تبیین تفاوت ارزشی دنیا و آخرت در نهج البلاغه

هر آنچه باعث نافرمانی و معصیت خدا می شود در زندگی دنیا است.

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

مِنْ هَوَانِ الدُّنْیَا عَلَى اللَّهِ أَنَّهُ لَا یُعْصَى إِلَّا فِیهَا وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَهُ إِلَّا بِتَرْکِهَا.

از خواری دنیا نزد پروردگار همین بس که جز در دنیا معصیت او را نکنند و جز با ترک دنیا به آنچه نزد پرورگار است نمی رسند.

نهج البلاغه: حکمت ۳۷۷شرح حدیث:

وقتی از نظر ارزشی دنیا را با آخرت مقایسه کنیم می بینیم هر آنچه نافرمانی و معصیت خدا می شود در زندگی دنیا است با مردن و رفتن به عالم برزخ و حضور در صحنه قیامت کسی را یارای انجام گناه نیست از همین جا می توان جایگاه دنیا را با آخرت مشخص کرد.
البته جبری در کار نیست که عده ای بگویند پس بالاجبار باید در دنیا گناه کرد چنانکه به جبر نمی توانیم در آخرت معصیت کنیم بلکه برعکس در دنیا مجبور بالاختیار هستیم یعنی به جبر باید اراده و اختیار خود را در کارها به اجرا در آوریم. انسان هایی بوده و هستند که در همین دنیای پست و بی ارزش از لحظه لحظه های عمر خویش جهت تعالی و رشد فکری و کسب مکارم اخلاق استفاده کردند و رسیدند به جایی که مقامی بالاتر از فرشتگان پیدا کردند. ایشان چون وجهه همت خود را سیر الی الله و محبت خالص به پروردگار قرار داده اند خداوند کمکشان کرده حال و هوای آنها را دارد و با مددهای غیبی خویش یاریشان نمی کند.

إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً فَتَحَ لَهُ قُفْلٍ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ فِیهِ الْیَقِینُ وَ الصِّدْقَ وَ جَعَلَ قَلْبَهُ وَاعِیًا لِمَا سَلَکَ فِیهِ وَ جَعَلَ قَلْبَهُ سَلِیمًا وَ لِسَانِهِ صَادِقاً وَ خَلِیقَتِهِ مُسْتَقِیمَهً وَ جَعَلَ إذْنِهِ سَمِیعَهً وَ عَیْنُهُ بَصِیرَهٍ؛

هرگاه خداوند برای بنده خیر بخواهد قفل قلبش را می گشاید و در دلش یقین و صدق قرار می دهد و آنگاه قلبش را پذیرای سیر و سلوک الی الله می گرداند و سپس قلبش را سلیم و صادق و خلقش را راسخ و پایدار و گوشش را شنوا و چشمش را بینا می سازد.(۱)

همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس
که دراز است ره مقصد ومن نوسفرم
ای نسیم سحری بندگی من برسان
که فراموش مکن وقت دعای سحرم
خرم آن روز کزین مرحله بربندم بار
وز سر کوی تو پرسند رفیقان خبرم
حافظا شاید اگر در طلب گوهر وصل
دیده دریا کنم از اشک و درو غوطه ورم

در همین دنیاست که انسان موفق می شود صاحب قلب سلیم شود چیزی که فقط به درد جهان آخرت می خورد.

یَوْمَ لَا یَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ؛

روز قیامت مال و فرزندان برای انسان سودی نخواهند داشت جز آن که با قلب سلیم به پیشگاه پروردگار حاضر شود.(۲)

امام صادق علیه السلام در ذیل آیه و تفسیر آن فرمودند:
اَلقَلبُ السَلیِمُ الَّذی یَلقَی رَبَّهُ وَ لَیسَ فِیهِ اَحَدٌ سِواهُ وَ کُلُّ قَلبٍ فِیهِ شِرکٌ اَو شَکٌ فَهُوَ ساقِطٌ؛

قلب سالم قلبی است که پروردگارش را دیدار کند در حالی که احدی جز او در خود نداشته باشد و هر دلی که در آن شرکت یا شک باشد منحرف است.(۳)

و همچنین آن بزرگوار فرمودند:
هُوَ القَلبُ الَّذی سَلِمَ مِن حُبِّ الدُّنیا؛

قلب سلیم قلبی است که دلبسته به دنیا نباشد.(۴)

پی‌نوشت‌ها:
۱- کنزالعمال، ح ۳۰۷۶۸
۲- سوره شعراء، آیات ۸۸ و ۸۹
۳- کافی، ج ۲، ص ۱۶
۴- نورالثقلین ج ۴، ص ۵۸