تفاوت‌ها میان زن و مرد در وظایف و مسئولیت‌ها
استخوان‌بندی و وضعیت روحی مردان، آنان را متناسب با کارهای سنگین و طاقت‌فرسا قرار داده است.
آیا تفاوت‌های جسمی و روحی و روانی میان زن و مرد لزوماً تفاوت در جایگاه و مسئولیت‌ها را به دنبال دارد؟ آیا نمی‌توان با وجود تفاوت‌های متعدد زن و مرد جایگاه و حقوق و وظایف مشابه و یکسانی را در سطح خانواده و اجتماع برای آن دو در نظر گرفت؟
گروهی در پاسخ به این سؤال گفته‌اند: درست است که زن و مرد تفاوت‌هایی دارند امّا این تفاوت‌ها نباید منشأ تفاوت در حقوق و مسئولیت‌ها گردد. زنان و مردان باید در همه‌ی عرصه‌ها مشابه و برابر باشند. هرگونه تفاوت میان زنان و مردان مصداق تبعیض و ظلم به زنان است.
این دیدگاه که نظریه‌ی گروهی از فمینیست‌ها است، امروزه توسط نهادها و سازمان‌های بین‌المللی و به خصوص سازمان ملل متحد در قالب کنوانسیون مَحو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان دنبال می‌شود. این معاهده هرگونه تفاوت و تمایز در حقوق و مسئولیت‌های زن و مرد را تبعیض تلقی می‌کند و می‌کوشد در همه‌ی بخش‌های جامعه، وضعیت زنان همسانِ مردان گردد.
دیدگاه دوم
دیدگاه دومی نیز وجود دارد که نادیده گرفتن تفاوت‌ها میان زن و مرد را در تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها، غیرمنطقی و نادرست می‌داند. بر اساس این دیدگاه اگر کارهای سنگین و خشن را به زنان و کارهای لطیف و آسان را به مردان واگذاریم به خطا رفته‌ایم.
استخوان‌بندی و وضعیت روحی مردان، آنان را متناسب با کارهای سنگین و طاقت‌فرسا قرار داده است. آیا عاقلانه است در سختی‌های جنگ و نبرد و در کارهای سخت ساختمانی و مانند آنها زنان را جایگزین مردان کرد؟
حکمت و عقل اقتضا دارد که تفاوت‌های جسمی‌و روحی زن و مرد را در مورد توجه قرار دهیم. به تعبیر شهید مطهری: «در نظر گرفتن وضع طبیعی و فطری هر یک از زن و مرد با توجه به تساوی آنها در انسان بودن و حقوق مشترک انسان‌ها، زن را در وضع بسیار مناسبی قرار می‌دهد که نه شخصش کوبیده شود نه شخصیتش.»(۱)
از همین رو آموزه‌های اسلامی بر اساس حکمت خداوند به این تفاوت‌ها توجه کرده و مسئولیت‌ها و وظایف و جایگاه زن و مرد را مشابه و یکسان تعریف نکرده است.
نگاهی به مجموعه‌ی معارف، احکام و قوانین اسلامی‌درباره‌ی انسان، نشان می‌دهد که زن و مرد در بیشتر احکام و قوانینِ عبادی، اقتصادی و اجتماعی و دیگر امور، مشترک و یکسان هستند.
در امور اعتقادی و اصول دین، هر دو یکسانند؛ در ایمان و اعتقاد به خدا و رسول و معاد و پاداش و کیفر اعمال، هر دو مسئول و مختارند؛ در انجام واجبات دینی همچون نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و بسیاری دیگر از تکالیف دینی، هر دو به طور یکسان مورد خطاب الهی قرار گرفته‌اند؛ در برخورداری از حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی نیز در بسیاری از ابعاد، مشترک و یکسان هستند.
نسبت به خانواده و اجتماع، هر دو مسئول‌اند هرچند در ایفای آن تفاوت‌هایی نیز دارند؛ در توصیه‌های اخلاقی و معنوی و لزوم کسب صفات ارزشمند انسانی همچون صبر، رضا، یقین، ایثار و مانند آنها، زن و مرد هر دو به طور مشترک و مساوی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
در آموزه‌های اسلامی در کنار حجم گسترده‌ی حقوق و مسئولیت‌های مشترک میان زن و مرد، تفاوت‌هایی نیز وجود دارد که حکایت از توجه اسلام به تفاوت‌های جسمی و روحی زن و مرد دارد.
توجه به حقوق و مسئولیت‌های مشترک زن و مرد در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، همراه با توجه به تفاوت‌های زن و مرد در برخی از جهات، نقش مهمی در طراحی برنامه‌ی تکامل بشر دارد.
پی‌نوشت:
۱- ر. ک: مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، ص ۲۰