پایش یوزهای ایرانی با استفاده از قلاده ماهواره‌ای
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت:سازمان حفاظت محیط در مورد زیستگاه شمالی طی دو هفته اخیر رایزنی‌هایی با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کرده و قرار است کمک کنند تا در اطراف توران زیستگاه‌هایی را حفاظت کنیم تا گستره پراکنش یوز در توران امن شود.
به گزارش افسران، حدود یک هفته گذشته خبری مبنی بر تلف شدن یک یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه جنوبی منتشر شد. این در حالیست که ۶ تیرماه یک یوزپلنگ ماده دیگر در فاصله ۱۰ کیلومتری روستای عباس آباد شهرستان میامی در اثر برخورد با ماشین تلف شد.
حسن اکبری درباره منقرض شدن نسل یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه جنوبی اظهار کرد: نمی‌توان به‌طور قطعی اظهار کرد یوز تلف شده در زیستگاه جنوبی، آخرین یوزپلنگ آسیایی در منطقه جنوبی بود چراکه طبیعت بسیار گسترده است.زیستگاه‌های یوز بسیار وسیع هستند.
وی اضافه کرد: یکی از یوزهای رصد شده در زیستگاه جنوبی همین یوزپلنگ تلف شده است و به دلیل اینکه هیچ یوز جوان شناسنامه‌دار دیگری در این منطقه وجود نداشت، این خبر منتشر شد اما واقعیت این است که در زیستگاه‌های بسیار بزرگ دیگری همچون نایبندان در طبس استان خراسان جنوبی، دربند در شهرستان راور استان کرمان و مناطق گسترده‌ای که در میان آن‌ها وجود دارد و مناطق اطراف بهاباد و زیستگاه‌های وسیع و عرصه‌های بیابانی گسترده ممکن است یوزپلنگی در آینده دیده شود.
اکبری با تاکید بر اینکه در ایران مرکزی، وضعیت یوزپلنگ‌ها سال‌هاست که بسیار نگران‌کننده است، گفت: از حدود ۱۰ سال گذشته در ایران مرکزی وضعیت یوز به حالت فوق بحرانی درآمد. عوامل بسیاری همچون توسعه معادن و جاده‌ها بسیاری از زیستگاه‌های خارج از مناطق حفاظت‌شده را تحت تاثیر قرار داد همچنین جمعیت پایه کم و تعارضات زیاد زیستگاه‌های آزاد که قلمرو یوزپلنگ بود از جمله مسائل تاثیرگذار دیگر است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: وسعت قلمرو یوزپلنگ‌ها و عدم مدیریت ما بر زیستگاه‌های آزاد به دلیل اینکه از نظر قانونی، آن عرصه‌ها در قلمرو سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری است و ما نمی‌توانیم دخالتی در امور آن‌ها داشته باشیم موجب شد جمعیت یوزپلنگ در شرایط نگران‌کننده قرار گیرد.
اکبری در ادامه با بیان اینکه کاهش جمعیت یوز پس از تجربه شکوفایی آن طی دهه ۸۰ در ایران مرکزی است، اظهار کرد: در آن زمان وضعیت جمعیت یوز در ایران مرکزی خوب بود اما در دهه ۹۰ یکباره افت جمعیت جدی داشتیم و این نکته ما را به سمت این تفکر می‌برد که نکند در زیستگاه‌های شمالی همچون توران و میاندشت که در حال حاضر به نسبت وضعیتی که داشت شرایط شکوفایی یوزپلنگ است، در آینده مشکلاتی برای آن ایجاد شود؟ بنابراین باید بر اساس تجربه‌ها اجازه ندهیم یوزها در زیستگاه شمالی دچار مشکل شوند.
