نهادینه سازی ارزشهای اسلامی با تربیت انقلابی فرزندان
دشمنان انقلاب با انواع ابزارهای نوین ارتباطی تلاش کرده‌اند تا نسل جوان امروز را از ارزشهای انقلاب دور سازند. از آنجایی که ما همگی مدیون این انقلاب اسلامی و فداکاری ایثارگرانی هستیم که این ودیعه‌ی الهی را بدست ما رسانده‌اند باید در جهت حفظ ارزشهای آن و انتقال این ارزشها به فرزندانمان تلاش نماییم.
انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین تحول در قرون اخیر است که با ارزشهای ناب و اصیل اسلامی همراه بوده است و به همین دلیل همواره در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار داشته است و دشمنان با انواع ابزارهای نوین ارتباطی تلاش کرده‌اند تا نسل جوان امروز را از این ارزشها دور ساخته و فرهنگ انقلابی را در میان آنها کمرنگ سازند.
یکی از نگرانی‌ها نسبت به نسل سوم و چهارم انقلاب، افول نسبی ارزشهای اسلامی در آنها و کمرنگ شدن فضایل و کمالات اخلاقی است. دغدغه‌ای که نمی‌توان اهمیت آن را از دیده پنهان داشت. دهه شصتی‌های دیروز که دهه‌ی فجر را با تزئین دیوارهای کلاس و درست کردن روزنامه دیواری جشن می‌گرفتند حالا باید برای فرزندانشان شیرینی این دوران را وصف کنند و آنها را با دوران افتخار آمیز و حماسه ساز دیروز آشنا سازند تا پاسدار ارزشهای دینی و اسلامی باشند.
بنیان گذار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) در بیانی به اهمیت تربیت نسل‌های آینده در جهت حفظ مقاصد انقلاب اشاره کرده و می‌فرمایند: “ما نباید قناعت به این بکنیم که در عصر خودمان جمهوری اسلامی محقق شده است. ما برای عصرهای بعد باید حالا فکر کنیم. یعنی ما همان طوری که خودمان مقاصدی داریم و روی آن مقاصد این نهضت را کردیم، اعقاب ما هم همان مقاصد را دارند و آنها هم احتیاج دارند به اینکه اجتماع داشته باشند، بینش داشته باشند که بتوانند این چیزی را که شماها بدست آوردید آنها نگهداری کنند و آن قضیه تربیت و تعلیم است که تربیت و تعلیم باید طوری باشد که مسیرش همین نهضت باشد و دنباله‌ی همین مسائلی که درست کردید باشد”.(۱)
اهمیت حفظ ارزشهای انقلاب
ارزشها از مهمترین اجزای یک فرهنگ به شمار می‌آیند. چرا که از باورهای یک ملت سرچشمه می‌گیرند و در عرصه‌های گوناگون فعالیت آن تاثیر می‌گذارند. بروز و ظهور این ارزشها در زمان حوادث و رخدادهای سرنوشت ساز، از جمله دفاع از کشور خیره کننده‌تر و پر فروغ‌تر است.
زیر ساخت فکری هر جامعه، برگرفته از فرهنگ حاکم بر آن جامعه است و مقوله‌ی فرهنگ، رابطه‌ی مستقیمی با زیر ساخت‌های جامعه دارد. به همین جهت می‌توان گفت که انقلاب اسلامی و ارزشهای دینی رابطه‌ای متقابل با یکدیگر دارند.
منظور از ارزشهای اسلامی به عنوان یکی از عوامل معنوی و فرهنگی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، مهمترین ارزشهای اخلاقی‌ای است که ایثارگران و رزمندگان انقلاب و دفاع مقدس به آنها آراسته بودند.
اهمیت تربیت انقلابی فرزندان
با توجه به اهمیت حفظ ارزشهای انقلاب اسلامی، لازم است فرزندی تربیت کنیم که بار چنین رسالتی را بر دوش کشد و به نسل‌های بعدی انتقال دهد و این انقلاب را به انقلاب جهانی امام زمان(عج) متصل نماید.
