بشارت منجی موعود در تفاسیر آیات قرآن
پیشوایان دین آیات بسیاری از قرآن را به موضوع مهدودیت تفسیر کرده اند. چیزی نزدیک به ۱۴۰ آیه. از این روایات برخی به اصحاب ایشان اشاره می کند. برخی هم به شرح علائم ظهور می پردازد. روایات دیگری هم هست که ازاقوام و پیامبران گذشته سخن می گوید و یاران و شرایط قائم را به وضعیت آنها تشبیه می کند. بهترین فرصت است که در این چند سطر خیلی سریع و پراکنده چندتایی از گل های این فصل را مرور کنیم.
متقین و رمز رستگاری
امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه ۲ و ۳ سوره بقره (ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین الذین یؤمنون بالغیب) فرموده اند: متقین، شیعیان علی بن ابی طالب هستند و غیب، حجت غایب است. بر اساس این روایت در ارتباطی عمیق تر با مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه) می توان از این آیه چنین برداشت کرد که کسانی راه رستگاری را در قرآن می یابند که به امام غایب اعتقاد دارند.
امام، تاویل کننده آیات
در آیه ۸۶ سوره هود می خوانیم؛ اگر اهل ایمان باشید یکتا بازمانده خدا برای شما بهتر است. امام باقر علیه السلام فرموده اند: هنگامی که مهدی ظهور کند … اولین سخنی که بر زبانشان جاری می شود همین آیه است. گویا خداوند مهدی (عجل الله تعالی فرجه) را ذخیر ه کرده است برای روزگاری که انسان با کارنامه سیاهش از اصلاح امور خود وامانده و از سوی دیگر راه های رستگاری خودش را با از بین بردن پیشوایان حقیقی به روی خود بسته است و شاید سرّ این که خداوند گفته است: آنچه خدواند برایتان نگه داشته است بهتر است همین باشد که انسان تا از خود ناامید نشده و به صرورت وحی و امام معصوم پی نبرده است اقبالی به آن نشان نمی دهد. امام همین که از غیبت به درآمد برای تحقق جامعه آرمانی مهدوی و محو کامل فتنه های عالم تا پای جان می ایستد. چنان که قرآن در آیه ۳۹ سوره انفال، وظیفه یاران مهدی (عجل الله تعالی فرجه) را هنگام ظهور دولت مهدی چنین توضیح می دهد؛ تا رفع کامل فتنه ها با کافران بجنگید. امام باقر علیه السلام در توضیح این آیه فرموده اند: «هنگام قیام قائم زمان تأویل این آیه است».
مژده به مستعضعفان
آیه ۵ سوره قصص می گوید: و خواستیم بر کسانی که در زمین فرودست شده بودند منت نهیم و آنان را پیشوایان مردم گردانیم و ایشان را وارث [زمین] کنیم. امام باقر و امام صادق علیهم السلام این آیه را مخصوص صاحب الامری دانسته اند که در آخرالزمان ظاهر می شود. بلی با ظهور امام، جهان به مستضعفان سپرده می شود. اما این انتقال قدرت بدون هزینه و دردسر نخواهد بود. یاران مهدی (عجل الله تعالی فرجه) به سختی آزمایش می شوند.
آزمایش مؤمنان
امام صادق آیه ۱۵۵ بقره را بر وضعیت دوران قبل از ظهور تطبیق داده اند و فرموده اند پیش از آمدن قائم علیه السلام علامت هایی برای امتحان مؤمنان خواهد بود؛ بیماری های گوناگون، بالا رفتن نرخ ها، گرسنگی، کاهش در اموال، قحطی، مرگ و میر فراوان و کمبود محصولات کشاورزی، بشارت باد به آنان که در آن موقع در عقیده به ما ثابت می مانند. این آیه می فرماید: ما شما را به چیزهایی از قبیل ترس و گرسنگی و کاستی در اموال و جان ها و محصولات می آزماییم، و مژده بده به آنها که شکیبا و ثابت قدم هستند. در روایت دیگری امام صادق به آیه ۲۴۹ بقره اشاره می کنند و می گویند: همان طور که خداوند یاران طالوت را توسط نهر آب امتحان کرد یاران مهدی (عجل الله تعالی فرجه) را نیز آزمایش می شوند.
روز تحقق قیام
علاوه بر این ها در قرآن به روزهای مشخصی اشاره شده است که امامان معصوم آن ها را با روز ظهور منطبق دانسته اند. در سوره حجر آیه ۳۶-۳۸ آنجا که شیطان از خداوند مهلت می خواهد تا ساز گمراهی در عالم بنوازد: قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون، خداوند می گوید: فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم، تا آن روز معین مهلت داری. و در آیه ۲۹ سوره سجده صحبت از روزی است که ایمان آوردن کافران سودی برای آن ها ندارد، امام رضا و امام صادق علیهما السلام وقت معلوم و روز فتح را روز قیام قائم دانسته اند. روزی که دنیا به دست قائم علیه السلام فتح می شود. همین طور در روایت دیگری درباره سوره قدر از امام صادق، حتی مطلع الفجر، به قیام قائم تأویل شده است .
شخصیت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) و القاب قرآنی
امام باقر علیه السلام در تفسیر آیات سوره شمس نهار را از القاب امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) برشمرده اند. در این روایت که از والشمس و ضحیها به پیامبر اکرم و از عبارت والقمر اذا تلیها به امیرالمؤمنین تفسیر شده است. درباره والنهار اذا جلیها آمده است: این قائم آل محمد علیه السلام است که هرگاه برخیزد، بر دولت باطل غلبه می کند… در روایات، القاب قرآنی دیگری هم بیان شده است مثل؛ ستاره پنهان (جوارالکنس) برگرفته از آیه ۱۶ سوره تکویر، نور رب از آیه ۶۹ سوره زمر، نصر و فتح از آیه اذا جاء نصرالله والفتح و فجر از آیه مبارکه والفجر. اما در میان این ها آیه نورانی دیگری هست که جای دقت بیشتری دارد. در سوره ملک آیه ۳۰ (تکویر آیه ۱۶) آمده است: اگر آب های سرزمین شما فرو رفت، چه کسی برای شما آب روان می آورد؟ امام رضا علیه السلام در جواب سؤالی درباره این آیه فرمودند: منظور از آب امامان هستند که هر کدام درهایی هستند بین خدا و خلق او. اگر هرکدام از این درهای رحمت الهی بسته شود، سرچشمه حیات معنوی انسان بسته می شود. امام محمدباقر علیه السلام نیز در تأویل این آیه می فرمایند: این آیه درباره امام محمدباقر علیه السلام نازل شده است و معنایش این است که اگر امامتان از شما غایب گردد و ندانید کجاست چه کسی برای شما امام می فرستد که اخبار زمین و آسمان و حلال و حرام خدا را برای شما بیاورد و ادامه دادند: سوگند به خدا، تأویل این آیه نیامده و سرآنجام خواهد آمد.