مشکلات و موانع زندگی یک کودک استثنایی

عبارت کودک استثنایی مفهوم و یا اصطلاحی است که عموما از دو جنبه مورد بررسی قرار می گیرد. برخی کودکان بر حسب تفاوت های شاخصی که با سایر هم سن و سالان خود دارند می توانند از عملکرد های ضعیف و یا قوی تری برخوردار باشد. چنین کودکانی نیازمند توجه و مراقبت های ویژه ای از سوی خانواده و افراد جامعه می باشند و طبیعتا هر چه شرایط خاص یک کودک زودتر شناسایی شود، بازدهی و نهایتا شکوفایی بیشتری حاصل می گردد.

کودکان جز اقشار آسیب پذیر جامعه هستند و روانشناسان همواره به دنبال یافتن بهترین راهکار در برخورد با حالات روحی و رفتاری کودکان می باشند. چراکه این دوران اثر بخش ترین دوران در شکل گیری شخصیت و درونیات آنها می باشد و البته کودکان استثنایی نه تنها از این قاعده مستثنی نیستند، بلکه به مراتب حساس و آسیب پذیر تر می باشند. این کودکان متمایز، در معرض جامعه ی در حال رشد و گاها رشد نیافته شکننده بوده و ممکن است دچار آسیب های جبران ناپذیری گردند.

مشکلات و روش های توانمند سازی کودکان استثنایی

۱- آگاهی پایین افراد یک جامعه در رابطه با کودکان استثنایی

جامعه متشکل از افراد با سطوح آگاهی و شناخت متفاوت از یکدیگر می باشد، لذا بدیهی است که پذیرش تفاوت ها امری دشوار و نیازمند زمینه سازی و فراهم کردن بستر مناسب می باشد. تصور کنید که یک مادر همراه با فرزند خود که دچار اختلال پیش فعالی می باشد وارد یک مکان عمومی مانند مترو می شود. کودک با بی قراری فریاد می زند و در حین دویدن به بقیه افراد برخورد می کند. فکر می کنید واکنش سایر افراد حاضر در مترو چه باشد؟ اگر یک کودک حاوی اختلال اوتیسم مادر خود را در جمعیت گم کند، فکر می کنید واکنش سایر افراد نسبت که کودکی که فریاد میزند، مدام خود را تکان می دهد و حاضر نیست حتی یه کلمه حرف بزند، چه باشد؟

۲- عدم وجود امکانات کافی و مناسب، مختص کودکان معلول

متاسفانه امروزه در بسیاری از جوامع بستر مناسب برای تسهیل عبور مرور کودکان معلول و حتی امکانات تفریحی مناسب این افراد در نظر گرفته نشده است و آنها شاید تا سنین بالاتر هم نیازمند کمک والدین خود باشند.

۳- دیدگاه منفی و رفتار نامناسب سایر کودکان و والدینشان با کودکان استثنایی

کودکان معلول ممکن است در ارتباط با سایر هم سن و سالان خود مورد تحقیر و تمسخر واقع شوند و یا گاها ممکن است والدین این دیدگاه را داشته باشند که فرزند آنها در ارتباط با یک کودک استثنایی رفته رفته این اختلال را بطور اکتسابی دریافت می کند. چنین دیدگاه های منفی نیز در سایر مراحل زندگی یک کودک معلول نظیر دوست پیدا کردن، ورود به مدرسه و یا سایر کلاس های آموزشی بروز می کند. گاهی ممکن است چنین رفتار هایی از سوی والدین و حتی معلم کودک نیز صورت بپذیرد. ایجاد احساس مقایسه شدن و تفاوت های منفی در این کودکان تدریجا منجر به سرخوردگی، ایجاد احساس حقارت و در نهایت از دست دادن مهارت های فعلی و عدم تقویت آنها به دلیل عدم وجود انگیزه کافی می گردد.

۴- شرایط خانوادگی نامناسب

همانطور که گفته شد کودکان استثنایی از شرایط ویژه ای نسبت به سایرین برخوردارند، لذا نیاز آنها به محیط پرآرامش و کم تنش، شرایط خانوادگی مساعد از نظر تامین نیاز های اولیه و بطور کلی نیاز به خانواده ای با ملاحظه که همواره برای پرورش و تقویت توانایی های آنها در تلاشند بیشتر می شود. چنانچه چنین کودکی در محیط خانوادگی پر تنش قرار گیرد، رفته رفته توانمندی های خود را از دست می دهد و در چنین وضعیتی شرایط نگهداری از آنها پیچیده و دشوار تر می گردد.

راهکار هایی برای توانمند سازی کودکان استثنایی

– مراجعه به پزشک و یا درمانگر متخصص

تشخیص اختلال یادگیری در کودک کار بسیار حساسی بوده و نیازمند مطالعه و دانش بسیار می باشد. بنابراین توصیه می شود که در وحله ی اول به یک پزشک و یا روانشناس متخصص مراجعه کنید. متخصصان این حوزه با شناسایی نوع اختلال، شدت و روند پیشروی اختلال، از روش های دارو درمانی، کاردرمانی و سایر شیوه های روان درمانی موثر، کودک را تحت درمان و بهبود و قرار می دهند.

– تکرار متناوب تمرین های تعریف شده از سوی درمانگر، توسط والدین کودک

لازم است بدانید اختلالات کودکان استثنایی برگشت پذیر می باشند، بگونه ای که چنانچه کودک مسیری از درمان و بهبودی را طی کرده باشد اما ادامه روند آموزش و تمرین متوقف گردد، احتمال بازگشت اختلالات بسیار بالا است. بنابراین بهتر است تا این آموزش ها بطور متناوب توسط والدین کودک تکرار شود تا به نوعی نقش حمایتگر والدین برای کودک پر رنگ تر شود.

– بازی درمانی برای کودکان استثنایی

همانطور که می دانید بازی ها بهترین راه آموزشی برای کودکان می باشند و کودکان متمایز نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بازی ها فضایی را فراهم می کنند تا کودک استثنایی فارغ از هر گونه اجبار، در حین خوشگذرانی و درک احساسات ملموس و آرامش بخش، بر روی توانایی های فردی متمرکز شده و برای تقویت آنها انگیزه داشته باشد. در چنین فضایی توانمندی کودک چند برابر می شود.

– قرار گرفتن مداوم کودک در یک محیط اجتماعی

حضور مداوم کودک استثنایی در اجتماع، در درجه ی اول می تواند کمک کند تا کودک با شبیه سازی رفتار افراد دیگر، برخی مهارت های رفتاری و اجتماعی را بیاموزد، علاوه بر آن قرار گرفتن در کلاس های آموزشی دسته جمعی باعث می شود تا مهارت برقراری ارتباط با هم نوعان خود را یاد بگیرد و در پی رقابت نسبی پیش آمده، با تلاش هر چه بیشتر برای تقویت توانایی های خود تلاش کند.

 – نکته ای که در اینجا حائز اهمیت می باشد این است که بدانید هیچ دو کودک استثنایی کاملا مشابه یکدیگر نمی باشد، هر کدام بر حسب توانمندی های خود نقاط ضعف و قوت خاصی دارند و بهتر است تا در درجه ی اول شناخت، بهبود و تقویت این نقاط را به یک متخصص درمانگر بسپاریم.