لزوم رسیدگی قانونی به تخلفات پی‌درپی در مراکز نگهداری بهزیستی
به فاصله کمتر از دو ماه در دو مرکز تحت نظارت سازمان بهزیستی گزارش‌هایی از آزار کودکان و معلولان منتشر شد. وقوع چنین اتفاقات تلخی اهمیت بازنگری در به‌کارگیری مدیران و کارکنان متخصص در این مراکز را دوچندان می‌کند.
بهزیستی باید جایی برای فراهم کردن شرایط بهتر زندگی برای افرادی باشد که به هر دلیلی نیازمند دریافت حمایت از این قبیل مراکز هستند و بدون پشتیبانی این نهاد حمایتی نمی‌توانند زندگی کم دردسری را داشته باشند.
از آنجا که جامعه دریافت کننده خدمت از سازمان بهزیستی کشور را اقشار مختلف مردم که آسیب‌های گوناگون روحی و روانی را در زندگی تجربه کرده و با انواع مشکلات و معضلات روبرو هستند در برمی‌گیرد، به همین دلیل مسئولان این سازمان دولتی باید در تحقق این امر مهم یعنی به کارگیری نیرو‌های متخصص و متعهد نهایت دقت و توجه را در رأس اهداف و اولویت‌های خود قرار بدهند.
از جمله وظایف مهمی که بر اساس قانون بر عهده سازمان بهزیستی کشور قرار دارد میتوان به مواردی، چون فراهم کردن شرایط درمان و بازتوانی معتادان، ایجاد و صدور مجوز مراکز توانبخشی برای نگهداری معلولان و بیماران روانی مزمن، ایجاد و صدور مجوز مراکز نگهداری شبانه‌روزی ویژه کودکان بی سرپرست و همچنین مراکز ویژه کودکان کار و خیابان، ایجاد مراکز ویژه ارائه خدمات به دختران و زنان آسیب دیده اجتماعی، فراهم کردن بستر توانمند سازی سایر مددجویان توانیاب مثل معلولان و همه نیازمندان بی بضاعتی که نیاز به حمایت دارند، ارائه خدمات مشاوره، ایجاد و صدور مجوز مراکز نگهداری سالمندان و مواردی، چون خدمات مشاوره ژنتیک، صدور مجوز و رسیدگی به امور انجمن‌ها، موسسات غیردولتی، خیریه‌ها و مجتمع‌های مراکز خدمات بهزیستی و کلینیک‌های مددکاری اجتماعی میتوان اشاره کرد.
طی ماه‌های گذشته در برخی مراکز زیر مجموعه سازمان بهزیستی کشور اتفاقات تلخی رقم خورده و تصاویری دردناک از اذیت و آزار برخی مددجویان در این مراکز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.
شکنجه کودکان و معلولان بهزیستی، پیامد به‌کارگیری کارکنان فاقد تخصص!
در یکی از موارد که در صفحه اجتماعی یکی از روزنامه‌های رسمی کشور به انتشار رسید، ماجرای شکنجه سوزناک یک کودک ۱۰ ساله رسانه‌ای شد که گفته شد یکی از مربیان مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست سازمان بهزیستی کشور به همراه برخی از مسئولان آن مرکز دست و پای کودک بیچاره را به دلیل ابتلا به شب ادراری با اتو سوزانده و او را در حمام تاریک پر از سوسک حبس کرده و نان خشک هم غذای این کودک بی‌پناه بوده و تصاویری آزاردهنده هم مرتبط با این کودک آزاری هم در روزنامه و هم در شبکه‌های اجتماعی در سطح سطح وسیع منتشر شد.
در این مورد بعد از رسانه‌ای شدن اتفاق هولناک، مسئولان بهزیستی خبر از برکناری مدیر آن مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست خبر دادند و گزارشاتی با عنوان خلع ید از مدیر متخلف این مرکز تابعه بهزیستی در رسانه‌های مختلف کشور منتشر شد.
عمده‌ترین مطلبی که در رسانه‌های مختلف در خصوص مرکز نگهداری که دست و پای کودک را به جرم شب ادراری با اتو سوزانده بودند منتشر شد این بود که پرسنل مرکز از گروهی بوده‌اند که تخصص کافی برای کار با کودک نداشتند و همین بی‌تجربگی عامل وقوع چنین حادثه تلخی شده است.
نکته قابل توجه و عمق فاجعه اینجاست که “اورژانس اجتماعی” به عنوان یکی از مراکز زیر مجموعه سازمان بهزیستی کشور به عنوان مرجع رسیدگی به انواع آزار در مواردی، چون کودک آزاری، سالمند آزاری، همسر آزاری، معلول آزاری و به عبارتی برای رسیدگی و مقابله با هر گونه آزاری در حال فعالیت است و آنوقت چنین اتفاق تلخی در یکی دیگر از مراکز دارای مجوز از سازمان بهزیستی رخ داده است.
تکرار آزار مددجویان در کمتر از ۲ ماه در مراکز تحت پوشش بهزیستی!
