تحقق حکومت مهدوی در مقابله با جبهه فرهنگی و نظامی/ سلاح مخصوص امام زمان
ظهور منجی و برقراری حکومتی واحد در سراسر گیتی بر اساس عدالت در همه جنبه های وجودی انسان، به معنای واقعی کلمه از جمله باورهایی است که بیشتر مکاتب دینی و فکری دنیا در آن مشترکند. در این میان اسلام به عنوان مترقی ترین مکتب انسان ساز به نحوی جامع با ارایه ایدئولوژی منسجم به این بحث پرداخته است. از این رو بر مسلمانان است تا پیوسته با تبیین زوایای مختلف این بحث، آن را زنده نگهدارند.
در حالی که اطلاعات ما از این موضوع خصوصا جزئیات آن، منحصر در اخباری است که ائمه در برهه ای خاص از زمان بیان داشته اند و طبیعی است که مفاهیم مورد نظر خود را باید در غالب الفاظی قابل فهم برای مخاطبان ارائه می کرده-اند؛ و ازطرفی باتوجه به گذرا بودن زمان و سیر تکاملی آن؛ مصادیق الفاظ تغییر یافته اند۱؛ این تغییر باعث شده است که عده ای تعابیر اولیه را نپذیرند و آنها را دست مایه ای برای مخدوش کردن اصل موضوع بدانند.
یکی از این موارد سلاح امام زمان است. که در مواردی از آن با نام شمشیر یاد شده است. و باعث طرح شبهاتی در این خصوص شده است. در حالی که می توان با استفاده از خود روایات و اصول کلی غیر قابل تردید پاسخ این شبهات را داد و به تنقیح بهتر موضوع پرداخت.
در رابطه با ظهور منجی چند نکته قطعی و غیر قابل تردید است، که توجه به آنها می تواند ما را در داشتن درکی واقع -بینانه تر از موضوع کمک کند و بسیاری از انحرافات را رفع نماید:
• او بر تمام نظام های سلطه گر و سمتگران غلبه می کند.
• غلبه و برتری، در برتری نظامی منحصر نیست، بلکه دو عنصر اساسی و کلی دارد: الف ) علم ، ب ) قدرت.
• منجی موعود به هیچ وجه با بیداد گران و ظالمان سازش و مصالحه نخواهد کرد، در نتیجه یا همه باید از او پیروی کنند پس نیازی به سلاح جنگی نخواهد بود؛ و یا اینکه با او به منازعه و جنگ بپردازند، که در آن صورت قطعا پیروزی از آن منجی خواهد بود.
• حکومتی که منجی، طلایه دار آن است، بر پایه عدل و داد بنا خواهد شد، بنابراین سلاحی که برای غلبه بر ستمگران بکار گرفته می شود به نحوی خواهد بود که بیگناهان از گزند آن به دور خواهند ماند.
• حکومتی که توسط منجی شکل می گیرد، جهانی خواهد بود و تمام نقاط عالم را فرا خواهد گرفت، چنین حکومتی، نیازمند ابزار و وسایلی بسیار مدرن و پیشرفته است، زیرا برای اداره آن با توجه به شاخصه های عدالت و امنیت همه جانبه، راهی غیر از استفاده از چنین ابزاری نخواهد ماند، در نتیجه سلاحی که در آن عصر به کار گرفته خواهد شد متناسب با این ابزار خواهد بود.
• اینکه موعود بخواهد همه امور عالم را در عصر ظهور با معجزه پیش ببرد پذیرفتنی نیست، زیرا در آن صورت نیازی به گذر زمان نیست [ و در این صورت اساسا نیازی نبود تا نبی اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع) برای هدایت جامعه و مقابله با اصحاب زر و زور وتزویر، این همه زجر بکشند… ] و همچنین موعود نیز می باید خیلی پیش از این ظهور می کرد؛ از طرفی معجزه نه آن چنان متکی به نیرو و ابزار مادی است و نه نیاز به جنگ و خونریزی دارد. بنابر این چنانچه نیاز به جنگ و مبارزه باشد، قطعا در قالب ابزار و آلات عادی زمان خودش واقع خواهد شد، هر چند این امر منافاتی با تاییدات خاص الهی در موارد ویژه ندارد.