نویسنده‌ی کتاب سلوک با فرزند به اهمیت تربیت انقلابی فرزندان اشاره کرده و می‌نویسد: ” اگر نسبت به تربیت انقلابی فرزندت کوتاهی کردی، در حقیقت به همه‌ی ابعاد اسلام توجه ننموده‌ای و نگاه بخشی به این داشته‌ای. چرا که بخش زیادی از آیات و روایات، در رابطه با جهاد و دفاع و مبارزه با طاغوت و ظلم ستیزی و دفاع از مظلوم می‌باشد”.(۲)
تاثیر خانواده بر تربیت انقلابی فرزندان
انتقال فرهنگها و تمدن‌ها و حفظ اصول و عناصر اصلیِ یک تمدن و فرهنگ در یک جامعه و انتقالش به سن‌های پی در پی، به برکت خانواده انجام می‌گیرد.(۳)
یکی از بهترین نقش‌های خانواده برای نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی، سرایت دادن روحیه‌ی عزتمندی و غیرت ملی در حوزه فرهنگ و اجتماع است.
حاکمیت فضای مذهبی و در میان بودن سخن، پیرامون حق طلبی و فداکاری و محترم شمردن شهید و شهادت توسط اعضای خانواده، بستر پذیرش فرهنگ ایثار و شهادت را در فرزندان فراهم خواهد ساخت.
حاکمیت فضای مذهبی و در میان بودن سخن، پیرامون حق طلبی و فداکاری و محترم شمردن شهید و شهادت توسط اعضای خانواده، بستر پذیرش فرهنگ ایثار و شهادت را در فرزندان فراهم خواهد ساخت.
مادر به عنوان محور خانواده نقش مهمی در انتقال ارزشهای انقلاب و فرهنگ شهادت و ایثار به اعضای خانواده دارد.
از آنجایی که در انتقال این ارزشهای مهم به کودکان، مهمترین مساله شناخت این فرهنگ است، مادر باید خود در وهله اول این فرهنگ را به خوبی بشناسد. در واقع هر قدر، دانش و اطلاعات مادر نسبت به این فرهنگ مقدس بیشتر باشد، بهتر می‌تواند آن را به فرزند خود بشناساند.
اهمیت آموزش و پرورش در تربیت فرزندان انقلابی
نهادینه کردن ارزشها در جامعه، نیاز به برنامه‌ریزی و سازماندهی دارد و مسئولیت این مقوله بر عهده کلیه‌ی نهادهای فرهنگیِ در جامعه، مخصوصا آموزش و پرورش است و باید کار کلیدی و مبنایی انجام پذیرد.
دستگاه تعلیم و تربیت به عنوان عظیم‌ترین نهاد فرهنگی، آموزشی و تربیتی کشور، رسالتِ پرورش و بالندگی نسل آینده را بر دوش دارد.
آموزش‌های صحیح، جامع و کاربردی نوجوانان و جوانان از مقطع ابتدایی تا سطوح عالی دانشگاه و حوزه، بهترین و تاثیر گزارترین راهکار انتقال و تبلور مفاهیم و ارزشهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است.
امام خمینی(ره) بر نقش تربیتی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و مراکز تربیتی و تبلیغی و وحدت آنها در سیاست گزاری و برنامه ریزی تاکید فراوانی داشتند و کارآمدی آنها را در تربیت انسانهای مومن ارزیابی کرده و فرموده‌اند: ” اگر ما و شما دست به دست هم بدهیم و جوانها را مومن و متقی بار بیاوریم، مملکتمان تا آخر احیاء می‌شود”.(۴)
راهکارهای تربیت فرزند انقلابی
۱.الگو سازی:
گرایش به اسوه‌ها و اسطوره‌ها و توجه زیاد به نخبگان و قهرمانان تاریخی یکی از خصلتهای روحی و روانی دوران نوجوانی و جوانی است.
