کاهش فرزندآوری ناشی از مقوله ذهنی و چرخش فرهنگی است

جامعه شناس و پژوهشگر خانواده گفت: کاهش فرزندآوری در قشر مرفه و مقاومت آنها در برابر تولد فرزند نه به دلیل اقتصادی بلکه ناشی از چرخش فرهنگی است.

به گزارش افسران، مرضیه اکبری افزود: در حالی که در نگاه نخست بُعد اقتصادی علت کاهش فرزند آوری عنوان می‌شود اما نتایج پژوهش‌ و بررسی‌ها نشان می‌دهد درون مایه این مقوله ذهنی و فرهنگی است.
وی ادامه داد: با عبور جامعه ایرانی از سال‌های پس از انقلاب و پس از پشت سر گذاشتن دوره‌های مختلف که در آن فرزندآوری خود به خود رواج داشت، آنچه انتظار میرفت این بود که خانواده‌های ثروتمند و مرفه به دلیل سطح معیشت بالا فرزندان متعدد داشته باشند و خانواده‌های معمولی و نیازمند به یک یا ۲ فرزند اکتفا کنند اما این مساله به دلیل چرخش فرهنگی که ناشی از شرایط مختلف کشور بود، برعکس شد.
پژوهشگر خانواده با بیان اینکه این رویه از آن زمان تا به امروز نهادینه و تثبیت شده است، افزود: در بسیاری از مناطق مرفه نشین در شهرهای مختلف کشور مشاهده می‌کنیم که بیشتر خانواده‌ها بدون فرزند و یا تک فرزندی هستند این در حالی است که آنها در شرایط بسیار مطلوب اقتصادی بسر می برند.
اکبری افزود: اوایل انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی و سال‌های دهه ۶۰ مردم با وجود سطح زندگی معمولی بطور خودجوش و خودخواسته تعداد فرزندان بیشتر را ارزش گذاری کرده بودند پس این مساله که اکنون تنها وضعیت اقتصادی مانع فزونی جمعیت عنوان می شود، مبنای واقعی ندارد.
پژوهشگر خانواده افزود: البته نمی‌توان تاثیر حمایت اقتصادی را در رواج فرزند آوری انکار کرد زیرا سیاست های تشویقی؛ کارکرد انگیزه بخشی خود را حفظ کرده و تا حدودی نتیجه بخش بوده است.
این جامعه شناس ادامه داد: کاهش فرزند آوری در طبقه مرفه؛ به‌دنبال نبود الگوی مناسب، خود محور پنداری، تغییر ارزش های فردی و اجتماعی، مزاحم پنداریِ فرزند، رواج فرهنگ ها و باورهای نوظهور و نوع نگاه این افراد به فرزند آوری اتفاق افتاده است.
اکبری با بیان اینکه بسیاری از موانع فرزندآوری با تغییر طرح‌واره های ذهنی و باورهای فرهنگی برطرف می شود، افزود: وقتی به تصور و باور مردم در سال های ابتدایی پس از انقلاب نسبت به فرزند، خانواده و ازدواج دقت کنیم به اهمیت تاثیر این طرحواره ها در مقوله فرزند آوری پی می بریم.
این پژوهشگر خانواده؛ برگزاری گفتمان با صاحب نظران، واکاوی جامعه هدف و انجام پژوهش‌های میدانی برای کشف و طبقه بندی گره های ذهنی فرزندآوری را ضروری دانست.
اکبری تصریح کرد: اینکه بدون کنکاش گره‌های ذهنی؛ همیشه فهرست تکراری و بلند از دلایل کاهش فرزندآوری آماده ارائه داشته باشیم با کشف آنچه به عنوان واقعیت های جامعه شناخته می شود، تفاوت دارد.
این جامعه شناس عنوان کرد: فرزندآوری بیش از هر چیز باید فرایندی شوق آفرین و از روی آگاهی و برنامه ریزی باشد از این رو الزام یا القا به داشتن فرزند یا فرزندان؛ بدون توجه به موانع فرهنگی و باورهای ذهنی زنان و مردانِ جامعه امروز ممکن است آثار سوء به‌دنبال داشته باشد.
پژوهشگر خانواده گفت: باید بررسی شود چرا زوجین ایرانی به‌خصوص در طبقه مرفه از آنچه امروز در کشورهای خارجی نمایش داده می شود گُریزان و هراسناک هستند؛ در حالی که آنها با وجود مسوولیت های مهم سیاسی و اجتماعی دارای خانواده های شلوغ و با چند فرزند هستند و آن را به درستی برای خود به عنوان ارزش تعریف کرده اند.
وی کشف دلایل این باورها را ضروری دانست و افزود: به‌دنبال چرخش فرهنگی و عبور از دوره‌های مختلف تاریخی، اکنون خمیرمایه ذهن بسیاری از مردم کشور این است که فرزند مانع زندگی بهتر و آسایش بیشتر است که این مساله نیازمند پژوهش و اجرای راهبردهای هوشمندانه و واقع گرایانه متناسب با اندوخته ذهنی مردم کشور است.