امام باقر علیه السلام: وقتی که قائم ما ظهور کند، دستش را بر سر مردم قرار می دهد، پس عقول ایشان جمع و متمرکز می شود و به دنبال آن اخلاق ایشان کامل می شود
• چنانچه منجی مجبور به جنگ شود، تعیین نوع سلاحی که طرفین در آن زمان بکار خواهند برد ممکن نیست. زیرا از آنجا که زمان دقیق ظهور برهمگان پوشیده است وما شناختی دقیق و تصوری قابل درک از آینده نداریم، طبعا این امر برای ما نا ممکن خواهد بود. همانطور که ۲۰۰ سال قبل حتی دانشمندان و نوابغ نیز نمی توانستند تصوری مطابق با واقع از سلاحهای پیشرفته امروزی داشته باشند.
با توجه به نکات فوق که بر گرفته از دلایل عقلی و نقلی است می توانیم بگوییم: منجی موعود که ظهور او قطعی است، برای اشاعه انسانیّت در سایه عدالت و امنیت همه جانبه به سراسر گیتی، هر مانعی را از میان برمی دارد و همه طاغوت ها را نابود خواهد کرد. او خود در مسیر این هدف، هرگز از حد عدل خارج نخواهد شد. و البته این غلبه با دانش و قدرت به دست خواهد آمد هر چند ما نتوانیم درک درستی از ابزار و نحوه این غلبه داشته باشیم، حال باید با در نظر داشتن نکات فوق، این مساله را بررسی کرد.
قبل از بررسی اخبار وارد شده در خصوص سلاح امام زمان (عج)، تذکر دو نکته لازم است:
• در خبر دادن از یک واقعیت – خصوصا واقعیتی که در آینده ای بسیار دور محقق خواهد شد – ملاحظاتی وجود دارد، به عنوان مثال با توجه به اینکه شنوندگان، اولین کسانی اند که گوینده، قصد انتقال یک آگاهی را به آنان دارد رعایت سطح درک و فهم آنها اجتناب ناپذیر است. ۲
• فهم و درک بعضی از امور، همگانی و همه فهم است؛ یعنی از انسان های اولیه تا انسان مترقی امروزی، همه برداشت و درکی واحد، از آن دارند. مفهوم جنگ و نزاع و نیز غلبه بر دشمن برای همه بدیهی است، هر چند در هر زمان با اصطلاحات خاصی منتقل می شود و ابزار آن متفاوت است.
پس محور اصلی بحث این است که ضمن در نظر داشتن موارد بالا با مراجعه به روایات بتوانیم درک صحیح تری از ابزاری که در خدمت منجی است – و بطور خاص سلاحی که او بکار می برد و برای دستیابی به اهدافش از آن استفاده می-کند – داشته باشیم.
اهداف منجی در گرو پیروزی در دو جبهه است
برقراری حکومت واحد جهانی با این خصوصیات ویژه و پیاده شدن اهداف منجی در گرو پیروزی در دو جبهه کلی است، که هر کدام سلاح متناسب خود را می طلبد:
الف) جبهه فرهنگی: در این جبهه منجی با ارائه برنامه جامع و برتر فرهنگی که تمام ابعاد وجودی بشر را مورد توجه قرار داده باشد، تمام فرهنگ ها و تمدن های موجود عالم را اصلاح، و افکار و عقاید باطلی را که مانع سعادت جوامع انسانی هستند، را از بین می برد.
ب) جبهه جنگ فیزیکی: از آنجا که عالم هیچ گاه از اصحاب زر و زور و تزویر خالی نبوده است چنانچه این افراد از راه منطق و دلیل اصلاح نشوند، به ناچار باید همچون علفهای هرز که مانع رشد و تعالی بشریتند، از میان برداشته شوند. ۳
امام باقر علیه السلام می فرمایند:مهدی رهسپار کوفه می شود و شانزده هزار مرد مسلح در مقابل او قرار می گیرند، بعد از آنکه بر آنها اتمام حجت کرد و نپذیرفتند، در نیم روزی همه را از میان برمی دارد
جبهه فرهنگی
پیروزی منجی و فراگیر شدن فرهنگ انسان ساز مهدوی، نیازمند فراهم شدن دو مقدمه اساسی است:
۱) ارائه این فرهنگ
۲) پذیرش و پیاده شدن این فرهنگ
نقطه عطف هر دو مقدمه، بهره مندی از علم و دانشی است که بتوان در سایه آن، حق را به بهترین وجه ارائه نمود و در مقابل، مردم نیز خود توان تشخیص حق از باطل را داشته باشند. از این رو در روایات گاهی به علم سرشار حضرت مهدی عج اشاره شده است:
امام صادق علیه السلام: ۲۵ حرف از ۲۷ حرف علم را قائم ما، در بین مردم پخش می کند. ۴
امام باقر علیه السلام: علم به کتاب خدا و سنت پیامبرش همچون گیاهی که از بهترین بذرش می روید، در قلب مهدی ما می روید. ۵
و گاهی نیز به کمال عقول و اخلاق مردم در آن زمان اشاره شده است:
امام باقر علیه السلام: وقتی که قائم ما ظهور کند، دستش را بر سر مردم قرار می دهد، پس عقول ایشان جمع و متمرکز می-شود و به دنبال آن اخلاق ایشان کامل می شود. ۶
بنابراین بهترین علوم، در بهترین بستر ممکن ارائه می گردد و در چنین شرایطی زمینه، برای اشاعه فرهنگ انسان ساز مهدوی فراهم می شود.
