شمایل حضرت ولی عصر علیه السلام
پیشوایان معصوم ما(علیهم السلام) ، همگی نور واحد و دارای اشتراکات فراوانی اند؛ اما در بعضی روایات، برای هر یک از ایشان ویژگی هایی خاص بیان شده است. این ویژگی‌ها در کنار خصلت‌های مشترک، به عنوان نکات قابل توجه در هر یک از امامان(علیهم السلام) مطرح است. حضرت مهدی(علیه السلام) به عنوان آخرین پیشوای شیعیان، اگر چه بسان دیگر ائمه(علیهم السلام) دارای صفات و ویژگی هایی است؛ اما دارای خصوصیاتی است که تنها در باره ایشان گفته شده است.
در این مجال به برخی از ویژگی های جسمانی آن حضرت پرداخته می شود.
محدثان معتبر ـ از شیعه و اهل سنّت ـ بنا بر احادیث بسیاری، از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه(علیهم السلام)، شمایل و اوصاف حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در کتابهای خویش بیان کرده اند. مجموعه این روایات را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
۱. روایاتی که شمایل آن حضرت را پس از ولادت و دوران کودکی توصیف کرده است.
۲. حکایاتی که ملاقات کنندگان با آن حضرت در طول دوران غیبت، ذکر کرده اند.
۳. احادیثی که به نقل از معصومین:، شمایل و ویژگی‌های جسمانی آن حضرت را هنگام ظهور و حکومت ایشان بیان کرده است.
۱. شمایل مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) پس از ولادت و دوران کودکی
ضوء بن علی از مردی از اهل فارس، حکایتی نقل و در ضمن آن، برخی از اوصاف حضرت را در نوزادی بیان کرده است: «…پسر بچه ای سفید و زیبا روی بود …مویی از بالای سینه تا ناف، به رنگ سبز ـ نه سیاه ـ روییده بود …»۱
یعقوب منقوش گوید: «خدمت امام حسن عسکری۷ وارد شدم. داخل حیاط بر سکویی نشسته بود. سمت راستش اتاقی قرار داشت و بر آن پردهای آویخته بود. عرض کردم:ای سید من! صاحب امر امامت، بعد از شما کیست؟
فرمود: این پرده را بالا بزن! آن را بالا زدم. پسر بچّه ای به قامت پنج وجب ـ که به نظر می آمد هشت الی ده سال داشت ـ بیرون آمد؛ با پیشانی درخشان، روی سفید، دو چشم براق، دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته. در گونه راستش خالی و در سرش گیسوانی بود. بر زانوی پدر خود ابی محمد(علیه السلام) نشست؛ پس به من فرمود: این است صاحب الامر شما».۲
۲. شمایل مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در دوران غیبت
این دسته حکایات را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
الف. حکایاتی که شمایل آن حضرت را در دوران غیبت صغرا توصیف کرده است.
۳ در این گروه، گاهی ویژگی‌های جسمانی آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان دانسته شده۴ و در برخی موارد نیز به صورت جزئی تر، مورد اشاره قرار گرفته است.
از اوصاف آن حضرت در این دوران می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: صورتی گندم گون،۵ گردنی بسیار زیبا،۶ دارای قامتی نه بسیار بلند و نه چندان کوتاه، پیشانی بلند، چهار شانه، بینی کشیده، بر روی گونه راستش خالی زیبا و … .۷
ب. حکایاتی که سخن از شمایل آن حضرت در دوران غیبت کبرا به میان آورده است.۸
۳. شمایل مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) هنگام ظهور
در بعضی از روایات شمایل حضرت، به هنگام ظهور، قیام و عصر حکومت ذکر شده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن حضرت در این دوران، قوّت فوق العاده جسمانی ایشان است.
امام رضا(علیه السلام) فرمود: …»«… وَاِنَّ القائِمَ هُوَ الَّذی اِذا خَرَجَ کانَ فی سِنِّ الشُّیوخِ وَمَنْظَرِ الشُّبَّانِ قَوِیاً فی بَدَنِهِ حَتَّی لوْ مَدَّ یدَهُ اِلی اَعْظَمِ شَجَرَهٍ عَلی وَجْهِ الاَرْضِ لَقَلَعَها وَلَوْ صاحَ بَینَ الجِبالِ لَتَدَکْدَکَتْ صُخُورُها؛۹ «… قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) آن است که چون ظهور کند، در سن پیران است و سیمای جوان دارد. نیرومند باشد تا جایی که اگر دست به بزرگترین درخت زمین اندازد، آن را از جا بکند و اگر میان کوهها نعره کشد، سنگهای آنها را از هم بپاشد».
