توقیعات راه شناخت وظایف منتظران امام زمان(عج)

امام زمان(عج) در توقیع به محمدبن جعفر نماز را بهترین عمل برای به خاک مالیدن بینی شیطان معرفی کرده اند.ایشان همچنین تصرف در اموال امام و نیز بیت المال را غیرشرعی خوانده و عاملان اش را لعنت کرده اند.

یکی از راه های شناخت وظایف منتظران در عصر غیبت و آشنایی با نگاه و نظر امام مهدی(عج) در این باره، توقیعات صادره از ایشان است که علی رغم کوتاهی، دنیایی از معارف را در خود جای داده اند. از این رو، در سلسله مطالبی و در گفت وگو با ، کارشناس مهدوی، مفاد این توقعیات و آموزه های شان را مورد بررسی قرار می دهیم.

آیا توقیعات امام زمان(عج) دسته بندی مشخصی دارند؟ این توقیعات بیشتر چه محتواها و اموری را شامل می شوند؟

توقیعات شریفی که از ناحیه امام عصر(عج) صادر شده شامل موضوعات متنوعی می شود، مهمترین موضوعات این توقیعات شامل احکام شرعی، مسئله نیابت و وکالتِ امام دوازدهم(عج) و در پاره ای موارد درباره انحطاط ها و انحرافاتی است که در جامعه امامیه اتفاق افتاده است.

این توقیعات دسته بندی مشخص به صورت شفاف ندارد و در عین حال مهمترین توقیعات صادره مربوط به «اسحاق بن یعقوب» و «محمدبن جعفر اسدی» است.

توقیع امام عصر(عج) به «محمدبن جعفر» چه مسائلی را شامل می شود و درباره چه اموری گره گشایی کرده است؟
در این توقیع که «شیخ صدوق» در «کمال الدین» مطرح کرده، «محمدبن جعفر» سوالاتی از حضرت حجت(عج) می پرسد و از ناحیه مقدسه به این سوالات پاسخ داده می شود.

از جمله این سوالات آن است که: «نماز خواندن در وقت طلوع و غروب خورشید چگونه است؟»
دلیل طرح این پرسش آن بود که بنابر تفکر عامه(که تفکری انحرافی بود) در آن زمان می گفتند: خورشید از میان دو شاخ شیطان طلوع و از میان دو شاخ شیطان غروب می کند، لذا خواندن نماز در این اوقات یا توصیه نشده یا با عبادت الهی منافات دارد.

حضرت صاحب الزمان(عج) با پاسخ به محمدبن جعفر این ذهنیت اشتباه را اصلاح کردند و نوشتند حتی اگر هم چنین باشد یعنی خورشید از بین دو شاخ شیطان طلوع و غروب می کند (فارغ از رد و تایید این مطلب) هیچ چیز بهتر از نماز نیست و هیچ چیز بهتر از نماز بینی شیطان را به خاک نمی مالد لذا نماز به پا دارد و بینی شیطان را به خاک بمال.

امام عصر(عج) در این فراز از ربوبیت الهی در قالب نماز در هر وقت و زمان دفاع می کنند یعنی عبادت را معطوف به زمان خاص نمی کنند.

سوال بعدی «محمدبن جعفر» چه بود و امام عصر(عج) به آن چه پاسخی دادند؟
مسئله دومی که برای «محمدبن جعفر»  مطرح است آنکه: «اگر مالی برای ما وقف شده باشد آیا صاحب مال در صورت احتیاج به موقوفه می تواند بر مال وقفی تصرف کند یا نه؟»

حضرت(عج) درباره تصرف شخص واقف درباره مال وقف شده فرمودند: اگر شیء وقف شده تسلیم متولی وقف نشده باشد، مالک یا واقف اختیار دارد و می تواند وقف را برگرداند و مال را از وقفیت بیرون آورده و رفع احتیاج کند؛ اما اگر مال وقفی حتی مال شخصی را تسلیم کرده باشد، نمی تواند تصرف کند حتی اگر نیازمند باشد.