در مسیر انتخابهای درست، می‌توان از روش ارائه الگوهای خوب استفاده کرد. مساله‌ای که در تربیت، نقش فوق العاده‌ای دارد و در جنبه سازندگی و یا ویرانی حیات، کار صد واعظ و ناصح را انجام می‌دهد.
مبلغان دینی و کسانی که دغدغه‌ی فرهنگی دارند، به خوبی واقفند که اگر بتوانند نسل جوان را به شیوه عقلانی و منطقی به الگوهای جامع و راستین و هدایت‌گر راهنمایی کنند، اسطوره‌های دروغین که تباهی جوانان را خواستارند جایگزین اسوه‌های حقیقی خواهند شد.
مبلغان دینی و کسانی که دغدغه‌ی فرهنگی دارند، به خوبی واقفند که اگر بتوانند نسل جوان را به شیوه عقلانی و منطقی به الگوهای جامع و راستین و هدایت‌گر راهنمایی کنند، اسطوره‌های دروغین که تباهی جوانان را خواستارند جایگزین اسوه‌های حقیقی خواهند شد.
فضایل و ویژگی‌های امام حسین(ع) و فرهنگ عاشورایی ایشان، یک الگوی کامل و تمام عیار است که برای همه‌ی انسانهای آزاده و آزاد اندیش از هر دین و آئینی، سیمای واقعی عزت، فداکاری، شجاعت و شهادت طلبی را به تمام و کمال ترسیم نموده و به تصویر کشیده است.
نویسنده کتاب سلوک با فرزند به این امر مهم در جهت تربیت انقلابی فرزندان اشاره کرده و می‌نویسد: ” از سیره و زندگی قهرمان‌های در جبهه جهاد اکبر و جهاد اصغر برای فرزندت بگو. از ایثارها و فداکاری‌هایشان، از حقوقی که به گردن تک تک ما دارند. تا در زندگی خود الگوهای مناسبی داشته باشد و وظیفه خود را در قبال آنها بداند و بتواند به خوبی انجام وظیفه نماید”.(۵)
۲ .شرح اصول انقلابی:
ظلم ستیزی و عدالت خواهی و اسلامی شدن، از اصول اجتناب ناپذیر انقلاب است که باید این اصول را به زبان کودکانه برای فرزندان تعریف کرد.
زمانی که کودکان بزرگ می‌شوند، لازم است که از اصل انقلاب و چیستی و چرایی‌اش بدانند. از همین روی باید شاخصه‌های انقلابی را به فرزندان تفهیم کرد تا مبادا در این امر دچار افراط و تفریط شوند.
همچنین باید به آنها یاد داد که انقلابی کسی است که برای تحقق آرمانهای بلند توحیدی انقلاب، سر از پا نمی‌شناسد و ذره‌ای یاس و ناامیدی به خود راه نمی‌هد و پایبندی به مبانی دینی و ارزشهای اساسی اسلام و انقلاب را سرلوحه کارهای خود قرار می‌دهد و چنین روحیه‌ای را به دیگران خصوصا فرزندانش منتقل می‌کند.(۵)
۳ . شناخت آسیب‌ها و تهدیدها:
هوشیاری در برابر پیدایش و شکل‌گیری آسیب‌ها و تهدیدها، اولین گام مؤثر در جهت انتقال و ترویج و نهادینه ساختن ارزشها در جامعه است. شناخت علمی آسیب ها کمک زیادی در برنامه‌ریزی و تدوین چشم انداز آینده نظام اسلامی می‌کند.
هوشیاری در برابر پیدایش و شکل‌گیری آسیب‌ها و تهدیدها، اولین گام مؤثر در جهت انتقال و ترویج و نهادینه ساختن ارزشها در جامعه است. شناخت علمی آسیب ها کمک زیادی در برنامه‌ریزی و تدوین چشم انداز آینده نظام اسلامی می‌کند.