امیرمؤمنان علی ۷درباره برخی از ویژگی‌های ظاهری جسمانی ایشان در عصر ظهور فرمود: )…»«یخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلدی فی آخِرِ الزَّمانِ اَبْیضُ اللَّونِ مُشْرَبٌ بالحُمْرَهِ مَبْدَحُ البَطنِ عَریضُ الفَخِذَینِ عَظیمُ مَشاشِ المَنْکَبَینِ بِظَهرِه شامَّتانِ: شامَهٌ عَلی لَوْنِ جِلْدِه و شامَهٌ عَلی شِبهِ شامَهِ النَبی(صلی الله علیه و آله وسلم؛۱۰ «مردی از فرزندانم در آخِرُالزّمان ظهور میکند. رنگش سفید آمیخته به سرخی و شکمش بر آمده است. دو رانش ستبر و هر دو شانه اش قوی است. در پشتش دو خال است (مانند مهر)؛ یکی به رنگ پوستش و دیگری چون مهر نبوّت پیغمبر».
آن حضرت همچنین فرمود: »«…وَهُوَ رَجُلٌ اَجْلَی الجَبِینِ، اَقْنَی الاَنْفِ، ضَخْمُ البَطْنِ، اَزْیلُ الفَخِذَینِ بِفَخِذِهِ الیمْنی شامَهٌ، اَفْلَجُ الثَّنایا، وَیملا الاَرضَ عَدلاً کَما مُلِئَتْ ظُلماً وَجُوراً؛۱۱ «… او مردی بلند پیشانی و دارای بینی باریکی است که میانش اندک برآمدگی دارد. برآمده شکم و دارای رانهای درشت و پهن است. خالی بر ران راست او قرار دارد. میان دو دندان پیشین او، گشاده است…».
امام باقر۷ نیز در وصف آن حضرت فرمود: «… او شخصی سرخ و سفید و دارای چشمانی گرد و فرو رفته است. ابروانی پر پشت و برجسته و شانه ای پهن دارد …».۱۲
امام علی۷ فرمود: «مهدی دارای چشمانی سیاه و درشت است. موهایی مجعّد و خالی بر گونه دارد…».۱۳
ایشان در کمال جوانی ظهور خواهد کرد؛ چنان که امام باقر۷ فرمود: «مهدی در حالی قیام خواهد کرد که یک تار موی سفید، در سر و محاسن او دیده نمیشود».۱۴
همین معنا در کلام نورانی امام مجتبی۷ آمده است که حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در سن و سالی کمتر از چهل، ظهور خواهد کرد.۱۵
پی نوشت ها:
۱. کافی، ج۱، ص۳۲۹، ح۶؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۳۵،باب ۴۳، ح۴.
۲. کمالالدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۷۸، ح ۱؛ رک: کافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲.
۳. اگر چه این دسته حکایات کم و بیش در دست است؛ اما در کمتر حکایتی به روشنی از ویژگی های آن حضرت صحبت شده است.
۴. کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۴۱، ح۱۲.
۵. کتاب الغیبه، ص۲۵۷.
۶. همان، ص۳۵۵.
۷. همان، ص۲۶۶.
۸. البته قبول این اوصاف منوط به این است که ما اساساً ادعای ملاقات با آن حضرت را در دوران غیبت کبرا بپذیریم. به علاوه در اغلب آن حکایات به روشنی به اوصاف حضرت اشاره ای نشده است.
۹. رک: کافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲؛ کمالالدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۸، ح ۷.
۱۰. کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۶۵۳، ح۱۷.
۱۱. نعمانی، الغیبه، ص۲۱۴، ح۲.
۱۲. همان، ص ۲۱۵، ح ۳.
۱۳. همان، ص ۳۰۴، ح ۱۴.
۱۴. نعمان بن محمدبن منصور، شرحالاخبار، ج ۳، ص ۳۸۰.
۱۵. کمالالدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۳۱۵.