در ادامه این توقیع کدامیک از دیگر مسائل شرعی مطرح و پاسخ داده می شود؟

محمدبن جعفر در سومین سوال از حضرت(عج) می پرسد: اموالی در دست ما است بدون اجازه ما در آن تصرف کرده و استفاده از این اموال را حلال می دانند؛ (به تعبیری سوال وی این است که آیا اموال امامت را می توان بدون اجازه امام مورد دخل و تصرف قرار داد)؟

حضرت(عج) در پاسخ این سوال فرمودند: کسی که چنین می کند و بدون اجازه امام دست به اموال امام می زند، ملعون است.

این پاسخ امام عصر(عج) از چه واقعیتی در عصر غیبت پرده برمی دارد؟

ایشان با این تصریح به دو نکته اشاره می کنند: یکی عدم جواز شرعی در تصرف در اموال امام که امروزه مصداق بارز این مهم، عدم جواز شرعیِ تصرف در بیت المال است و اگر کسی به بهانه غیبت امام(عج) و بدون اجازه امام(عج) و نایب ایشان و با این تصور که حال امام(عج) نیست و بازخواست نمی شود، چنین کند، ملعون و دور از رحمت الهی است و روز قیامت از این افراد بازخواست می شود.

امام مهدی(عج) سپس به حدیث نبوی اشاره کردند که پیامبر(ص) فرمودند: اگر کسی در مالی که نزد عترت(ع) من است تصرف کند، از منظر من ملعون و ازجمله ستمگران به انبیاء و اولیای الهی است، این شخص ملعون است و حق ما را تضییع می کند و مشمول لعنت الهی می شود.

حضرت صاحب الزمان(عج) با تعبیر «الا لعنه الله علی القوم الظالمین» این بخش را به پایان می برند.

چه سوالات دیگری در این توقیع به تناسب نیاز روز مردم مطرح شده است و آیا پاسخ های حضرت(عج) برای امروز ما هم گره گشایی کرده است؟
سوال دیگر که البته با سوالات قبلی تفاوت دارد، مربوط به انجام نماز و مشاهده تصاویری که در مقابل انسان نمازگزار قرار دارد، می شود؛ به تعبیر ساده تر «محمدبن جعفر» از صحت نماز شخصی که در مقابل او تصویر یا چراغی روشن است، می پرسد که آیا نمازگزار می تواند در حین نماز به تصویر مقابل نگاه کند و آیا چنین نمازی درست است؟

در این توقیع شریف حضرت حجت(عج) در پاسخ به این سوال شرعی فرمودند: اگر نمازگزار از افراد اهل نماز است و تصویری که به آن می نگرد مربوط به آتش پرستان نیست، نمازش صحیح است، اما اگر غیر از این باشد و  تصویر مربوط به آتش پرستان باشد، درست نیست.

این فراز از توقیع بر چه مسئله ای تصریح دارد و از اهمیت چه موضوعی رمزگشایی می کند؟
این قسمت از توقیع متناظر به ذهنیت عده ای است که نماز را در اماکنی غیر از فضاهای عبادی به جا می می آوردند. به عبارت دیگر، محمدبن جعفر اسدی حکم صحت این نماز را در مقایسه با نماز در مسجد مورد سوال قرار داده که آیا صحت این نماز همچون صحت نماز در مسجد است، که حضرت(عج) هم صحت را به نمازگزار مشروط کرده اند.

به نظر می رسد تعبیر ایشان کنایه ای باشد دال بر حفظ حریم و موقعیت نمازگزار است چون چنین حکمی از ناحیه حضرت(عج) درباره امر دیگری صادر نشده و معلوم می شود که بر محیط نماز تاکید دارد و امام مهدی(عج) این را به شخص نمازگزار برمی گرداند و می فرماید اگر اهل عبادت باشد صحیح است وگرنه صحیح نیست.