وی تصریح کرد: سازمان حفاظت محیط درمورد زیستگاه شمالی طی دو هفته اخیر رایزنی‌هایی با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کرد و منابع طبیعی قرار است کمک کنند تا در اطراف توران زیستگاه‌هایی را حفاظت کنیم تا گستره و پراکنش یوز در توران امن شود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه هر دستگاهی وظایف و اختیارات خود را دارد و باید به آن‌ها عمل کند، گفت: هر بخش از طبیعت کشور در حوزه اختیارات یک نهاد است. به عنوان نمونه بخشی از محیط زیست در اختیار سازمان منابع طبیعی، سازمان محیط زیست است و بخش آب در حوزه وزارت نیرو، خاک در حوزه وزارت جهاد و…. است. ای وضعیت یک نقص ریشه‌ای و اساسی محسوب می‌شود که باید در بلند مدت بررسی و مدیریت شود. طبیعت به یک مدیریت یکپارچه نیاز دارد و تا آن زمان همکاری بسیار مهم است اما الزام‌آور نیز نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که برای همکاری با منابع طبیعی تفاهم‌نامه‌ای امضا شده است؟ گفت: امضای تفاهم‌نامه هیچ الزامی ندارد. حفاظت از طعمه‌ها و حیات وحش در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست و حفاظت از عرصه در اختیار سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری است و آن‌ها نیز باید وظایف خود را انجام دهند. در حوزه حیات وحش، تکلیف قانونی مربوط به منابع طبیعی نیست اما بر اساس رایزنی‌ها، مذاکرات و پیشنهاداتی که شد آن‌ها از این همکاری استقبال کردند و نتیجه آن اطلاع‌رسانی خواهد شد.
اکبری درباره ایمن‌سازی جاده‌هایی که در زیستگاه یوزپلنگ‌ها قرار دارند، گفت: در تلاشیم که زیستگاه‌های اطراف توران در شرق، غرب و شمال توران زیستگاه را امن کنیم و میزان طعمه را افزایش دهیم. در بحث امن‌سازی جاده‌ها هم وزارت راه با سرعت بیشتری کارها را باید انجام دهد که با اثر بخشی بیشتری نتیجه اقدامات را بتوانیم ببینیم، آن وقت می‌توانیم امیدوار باشیم آینده در زیستگاه شمالی همچون زیستگاه جنوبی نشود.
وی ادامه داد: خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی و سمنان چهار استان مهمی هستند که باید برای ایمن‌سازی زیستگاه‌های شمالی یوز همکاری کنند البته تمرکز فعالیت‌ها در استان سمنان است و خوشبختانه در حوزه سیاسی مانند استانداری، فرمانداری و … هم همکاری خوبی با ما صورت می‌گیرد و بعد خراسان شمالی، خراسان رضوی و سپس خراسان جنوبی نیز درگیر این موضوع می‌شوند.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره چگونگی همکاری‌های سیاسی افزود: وقتی استانداری و فرمانداری در استان‌ها همکاری می‌کنند، دستگاه‌های دیگر نیز به تبع از آن‌ها تا حدودی همکاری دارند چراکه وقتی کارهایی را می‌خواهیم انجام دهیم که در تکالیف معمول دستگاه‌ها نیست یا اعتباراتی بیش از اعتبارات معمول نیاز دارد، نقش وزارتخانه‌ها و مراکز ملی دستگاه‌ها نیز به میان می‌آید.
وی درباره حساسیت جاده‌های منطقه توران و… اظهار کرد: زمانی که این جاده‌ها ساخته شد و توسعه یافت، در زمان طراحی موضوعاتی مانند زیستگاه یوز مورد توجه قرار نگرفته بود و شاید اصلا در آن زمان این حساسیت‌ها نیز وجود نداشته است اما الان ما با یک جاده پر رفت و آمد مواجهیم و از طرفی تا امسال وزارت راه علیرغم توافقات مشترکی که داشته عملا پای کار نیامده است.