هنوز دو ماه از انتشار خبر شکنجه کودک ۱۰ ساله در مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست بهزیستی نگذشته بود که خبری درباره شکنجه و آزار دردناک معلولان توسط پرسنل مرکز در یکی از مراکز نگهداری از معلولان بوشهر در رسانه‌ها منتشر شد و افکار عمومی را به شدت تحت تاثیر خود قرار داد.
با انتشار فیلم ضرب و شتم معلولان در یکی از مراکز دارای مجوز رسمی از سازمان بهزیستی مجوز، گفته شد که فیلم مربوط به سال گذشته بوده و فرد خاطی همان زمان از مرکز اخراج شده است.
به گفته مهرانگیز رئیس کل دادگستری بوشهر دستور بازداشت فردی که اقدام به ضرب و شتم معلولان کرده بود صادر شد و برای مرکز نگهداری معلولان در سازمان بهزیستی و دستگاه قضایی پرونده کیفری تشکیل شده است.
مهرانگیز همچنین گفته بود که مرکز نیلوفرآبی ۱۰۵ کودک معلول نگهداری می‌شوند و این کودکان از نظر ذهنی و جسمی مشکلات زیادی دارند که نگهداری از آن‌ها مشکلات زیادی دارد. در بازدیدی که از این مرکز به عمل آمد وضعیت بهداشتی و نگهداری کودکان مناسب بود و امکانات مناسبی داشت.
بهترین جا برای نگهداری معلولان خانه و در کانون خانواده است
سیدمهدی صادقی فعال اجتماعی حوزه معلولان و مدیریت شهری اظهار کرد: بهترین مدل نگهداری از فرد دارای معلولیت نگهداری درون کانون خانواده است و این موضوع در همه جای دنیا مرسوم است.
وی اضافه کرد: در بسیاری از نقاط دنیا حتی اگر مادری به دلیل کهولت سن یا ناتوانی از نگهداری فرزند معلول خود نتواند او را به تنهایی در خانه نگهداری کند و نیاز به کمک کسی داشته باشد، دولت برای پرستاری و گرفتن پرستار به چنین مادری کمک می‌کند تا در نهایت بتواند فرزند معلول خود را درون خانه و در کانون خانواده از او مراقبت کند و به همین دلیل فعالیت مراکز نگهداری از معلولان در چنین جا‌هایی مقداری کمرنگ‌تر است.
این فعال حوزه معلولان خاطرنشان کرد: نگاه به کانون خانواده نگاه مهمی است و ما باید در مبحث نگهداری از افراد دارای معلولیت هم در ذهن خود اینگونه به آن نگاه کنیم و البته متأسفانه در کشور ما خیلی به این مسئله توجه نشده است و یکی از مشکلات بزرگی که در خصوص معلولان داریم همین غفلت از خانواده و عدم کمک به خانواده برای نگهداری فرزند معلول در این کانون است.
صادقی همچنین یادآور شد: درباره موضوع فوق کار فرهنگی زیادی انجام نشده است و در واقع در موضوع نگهداری از افراد معلول در خانه خیلی فرهنگ سازی نشده است و شاید اگر کمی روی این موضوع کار کرده بودیم، خود نگهداری از فرد معلول در خانواده به عنوان نگاه مثبت شناخته می‌شد و هم تعداد مراکز نگهداری از معلولان و هم آمار حوادث مرتبط با آن قطعا کمتر بود.
وی اضافه کرد: نظارت روی مراکزی مثل مراکز نگهداری از معلولان نظارت آنلاین و قوی‌ای نیست؛ در حالت عادی وقتی که مادری کودک خود را به یک پرستار می‌سپارد از طریق دوربین مدار بسته در هر لحظه فرزند خود و شرایط او را چک می‌کند و از این راهکار برای مراقبت بهتر از کودک خود بهره‌مند می‌شود، اما در یک سیستم بزرگتر مثل مراکز دولتی نگهداری از کودکان دارای معلولیت که وظیفه مهمی در قبال نگهداری این افراد دارد و باید با دقت اینکار را انجام بدهد، چنین نظارت دقیقی حاکم نیست.
این فعال حوزه معلولان تصریح کرد: یکی از مواردی که در خصوص مراکز نگهداری تحت نظارت سازمان بهزیستی کشور که در حوزه‌های مختلف مثل نگهداری از معلولان، نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست و دیگر مراکز این چنینی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، مسئله نظارت بر عملکرد آن‌ها است، اما توجه چندانی به آن نمی‌شود.
بهره‌مندی از سیستم نظارت آنلاین، برای جلوگیری از بدرفتاری با مددجویان
صادقی اظهار کرد: در مراکز نگهداری که زیر مجموعه سازمان بهزیستی هستند باید از سیستم‌های نظارتی آنلاین که دسترسی آن برای مدیران از رده شهر تا استان و تا مرکز استفاده شود تا بتوانند در لحظه عملکرد مراکز را به طور دقیق مشاهده و رصد کرده و در واقع نحوه رفتار پرسنل مربوطه با مددجویان تحت پوشش را ببینند.
