چالش‌های عمده‌ای که منجر به کاهش فرزندآوری کشور شده
در کشور در حوزه جمعیت چند چالش جدی داریم.
چالش نخست کاهش میل به ازدواج است که شامل عدم ازدواج یا تأخیر در ازدواج است. دوم، تهدید بنیان خانواده است که درنتیجه طلاق عاطفی یا طلاق رسمی اتفاق می‌افتد. سوم کاهش امکان تولد فرزند بیشتر است که مثلاً در صورتی اتفاق می‌افتد که فاصله بین موالید افزایش یابد. چهارم افزایش سن ازدواج و ناباروری به دنبال آن است. پنجمین چالش نیز فاصله بین ازدواج تا تولد اولین فرزند است که الآن بالای ۵ سال است؛ یعنی زوجین به طور میانگین از زمانی که ازدواج می‌کنند تا زمانی که اولین فرزند خود را به دنیا می‌آورند پنج سال فاصله ایجاد می‌کنند که این امر باعث می‌شود اگر زوجی هم نابارور باشد دیر تشخیص داده شود و همین امر درمان ناباروری را دشوار می‌سازد. سایر چالش‌ها نیز شامل توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری در خانه‌ها و مراکز بهداشت بود که در سالهای گذشته اجرا می‌شد و همین امر منجر به کاهش تعداد موالید شد که البته این مسئله در قانون تصحیح شده و مصرف داروهای پیشگیری از بارداری منوط به تجویز پزشک شده است.
چالش دیگر ناباروری است و چالش دیگر نیز از بین بردن جنین‌هاست که شامل سقط خودبه‌خودی یا سقط عمدی می‌شود. یعنی یا شرایط جسمی مادر به گونه‌ای است که جنین خودبه‌خود از دنیا می‌رود و یا اینکه مادر اقدام به سقط عمدی می‌کند. بخشی از سقط‌های عمدی مربوط به سقط‌های قانونی و برخی دیگر مربوط به انجام غربالگری‌های خارج از اندیکاسیون است که هر دو مورد در قانون اصلاح شده‌اند. موضوع دیگر بحث مهاجرت از روستا به شهرهای کوچک و سپس از شهرها به کلانشهرها و خارج از کشور است که روی بحث کاهش جمعیت و فرزندآوری تأثیر گذاشته است.
در حوزه سلامت باید چه فرهنگ‌سازی‌ای انجام شود تا شاهد افزایش آمار فرزندآوری باشیم.
چند گزاره غلط در حوزه سلامت داریم که باید ذهنیت جامعه نسبت به این مسائل اصلاح شود. این گزاره‌ها شامل موارد زیر است:
- «ما بعد از ازدواج نیاز به فرزند نداریم.» این انگاره ذهنی اشتباه است زیرا هیچ موجودی جای فرزند را نمی‌گیرد؛ حتی افرادی که سگ و گربه و حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند علتش این است که در فطرت خود این حس را دارند که باید به یک موجود محبت کنند اما مصداق محبت آنها اشتباه است.
- «یک یا دو بچه کافی است.» این تصور اشتباه است زیرا در این دیدگاه به فرزند به عنوان یک مسئله اقتصادی و فردی نگاه شده است درحالی که فرزند سرمایه است و هرچه تعداد فرزندان خانواده بیشتر باشد سرمایه آن خانواده بیشتر است.
- «ازدواج در سن بالا» یکی دیگر از باورهای اشتباه در جامعه ماست؛ ما تأکید داریم که ازدواج باید در سنین پایین‌تر و پس از بلوغ جسمی و جنسی و عاطفی اتفاق بیفتد که این سن بسته به هر فرد متفاوت است اما بهترین سن ازدواج زیر ۲۳ سال است. روانشناسان می‌گویند تا قبل از ۲۵ سالگی مرحله شور عاطفی است به این معنا که دختر و پسر خیلی حسابگر نیستند و سختگیری بی حد و اندازه در انتخاب شریک زندگی ندارند درحالی که در سنین بالاتر سختگیری افراد افزایش می‌یابد و ازدواج سخت‌تر می‌شود.
- «تأخیر در فرزندآوری پس از ازدواج» نیز از گزاره‌های غلطی است که بین مردم رواج پیدا کرده است؛ در حالی که هرچه در سالهای اول زندگی فرزندآوری رخ بدهد شانس تشخیص ناباروری و درمان به هنگام آن افزایش می‌یابد.
- «زنانی که طلاق گرفته و یا همسر خود را از دست داده‌اند نمی‌توانند ازدواج کنند»؛ این گزاره نیز اشتباه است؛ در جامعه از این زنان به عنوان زنان سرپرست خانوار یاد می‌شود و تصور بر این است که تنها با حمایت مالی می‌توان نیازهای این زنان را تأمین کرد در حالی که توجهی به بعد عاطفی و روانی نیاز این زنان نمی‌شود.
- «بارداری زیر ۱۸ و بالای ۳۵ سال پرخطر است.» این گزاره نیز نادرست است و بارداری در سنین زیر ۱۸ و بالای ۳۵ خطری ندارد فقط برخی از مادران در این سنین نیاز به مراقبت ویژه دارند ولی رسیدن به این سن مانع بارداری نمی‌شود زیرا خطر جدی‌ای زنان و جنین را تهدید نمی‌کند؛ مادران در این سنین فقط نیاز دارند که مشاوره‌های اصولی و صحیح را دریافت کنند. در حالی که در آمریکا معتقدند اگر زنی در این سنین باردار شود باید حمایت‌ها و تشویق‌های بیشتری دریافت کند.
- «فاصله موالید باید ۳ تا ۵ سال باشد.» این گزاره نیز به اشتباه این‌طور بین مردم جا افتاده است که اگر مادری در فاصله‌ای کمتر از ۳ سال دوباره باردار شود اشتباهی مرتکب شده است در حالی که این‌طور نیست. اگر دوران بارداری را ۹ ماه و شیردهی را دو سال در نظر بگیریم تقریبا نیاز به سه سال زمان برای فاصله بین دوبارداری وجود دارد اما اگر مادری در فاصله کمتر از سه سال نیز مجدداً باردار شود هیچ مشکلی ندارد.
- «تأخیر در بارداری بدون مشکل است.» این تصور نیز اشتباه است زیرا تأخیر در باردار شدن باعث افزایش احتمال ناباروری و تشخیص دیرهنگام آن می‌شود که این امر باعث دشوارتر شدن درمان ناباروری خواهد شد.
- «روش‌های پیشگیری از بارداری خطری ندارد» این گزاره نیز اشتباه است و برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری برای برخی زنان منع مطلق و برای برخی محدودیت دارد. مثلاً قرص‌های ضدبارداری در زنان بالای ۳۵ سال ریسک فشار خون و لخته شدن خون را بالا می‌برد.
- «بارداری حتماً باید با برنامه‌ریزی قبلی باشد و برخی بچه‌ها ناخواسته هستند.» این گزاره نیز نادرست است زیرا ۳۰ درصد بارداری‌ها در دنیا بدون برنامه‌ریزی قبلی هستند و بهتر است واژه ناخواسته با عبارت خداخواسته جایگزین شود.