حوزه افزایش پیدا کرده است اما بخش مهمی از دلیل مراجعه کم به روانشناسان تحت پوشش بیمه نبودن خدمات روانشناسی و هزینه بالای آن است. هزینه بالا باعث شده تا قشر کم درآمد که آسیب‌های اجتماعی هم در میان آن‌ها بالا است، توان مراجعه به روانشناس را نداشته باشند.
حسین روزبهانی روانشناس بالینی و استاد دانشگاه در این باره عنوان کرد: تا جایی که من اطلاع دارم، فقط پنج درصد از هزینه‌های روانشناسی توسط ۲ بیمه تحت پوشش قرار گرفته‌اند که آن‌ها هم بیمه شهرداری و ملت هستند. ولی بقیه بیمهها به خصوص بیمه‌های مهمی مانند بیمه تامین اجتماعی و خدمات درمانی و نیروهای مسلح هنوز هزینه درمان‌های روانشناسی را تحت پوشش خود قرار نداده‌اند. در حالی که در کشورهای پیشرفته تمامی هزینه‌های روانشناسی تحت پوشش بیمه هستند.
وی افزود: متاسفانه بیشتر بیماری‌های جسمی ناشی از مشکلات روانی است که اصطلاحا سایکوسوماتیک نامیده می‌شوند که یعنی روان فرد باعث ایجاد مشکلات جسمی در او می‌شود.
روزبهانی در رابطه با علت گران بودن هزینه‌های روانشناسی اظهار کرد: زمانی که شما برای مشکلات جسمی خود به یک متخصص مراجعه می‌کنید پس از ۱۰ دقیقه معاینه، حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه باید پرداخت کنید اما چون بیمه هزینه‌های درمانی را متقبل شده است، شما فقط۵۰ هزار تومان پرداخت می‌کنید و مابقی را بیمه پرداخت می‌کند اما روانشناس‌ها یک ساعت وقت می‌گذارند و چون بیمه هزینه‌های درمان روانشناسی را به عهده نمی‌گیرد، برای همین به بیماران فشار می‌آید و فکر می‌کنند هزینه‌ها زیاد است در حالی که این طور نیست.
حسین علیزاده روانشناس در پاسخ به این سوال که افراد با دیدن چه علائمی به روانشناس مراجعه کنند، عنوان کرد: هرگاه فردی حال بدی داشت باید به روانشناس مراجعه کند اما به تازگی، گفته می‌شود اگر در عرض هفت روز حال ندارید، از درون اضطراب دارید، انگیزه ندارید و پیشرفت نمی‌کنید، احتمالا دچار افسردگی شده‌اید.
علیزاده گفت: زمانی که شخصی ضعف معنوی و جسمی دارد، حالش بد است، دلش به کاری نمی‌رود، درخودماندگی ریزی دارد (منظور اوتیسم نیست) نمی‌داند چه کند، تحریک پذیری و استرس بالایی دارد، آن زمان است که اطرافیان به وی پیشنهاد می‌کنند که باید به متخصص مراجعه کند.
نوجوانان در مرحله حساسی از زندگی هستند و اگر تحرک و تفریح کافی، تغذیه مناسب، توجه به سلامت روان و مشارکت اجتماعی در این دوره مورد توجه قرار نگیرد شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی، افسردگی و میل به خودکشی در این قشر خواهیم بود.