اکبری تصریح کرد: بازدیدی در ۲۹ فروردین سال جاری در پی تلف شدن یک قلاده یوزپلنگ ماده باردار از جاده عباس‌آباد داشتیم و از همان زمان انجام اقداماتی برای ایمن‌سازی جاده آغاز شد. هرچند که همان موقع هم وزارت راه به ما گفت که اعتباراتی برای ایمن سازی جاده برای یوزها در نظر گرفته نشده است. با این حال کار را شروع می‌کنیم و پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهبم تا بتوانیم با فراغت بال بیشتری هزینه کنیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: در تمام رایزنی‌ها و جلساتی که داشتیم، مسئله «زمان» را با تاکید مطرح کردیم چراکه زمان کم است و تعداد یوزها به قدری اندک است که در صورت تلف شدن هر یک قلاده یوز، ظرفیت عظیم و بزرگی را در مسیر احیای یوز از دست می‌دهیم بنابراین زمان بسیار اندک و تخصیص اعتبار در این زمینه بسیار مهم است.
وی تاکیدکرد: حتی اگر اقدامات و طرح جامعی که به وزارت راه دادیم انجام شود، انتظار نداریم که تلفات جاده‌ای به‌طور کامل نداشته باشیم اما هر میزان تاثیرگذاری در کاهش تصادفات ارزشمند است.
اکبری درباره عملکرد وزارت نیرو در حفاظت از یوز اظهار کرد: قبل از این نیز جلساتی داشتیم و مکاتبات متعددی با وزارت نیرو کردیم که متعهد به ۱۰ کیلومتر نورپردازی شدند و اعتبارات آن را در نظر گرفتند که به فرتبند مناقصه رسید و اجرای آن نیز آغاز شده است. موضوعاتی همچون تعمیر آبگذرها و علائم هشدار دهنده همچنین کاهش سرعت که اهمیت بسیار بالایی دارد نیز در دستور کار قرار گرفته است.
نقش کاهش سرعت به ۸۰ کیلومتر در جاده‌ها در حفظ جان یوزپلنگ‌ها
وی درباره اقدامات انجام شده در خصوص کاهش سرعت در جاده عباس آباد نیز گفت: کاهش سرعت به حداکثر ۸۰ کیلومتر بر ساعت در آن مسیر، در کمیته ایمنی و حمل و نقل راه‌های استان سمنان تصویب شده است اما باید به تصویب کمیته حمل و نقل و ایمنی ملی برسد. ما بلافاصله مکاتبات را انجام دادیم ولی متاسفانه هفته قبل این جلسه تشکیل نشد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: به دلیل تاثیری که پلیس راهور در ابن زمینه می‌تواند داشته باشد، جلسه‌ای با آن‌ها گذاشتیم. توضیحاتی دادیم و آن‌ها قانع شدند و حتی بعد از جلسه نیز مکاتباتی انجام دادند اما هنوز کمیته ایمنی و حمل و نقل ملی تشکیل نشده است.دبیرخانه این کمیته در وزارت راه است و یک کمیته فرابخشی در دولت محسوب می‌شود. هرچه که این کمیته کاهش سرعت را زودتر تصویب و معاونت راهداری با فوریت این مسئله را اجرا کند، یعنی دوربین‌های کنونی را فعال و دوربین‌های جدید اضافه کند و بر اساس میانگین سرعت برای راننده‌ها پیامک کند، می‌تواند نقش موثری در کاهش تلفات یوز در جاده‌ها داشته باشد.
تشکیل کمیته کارشناسی برای پایش یوز با استفاده از قلاده ماهواره‌ای
اکبری در پایان درباره نصب قلاده ماهواره‌ای بر یوزپلنگ‌ها برای پایش دقیق آن‌ها اظهار کرد: این طرح موافقان و مخالفان بسیاری دارد. این دیدگاه‌ها را کمیته کارشناسی ارجاع کردیم چراکه قلاده ماهواره‌ای می‌تواند اطلاعات دقیقی از یوزها به ما دهد. به عنوان نمونه بیشتر در چه نقاطی قرار دارند؟ از چه نقاطی بیشتر از جاده‌ها عبور می‌کنند؟ و… بنابراین بسیاری از رفتارهای ناشناخته آن‌ها را از این طریق می‌توانیم شناسایی کنیم ولی از طرفی نیز جمعیت یوز بسیار کوچک است و زنده‌گیری یوز ریسک دارد بنابراین کمیته کارشناسی هفته جاری متشکل از متخصصان بیرون و کارشناسان درون سازمان محیط زیست تشکیل می‌شود.