و شاید بتوان بعضی از روایات را شاهد این مطلب دانست که علم، سلاح اصلی و حقیقی امام زمان است:
امام صادق علیه السلام: همراه ۳۱۳ یار خاص امام زمان شمشیر هایی است که بر هر کدام (۱۰۰۰) کلمه نوشته شده است، که هر کلمه اش کلید ۱۰۰۰ کلمه است. ۷
خصوصا این که عبارت « هر کلمه اش کلید ۱۰۰۰ کلمه است » دربیشتر روایاتِ ائمه اطهار علیهم السلام، کنایه از علم است.
منجی با برتری علمی خود تمدنی نو را بنا می نهد که همه تنشگان حقیقت را به سوی خود جذب و سیراب خواهد نمود و همه را زیر پرچم خود جمع نموده، و تمام فرهنگ های ناکار آمد و باطل را از میان بر می دارد. و البته شکی نیست که همه پیشرفت ها و برتری ها، حتی ساخت و کاربرد سلاح نظامی در سایه علم، محقق خواهد شد؛ بنابراین سلاح حقیقی همان علم است.
جبهه جنگ فیزیکی
همانطور که گفته شد، اصحاب زر و زور و تزویر – در صورت عدم پذیرش حق – قطعا به جهت حفظ منافعشان به مقابله با جبهه حق، خواهند پرداخت و راهی غیر از جنگ باقی نخواهد ماند:
امام باقر علیه السلام :مهدی رهسپار کوفه می شود و شانزده هزار مرد مسلح در مقابل او قرار می گیرند، بعد از آنکه بر آنها اتمام حجت کرد و نپذیرفتند، در نیم روزی همه را از میان برمی دارد …۸
در اینکه ظهور منجی و مکتب او به ضرر ظالمان است، شکی نیست و حاصل عدم سازش دو جبهه، غیر از جنگ نمی-تواند باشد؛ نوع ابزار خیلی مهم نیست، ولی به هر حال در این جنگ، مستضعفان۹، پیروز و مهدی برهمه جا مسلط می شود:
امام صادق علیه السلام:… او با یاران خویش هند و دیلم و کرد و ترک و روم و بربر و ما بین مشرق و مغرب را فتح می کند ..۱۰
در روایات، قطعی بودن نابودی مخالفان حق، که مستلزم سلاح برتر و برتری نظامی است، این گونه مطرح شده است:
سلاح او سلاحی ویژه است
امام صادق علیه السلام : … یاران مهدی در ساعتی شرق تا غرب را درخواهند نوردید و آهن در آنها اثر نخواهد کرد و البته سلاح آنها از آهن است و نه از جنس این آهن، بطوری که اگر یکی از آنها با شمشیر خود به کوهی بزند، دو نیمه خواهد شد … ۱۱
امام باقر علیه السلام : … با او شمشیری است برنده و و یرانگرِ (ظلم) که روم و … را به إذن خدا فتح خواهد نمود…۱۲
امام صادق علیه السلام می فرمایند: او مدتی با شمشیر پیامبر علیه دشمنان می جنگد … و از دشمنان غیر از شمشیر دریافت نمی کند و غیر شمشیر به آنها نمی دهد
امداد غیبی ونصرت الهی، سلاحی در خدمت قائم
امام صادق علیه السلام می فرماید: عذاب ذلت آوری که قوم ثمود را از بین برد، [به عنوان سلاح در خدمت قائم خواهد بود]…۱۳
از این روایت می توان استفاده کرد که انسان های ستمگر و لجباز، همچون علف های هرزی که انسانیت را به انحطاط می کشانند، و لو در سایه عذاب الهی – مانند خسف بیدا۱۴ – از میان برداشته خواهند شد.
