نسبت دادنِ “نسیان و فراموشی” به پیامبر(ص)

درباره اینکه آیا پیامبر(ص) دچار «نسیان و فراموشی» شده است یا نه؟ دو احتمال از سوی مفسران داده شده است: ۱. پیامبر(ص) فراموشى ندارد، و آنچه در آیه ۲۴ سوره «کهف» آمده اشاره به امّت پیامبر(ص) دارد. بنابراین معناى آیه این است که: «اى امّت محمّد(ص)! مراقب اعمال خود باشید. مبادا عمرى عبادت و اطاعت کنید و در پایان عاقبت به خیر نشوید و اعمالتان حبط گردد». ۲. بعضى نیز گفته اند: فراموش کردنِ گفتن «إن شاء الله»، گناه نیست؛ بلکه ترک اولى است. بنابراین اگر پیامبر(ص) هم مرتکب آن شده و آن را فراموش کرده باشد اشکالى ندارد.

یکی از سؤالاتی که درباره عصمت پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) مطرح شده این است که آیا ممکن است حالت «نسیان و فراموشى» به پیامبر خدا(ص) دست بدهد؟ و اگر جواب منفى است، چگونه قرآن در آیه ۲۴ سوره «کهف» که می فرماید: «وَ اذْکُرْ رَبَّکَ إِذَا نَسِیتَ وَ قُلْ عَسَى أَنْ یَهْدِیَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَداً»؛ (و هر گاه فراموش کردى، جبران کن و پروردگارت را به خاطر بیاور، و بگو: امیدوارم که پروردگارم مرا به راهى روشن تر از این هدایت کند) فراموشى را به آن حضرت نسبت داده است؟
در جواب باید گفت: دو احتمال درباره آن وجود دارد:
۱. برخى از مفسّران معتقدند: پیامبر اسلام(صلى الله علیه و آله) فراموشى ندارد، و آنچه در آیه بالا ذکر شده اشاره به امّت پیامبر(ص) دارد و این آیه، شبیه آیه شریفه: «لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ»؛ (اگر مشرک شوى، تمام اعمالت تباه مى شود و از زیانکاران خواهى بود) مى باشد؛ زیرا بدون شک پیامبر(ص) نه مشرک مى شود و نه اعمالش حبط مى گردد، امّا این امکان در مورد امّت آن حضرت وجود دارد. بنابراین معناى آیه این است که: «اى امّت محمّد(ص)! مراقب اعمال خود باشید. مبادا عمرى عبادت و اطاعت کنید و در پایان عاقبت به خیر نشوید و اعمالتان حبط گردد». در آیه ۲۴ سوره «کهف» که می فرماید: «إِلاَّ أَنْ یَشَاءَ اللهُ وَ اذْکُرْ رَبَّکَ إِذَا نَسِیتَ وَ قُلْ عَسَى أَنْ یَهْدِیَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَداً»؛ (و هرگز در مورد کارى مگو: من فردا آن را انجام مى دهم؛ مگر اینکه خدا بخواهد و هر گاه فراموش کردى، [جبران کن و] پروردگارت را به خاطر بیاور، و بگو: امیدوارم که پروردگارم مرا به راهى روشن تر از این هدایت کند). نیز خطاب، متوجّه مردم است که گفتن «إن شاء الله» را در کارهاى خود فراموش نکنند.
۲. بعضى نیز گفته اند: فراموش کردنِ گفتن «إن شاء الله»، گناه نیست؛ بلکه ترک اولى است. بنابراین اگر پیامبر(صلى الله علیه و آله) هم مرتکب آن شده و آن را فراموش کرده باشد اشکالى ندارد.