این روزها طوفان سهمگین امواج گسترده ماهواره‌ها و شبکه‌های مجازی، شبهات سیاسی و دینی و ترویج اباحه‌گری و شعارهای بی‌محتوا درعرصه فرهنگ و اقتصاد و اجتماع، تهدیدهایی هستند که نسل امروز از آنها در امان نیست. به همین جهت لازم است در طراحی نظام مهندسی کشور، موانع و آفت‌های جدیدی که در راه هستند محاسبه شوند و ضمن آشنا کردن جوانان با زیانهای جبران ناپذیر آسیب‌ها، نسخه‌های درمانی مناسب تجویز شود.
امام خمینی(ره) درباره اهمیت شناسایی آسیب‌ها می‌فرمایند: “یک کشوری وقتی آسیب می‌بیند که ملتش بی‌تفاوت باشد راجع به آسیب‌ها”.(۶)
۴ .استفاده از نمادها:
یکی از راه‌های آشنا سازی کودکان با مفاهیم انقلاب، استفاده از نمادهایی مثل پرچم در این ایام است. همین که فرزندان ببینند حال و هوای خانه در ایام پیروزی انقلاب اسلامی عوض شده است و مادر برایشان پرچم ایران درست کرده است، بهانه‌ای است برای اینکه دهه‌ی فجر در خاطر آنها ذهنیت خوشی داشته باشد و در حقیقت با باقی گذاشتن این خاطره‌ی خوب از روزهای خوش انقلاب، قدم اول را برای آشنایی آنها با انقلاب اسلامی برداشته‌ایم.
رهبرمعظم انقلاب در بیانی به این موضوع تاکید کرده و می‌فرمایند: “در هفته‌ی انقلاب جشن بگیرید و آذین بندی کنید. اگر می‌خواهید برق مصرف نکنید و چراغ روشن نکنید- که کار خوبی هم هست- از هنر استفاده کنید. کاغذها، پرچم‌ها، بر سر در هر خانه‌ای پرچم بزنید. پرچم جمهوری اسلامی را در سراسر سطح شهرها و روستاها به اهتزاز در بیاورید”.(۷)
۵ . تعریف کردن داستان:
داستان گویی و قصه گویی یکی از مناسب‌ترین روشهای آموزش مفاهیم دینی به کودکان است. زیرا کودکان شیفته‌ی شنیدن قصه و خواندن داستان می‌باشند.
برای گفتن قصه‌ی انقلاب بهتر است از تجربه‌ی بچه‌ها استفاده شده و بدی ظلم برایشان گفته شود و به مرور زمان، از شخصیت‌های انقلاب مثل امام خمینی(ره) و شهدای دفاع مقدس برایشان قصه‌هایی متناسب با سنشان تعریف کرد.
۶ .استفاده از نمایش و بازی‌های گروهی:
روش دیگر برای انتقال فرهنگ انقلاب، روش نمایشی است که یادگیری را در کودکان عمیق‌تر می‌سازد. شرکت در تئاترهایی درباره زمان انقلاب یا بازی کودکان در چنین نمایش‌هایی از عوامل بسیار موثر در این زمینه است.
آموزشِ بازی‌های گروهی و فردی که به طریقی تداعی کننده‌ی روزگاران انقلاب وجبهه و جنگ و دفاع مقدس می‌باشد یکی دیگر از روشهای انتقال این مفاهیم می‌باشد.
۷ .مطالعه کتاب:
از جمله راهکارهایی که فرهنگ ایثار و شهادت را از آسیب‌ها مصون نگه می‌دارد و تقویت می‌کند مطالعه کتاب در رابطه با انقلاب و شهدا و آشنا شدن جامعه با خاطرات و نحوه‌ی روحیات و اخلاقیات آنهاست.