تنها دو نکته ای که باقی می ماند این است که :
۱) چرا در بیشتر روایات واژه شمشیر برای معرفی سلاح امام زمان به کار رفته است؟
اولا: از سلاح دشمن نیز تعبیر به سیف شده است:
امام صادق علیه السلام : او مدتی با شمشیر پیامبر علیه دشمنان می جنگد … و از دشمنان غیر از شمشیر دریافت نمی کند و غیر شمشیر به آنها نمی دهد. ۱۵
و در دعایی معروف به دعای فرج چنین آمده است:
… خدایا به واسطه او هر نیزه ای را به زیر آور و هر سپاهی را درهم بکوب و هر شمشیری را بشکن …۱۶
ثانیا: در روایات، تعابیر دیگری نیز به کار رفته است که بیشتر، متناسب با ذهن مخاطب است تا واقعیت خارجی:
امام علی علیه السلام : مهدی از یاران خود تعهداتی میگیرد : بر خانه ای هجوم نبرند و هرگز به کسی ظلم نکنند و بر اسبهای خوشسوار (مرکبهای خوش نشین) ننشینند. ۱۷
در روایت اسب را به عنوان مرکب و وسیله نقلیه در عصر ظهور معرفی نموده است که با تکنولوژی پیشرفته امروز سازگار نیست.
بنابراین با توجه به اینکه در ادبیات عرب، شمشیر نماد قدرت و برتری است، استفاده از این واژگان، صرفا برای انتقال مفاهیمی مانند غلبه و برتری بوده است، که مخاطبِ آن روز، لفظ دیگری برای آن نمی شناخته است، هر چند با توجه به حرکت رو به جلوی زمان، در هر عصری وسیله برتری و غلبه بر دشمن،مصداق متناسب خود را خواهد داشت.
۲) امام زمان با سلاح های پیشرفته امروزی چگونه مقابله می کند؟
در این رابطه به تذکر دو نکته بسنده می کنیم :
اولا: صرف وجود این سلاح ها مشکلی ایجاد نخواهد کرد، بلکه به کار گرفتن آنها ایجاد مشکل می کند؛ با توجه به بهره-مندی امام زمان از سلاح های برتر – که به گوشه ای از آن اشاره شد- بار روانی وجود سلاح دشمن از بین می رود و حتی اصل سلاح آنها هم کارایی خود را از دست می دهد؛ به عنوان مثال با آمدن تنفگ و اسلحه های نوین، سلاح های قدیمی مثل شمشیر و … کارایی خود را از دست دادند.
ثانیا: ممکن است با توجه به رشد عقلانی بشر در آینده، این سلاح ها از میان برداشته شوند و یا اینکه لااقل، حاکمان مستبد، تحت تاثیر افکار عمومی از بکار بردن انها اجتناب کنند.
جمع بندی
حکومت جهانی مهدوی، در راستای تحقق خود، با دو جبهه فرهنگی و نظامی روبرو است و برای مقابله با دشمنان در هر یک از این دوجبهه، سلاح مناسب آن نیاز است، لذا در روایات، سلاح امام زمان (عج) را علم و شمشیر معرفی کرده-اند.
در بخش دیگری از این نوشتار، معلوم گردید که لزوما شمشیر، نباید به همان معنای مصطلح آن باشد، بلکه با توجه به قرائن و شواهدی که ذکر شد، این واژه – شمشیر – بیشتر، نمادین می باشد و در روایاتی که گذشت معلوم گردید که حتی از علم و امداد های غیبی، هم به «سیف» تعبیر شده است.
نکته دیگر این نوشتار، این بود که سلاح های بظاهر پیشرفته دشمن، در مقابل جبهه امام زمان (عج) کارآیی خود را از دست می دهند و این عدم کارآمدی از یک طرف، ریشه در رشد عقول مردم و جامعه جهانی، و از طرفی دیگر، ریشه در سلاح برتر حضرت مهدی (عج) که پیشتر به آن اشاره شد، دارد.