جایگاه مسئله ارتباط انسانها و ضرورت آن در سبک زندگی
امروزه با ورود به عصر ارتباطات و گسترش وسایل ارتباط جمعی، ارتباطات انسان ها با یکدیگر کمرنگ¬تر شده و هنوز ارتباط برقرار کردن با دیگران برای بسیاری از انسان ها مشکل به نظر می رسد.
ارتباط صحیح و موثر سبب جلوگیری از سوء تفاهم می شود.
این مسئله را می توان با کمتر شدن ارتباط خانواده ها با یکدیگر و کاهش صله ارحام شاهد قرار داد و همچنین مشکلات افراد در موقعیتی که برای اولین بار می خواهد با دیگران ارتباط برقرار کند مشاهده کرد. اما باید دانست که نیاز به ارتباط، یکی از ضروری ترین نیازهای انسان است.
اهمیت ارتباط
پیشرفت های انسان ها در فناوری ارتباطی به جایی رسیده است که حتی می توانند یک سفینه فضایی را در کره مریخ از راه دور کنترل کرده و به راحتی آن را بر زمین بنشانند، اما متاسفانه ارتباطات بین فردی انسان ها در فاصله نود سانتی متری هنوز با مشکلات عدیده ای مواجه است.
آموزه های دینی ما با اهمیت ویژه ای که بر اجتماع مسلمانان قائل شده و با تاکید بر ارتباط صحیح، صمیمی و محترمانه؛ درصدد تشویق بهبود ارتباطات مسلمانان بوده و بر آن تاکید ویژه ای نموده است.
امام صادق علیهالسلام فرمودند: «تَوَاصَلُوا، وَ تَبَارُّوا، وَ تَرَاحَمُوا، وَ کُونُوا إِخْوَهً بَرَرَهً کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل»[۱] با یکدیگر پیوند و ارتباط داشته باشید؛ به هم نیکی کنید و به هم مهربان باشید، و همچنان که خداوند عزوجل به شما دستور داده است برادرانی نیکوکار باشید.
در بیانی نورانی امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «الْمُؤْمِنُ مَأْلُوفٌ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ لَا یَأْلَفُ وَ لَا یُؤْلَف»[۲] مومن چنان است که دیگران با او انس دارند و کسی که نه الفت پذیر است و نه الفت می گیرد، در او خیری نیست.
نیاز به ارتباط
امام صادق علیه السلام در بیانی نورانی می فرمایند: «ِ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَکُمْ مِنَ النَّاسِ إِنَّ أَحَداً لَا یَسْتَغْنِی عَنِ النَّاسِ حَیَاتَهُ وَ النَّاسُ لَا بُدَّ لِبَعْضِهِمْ مِنْ بَعْض»[۳] شما از دیگران ناگزیرید. هیچکس در زندگی از مردمان دیگر بی نیاز نیست و ناگزیر بعضی به بعض دیگر نیاز دارند. امروزه بر اساس شواهد پژوهشی متعدد، دیگر تردیدی وجود ندارد که ارتباط؛ از جمله نیازهای بنیادین و نخستین انسان است[۴].
به وسیله ارتباط با دیگران، نیازهایی مانند نیاز خوراک و پوشاک، سلامت، شغل، خانواده، عشق ، دوستی، احترام و … که همه از نیاز های اولیه و اساسی انسان ها هستند، برآورده می شوند.
از امپراطور فردریک[۵] نقل شده است که او قصد داشت بداند انسان ها پیش از آفرینش و وقتی که در بهشت بودند، با چه زبانی صحبت می کردند. عربی، یونانی، عبری، فارسی، لاتین یا زبان های دیگر؟ او فرمان آزمایشی را صادر کرد که در آن امکان ایجاد دوباره وضعیت اصلی تا حدودی وجود داشت. به دستور او، گروهی از کودکان را از لحظه تولد تا هنگام زبان بازکردن از شنیدن صدای انسان محروم کردند. کودکان را دایه هایی بزرگ می کردند که با تاکید از آنان خواسته بودند تا زمانی که در کنار کودکان هستند ساکت باشند. همه شرایط آزمایشی به خوبی رعایت شد. اما نتیجه چه بود؟ همه بچه ها از بین رفتند و مشخص شد که نبود ارتباط، سمی مهلک و آفتی جبران ناپذیر است[۶].
ارتباط چیست؟
ارتباط؛ فرآیند ارسال و دریافت پیام از طریق کلام و غیر کلام بین افراد می باشد.
فرآیند ارتباط بدین گونه است که شخص الف به جهت هدف و قصدی، پیامی را در کانال ارتباطی بین خود و شخص ب قرار می دهد. این پیام به وسیله محتوای کلامی و غیر کلامی در قالب سوال یا رفتاری ایجاد می شود. وقتی که این پیام به شخص ب رسید و او آن را به خوبی درک نمود، با عکس العمل کلامی و یا غیر کلامی خود، پیامی را در کانال ارتباطی مجددا قرار داده و نتیجه ادراک شده ارتباط به دست می آید.
بنابراین؛ اگر پیام ارسال شده عینا دریافت شود، ارتباط برقرار شده است. اما اگر هرگونه نقص و اختلالی در این میان وجود داشته باشد، ارتباط مختل خواهد شد. مثلا:
اگر پیامی که ارسال شده اصلا دریافت نشود، پس قطع ارتباط صورت گرفته است.
اگر پیام ارسال شده کمتر، بیشتر و یا تحریف شده دریافت شود = سوء تفاهم بوجود می آید.
.لذا یادگیری فنون مهارت ارتباط موثر، کاربرد فراوانی در برقرار شدن یک ارتباط صحیح و بی نقص خواهد داشت.
پی نوشت
[۱] محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج ۳، قم: دارالحدیث، ص ۴۴۹.
[۲] محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۶۸، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ص ۳۸۱.
[۳] محمدبن حسن حرعاملی، وسائل الشیعه، قم: آل البیت، ج ۱۲، ۱۴۰۹ق، ص ۷.
[۴] محمود خلیلیان، دست در دست ارتباط، قم: موسسه امام خمینی، ۱۳۹۵، ص ۱۲.
[۵] فروانروای قرن سیزدهم.
[۶] رابرت بولتون، روانشناسی روابط انسانی، ترجمه حمیدرضا سهرابی، ص ۲۹.(با اندککی تصرف)