رهبر معظم انقلاب در همین زمینه می‌فرمایند: “بنده خودم از این کتابها هر چه به دستم برسد می‌خوانم و بهره‌مند می‌شوم. حقیقتا بهره‌مند می‌شوم. انسان لذت می‌برد. از لحاظ روحی ابتهاج پیدا می‌کند وقتی این شرح حال‌ها را می‌خواند. نگذارید این خط متوقف بشود”.(۸)
۸ .آموزش اصول سیاسی:
از وقتی کودکان کم کم یاد می‌گیرند که وارد بحث‌های سیاسی شوند باید به آنها شخصیت دهیم و اجازه‌ی اظهار نظر بدهیم تا به تدریج اصول بحث‌های سیاسی را یاد بگیرند.
۹ .آشنایی با رهبر:
برای اینکه کودکان به تدریج با مقام و جایگاه ولایت آشنا شوند بهتر است تصویری از امام و رهبری را در اتاقشان قرار دهیم و هر از چند گاهی به اقتضای سنشان، برگهایی از صحیفه نور و صحبت‌های رهبری را برایشان بخوانیم و بگذاریم تا گوش جانشان با صدای سخنان امام و رهبری آشنا گردد .
۱۰ .شرکت در راهپیمایی:
برای انقلابی شدن فرزندان باید آنها را برای حضور در همه‌ی مجامعی که روح انقلابی آنها را تقویت می‌کند با خود همراه کنیم و آماده بودن برای مبارزه با جنگ تمام عیار دشمن را به آنها یادآور شویم.
همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که در راهپیمایی‌ها مراعات حال کودکان را بکنیم و به خستگی و گرسنگی و تشنگی آنها توجه نماییم تا خاطره‌ی خوبی برایشان از این روز به جای بگذاریم.
۱۱ .ارتباط با مساجد و جلسات مذهبی:
ارتباط مستمر و مؤثر و برنامه ریزی شده‌ی خانواده با مساجد و جلسات و هیئات مذهبی که پایگاه اصلی انقلاب بوده‌اند در دستیابی به آرمانهای فرهنگی و تربیتی مؤثر است.
باید مراقب بود که فرزندمان با دوستان و مجالس و محافلی که با انقلاب و رهبری زاویه دارند ارتباط و پیوند برقرار نکند و با آنها همنشینی نداشته باشد زیرا انحراف، ذره ذره در انسان ایجاد می‌شود.
۱۲ . مراقبت در همنشینی با دوستان:
باید مراقب بود که فرزندمان با دوستان و مجالس و محافلی که با انقلاب و رهبری زاویه دارند ارتباط و پیوند برقرار نکند و با آنها همنشینی نداشته باشد زیرا انحراف، ذره ذره در انسان ایجاد می‌شود.
۱۳. استفاده صحیح از رسانه:
یکی از ابزارهای مفید برای آگاهی بخشی به جامعه در زمینه‌های مختلف از جمله ارزشهای انقلاب اسلامی، رسانه‌های جمعی هستند که به دلیل کار کردشان اثری عمیق و انکار ناپذیر دارند. این وسایل نه تنها اثرات آنی دارند بلکه آثاری دراز مدت و عمیق نیز بر جای می‌گذارند.
تلویزیون و رادیو در میان رسانه‌های جمعی، قوی‌ترین و با نفوذترین آنها از جهت تاثیر در مخاطبان هستند و بیشتر مخاطبان آنها نوجوانان و جوانان می‌باشند. از همین روی استفاده‌ی مفید از آنها می‌تواند تاثیر بسزایی در تربیت روحیه انقلابی فرزندان داشته باشد.
پی نوشت:
[۱]. صحیفه امام، ج۸، ص۳۶۲
[۲].سلوک با فرزند، ص۳۲۰
[۳]. مطلع عشق، ص۲۶
[۴]. صحیفه امام، ج۷، ص۴۷۲
[۵]. سلوک با فرزند، ص۳۱۹
[۶].همان، ص۳۲۱
[۷]. صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۶
[۸]. بیانات رهبری در تاریخ ۱۷/۱۱/۵۹
[۹]. بیانات مقام معظم رهبری، ۲۷/۲/۸۶