وی تاکید کرد: نکته مهم دوم حضور و نظارت داوطلبین مردمی در مراکز نگهداری تحت نظارت بهزیستی است و حضور افراد این چنینی هم کمک به مجموعه‌ها در ایجاد زندگی بهتر و آسانتر برای افرادی مثل افراد دارای معلولیت است و هم وجود آن‌ها مسئله نظارت را قوی‌تر می‌کند و از بروز اتفاقات تلخ در مراکز جلوگیری خواهد شد.
این فعال اجتماعی در حوزه معلولان خاطرنشان کرد: ممکن است فردی که در مراکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست یا مراکز معلولان دست به رفتار خشونت آمیز زده است، خود مورد هجوم اختلالات مختلف بوده و فشار‌های روانی زیادی به خود او هم وارد شده است.
صادقی اضافه کرد: مشکل اصلی اینجاست که استخدام افراد برای کار کردن در مراکز نگهداری که مجوز اولیه را از بهزیستی می‌گیرند، به درستی مدیریت نمی‌شود و بخاطر همین است که می‌گوییم در بحث نظارت و دادن مجوز به افراد مطمئن و دارای صلاحیت و تایید سلامت روان آن‌ها درباره مراکز نگهداری از معلولان یا هر مرکز نگهداری دیگری کم کاری شده است.
وی تاکید کرد: اگر فضای دقیقی برای نظارت آنلاین بر عملکرد پرسنل و مدیریت مراکز نگهداری تحت نظارت بهزیستی ایجاد می‌شد، قطعا دیگر کسی جرأت تعرض به افراد دارای معلولیت را به خود نمی‌داد و در حال حاضر، چون این نظارت را نداریم در این خصوص با مشکل مواجه می‌شویم.
این فعال اجتماعی حوزه معلولان یادآور شد: دادن مجوز فعالیت در حوزه معلولان یا هر قشر آسیب پذیر یا آسیب دیده دیگری امری مهم است که چنین مجوز‌هایی متاسفانه در بسیاری از موارد به افراد دارای صلاحیت که درک درستی از نوع آسیب جامعه تحت حمایت مجموعه خود دارند داده نمی‌شود.
ضرورت بازنگری در نحوه نظارت بر عملکرد مراکز بهزیستی
صادقی همچنین گفت: ابهام بعدی در مدیریت و واگذاری مجوز به افراد این است که در راه‌اندازی و اعطای مجوز مراکز نگهداری معلولان و … چرا نباید یکی از اعضای هیئت مدیره یکی از اعضای خانواده فرد معلول باشد و اگر چنین شرطی را برای این مراکز لحاظ کنیم، کمتر شاهد تنش‌های به وجود آمده اخیر در مراکز معلولان یا دیگر مراکز نگهداری خواهیم بود.
وی تصریح کرد: یک وقتی هست که با مورد استثناء مواجه هستیم و در عملکرد مدیران و پرسنل مراکز نگهداری و شیوه مراقبت از مددجویان با مشکل مواجه هستیم و می‌شود گفت که موارد استثناء پیش می‌آید، اما متأسفانه چنین مواردی طی مدت اخیر در چند مرکز تحت نظارت سازمان بهزیستی کشور پیش آمده است و نمی‌توان گفت که استثناء بوده است.
این فعال اجتماعی در حوزه معلولان افزود: تکرار اتفاقات تلخی که طی ماه‌های اخیر در مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست و مرکز نگهداری از معلولان که هر دو از مراکز تحت نظارت بهزیستی هستند به این معنی است که حتما باید در عملکرد و مدیریت این مراکز بازنگری اساسی صورت بگیرد و نحوه نظارت بر این مراکز دقیق‌تر شود.
صادقی خاطرنشان کرد: پیشنهاد دیگر این است که برخی از والدینی که فرزند دارای معلولیت خود را به مراکز نگهداری می‌سپارند، با تشکیل یک انجمن مثل انجمن اولیا و مربیان، ارتباط بیشتری با مراکز برقرار کرده و سرکشی‌های مستمر ماهیانه انجام داده و ارتباطات این چنینی هم از احتمال وقوع حوادث مشابه به شدت کم خواهد کرد.
وی تاکید کرد: امیدواریم با تذکراتی که مجموعه‌های متخلف نگهداری از معلولان و همچنین مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست از مراجع بالادستی گرفتند، نگاه کارشناسانه حاکم شده و در استخدام‌های جدید سازمان بهزیستی کشور و همچنین در اعطای مجوز به افراد دقت نظر بیشتری در بکارگیری این افراد لحاظ شود تا انسان‌های دلسوز به مراکز فوق ورود پیدا کنند.
با توجه به وظایف گسترده‌ای که قانون برای سازمان بهزیستی کشور تعیین کرده است، هر گونه کوتاهی و قصور در به کارگیری افراد فاقد تخصص و تجربه در مراکز تابعه این سازمان خیانتی بزرگ و نابخشودنی در حق افرادی است که پناه و حامی دیگری جز این نهاد حمایتی ندارند.