راز انتساب روز «جمعه» به امام زمان (عج)
روز جمعه در منابع معتبر دینی متعلق به امام عصر (ارواحنا له الفداه) یاد شده است؛ از مهم‌ترین اعمال مؤمنان در روز جمعه، توجه به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) و انتظار فرج آن بزرگوار است.
مروری بر روایات و آموزه های مرتبط با مهدویت نشان می دهد که اگرچه همه اوقات و لحظات به حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه اختصاص دارد و زمان از وجود مقدس ایشان برکت می گیرد اما هستند اوقاتی و ایامی که از نظر انتساب به ایشان، شهره اند و در آنها بهتر می توان به امام عصر(عج) نزدیک شد و با حضرت(عج) انس گرفت.
بر اساس منابع روایی و دینی اوقاتی که به حضرت امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) اختصاص دارد، هشت زمان است. در کتاب «نجم الثاقب» بدین گونه از این اوقات نام برده شده است: «اول شب قدر؛ هر سه شب مردد، دوم روز جمعه، سوم روز عاشورا، چهارم از وقت زرد شدن آفتاب تا غروب آن در هر روز، پنجم عصر دوشنبه، ششم عصر پنجشنبه، هفتم شب و روز نیمه شعبان، هشتم روز نوروز.» (۱)
در این نوشتار فضیلت های روز جمعه به عنوان روز منتسب به حضرت حجت(عج) مرور می شود:
روز جمعه
روز جمعه در منابع معتبر دینی متعلق به امام عصر (ارواحنا له الفداه) یاد شده است. در فضیلت این روز مطالب بسیاری از طریق روایات به دست ما رسیده است. تا حدی که از این روز یکی از چهار عید مسلمین نام برده اند. اعمال بسیاری برای این روز ذکر شده که بخشی از آن در مفاتیح الجنان و مصباح المتهجّد و دیگر کتب ادعیه آمده است.
طبرسی در کتاب نجم الثاقب می نویسد: «روز جمعه که از چند جهت اختصاص و تعلق دارد به امام عصر (علیه السلام) یکی آنکه ولادت باسعادت آن جناب در آن روز بود و دیگر آنکه ظهور موفور السرور آن حضرت(عج) در آن روز خواهد بود و ترقب و انتظار فرج در آن روز بیشتر از روزهای دیگر است چنانچه در جمله از اخبار تصریح به آن شده و در زیارت مختصه به آن جناب است در روز جمعه که «یا مولای یا صاحب الزمان صلوات الله علیک و علی آل بیتک هذا یوم الجمعه و هو یومک المتوقع فیه ظهورک و الفرج فیه للمومنین علی یدک … .» عید بودن روز جمعه و آن را یکی از عیدهای چهارگانه شمردن در حقیقت به جهت آن روز شریف است و برای آن مؤمنان مخصوص که با دیدن زمین پاک و پاکیزه از لوث شرک و کفر و قذرات معاصی و از وجود جبارین و ملحدین و کافرین و منافقین و ظهور کلمه حق و اعلای دین و شرایع ایمان و شعایر مسلمین بی مزاحمت و ممانعت احدی از اعداء خداوند و اولیای او در آن روز چشم و دل ایشان روشن و منور و مسرور و خرسند خواهد شد.» (۲)
در فضیلت روز جمعه احادیث بسیار نقل شده است که در این بحث به چند حدیث اشاره می شود:
راوى گوید؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «چون عصر پنجشنبه و شب جمعه فرا می رسد فرشتگانى از آسمان فرود مىآیند که قلم هاى طلا و صفحه هاى نقره به همراه دارند و در عصر پنجشنبه و شب جمعه و روز جمعه تا غروب آفتاب نمى نویسند مگر صلوات بر پیغمبر(ص) را و سفر کردن و از پى کارى رفتن در روز جمعه خوب نیست و خوب نبودنش به خاطر نماز جمعه است اما پس از خواندن نماز جائز است و مبارک.» (۳)
مرحوم شیخ صدوق(رحمهم الله) روایت کرده که: امیرالمؤمنین(علیه السلام) در روز جمعه خطبه مى خواند و مى فرمود: «آگاه باشید خداوند این روز را براى شما عید قرار داده است و آن سید تمام روزها و برتر از تمام عیدهاى شماست و خداوند در کتاب خود امر کرده و به سوى ذکر خدا کوشش کنید پس باید با میل و رغبت عظمت این روز را حفظ کنید و نیت خود را براى عبادت در این روز خالص کنید و در روز جمعه زیاد گریه و زارى، دعا و طلب رحمت و آمرزش نمایید. براى این که خداوند دعاى کسى را که در این روز از خداوند چیزى بخواهد، اجابت مى کند و خداوند کسى را که در این روز نافرمانى او کند و از شرکت در عبادت او تکبر کند; وارد در آتش مى کند چون خداوند «عزّوجلّ» فرموده: «ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِى سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ»؛ مرا بخوانید تا اجابت کنم. به راستى کسانى که از روى تکبر دعا نمى کنند با صورت در آتش مى افتند». در روز جمعه ساعتى مبارک است که هیچ بنده مؤمنى نیست که در آن ساعت از خداوند چیزى طلب کند، مگر این که خداوند به او مى دهد آنچه را که خواسته است»(۴)
ابو بصیر گوید: شنیدم از حضرت صادق (علیه السلام) که می فرمود: «همانا مؤمن دعا کند و اجابت دعایش تا روز جمعه [یا روز قیامت] به تأخیر افتد.»(۵)
رسول خدا (ص) فرمودند: «شب و روز جمعه ۲۴ ساعت است و خدا در هر ساعتى ششصد هزار نفر از آتش آزاد می فرماید.» (۶)
هاروى بن مسلم به سندهاى خود از صادق آل محمّد از حضرت محمّد بن عبد اللّه (صلى اللّه علیه و آله) روایت کرده که فرمود: «خداى سبحان از بین روزها روز جمعه را انتخاب کرد، از بین شب ها شب قدر را اختیار نمود، از بین ماه ها ماه رمضان را انتخاب فرمود، از بین پیمبران مرا برگزید، از من على (علیه السّلام) را اختیار کرد و از على حسنین (علیهم ا السّلام) را برگزید و از آن دو بزرگوار نه امام را اختیار کرد که نهمین آنان قائم آنها است، قائم (علیه السّلام) است که ظاهر و باطن آنان خواهد بود.»(۷)
رسول خدا (ص) فرمود: «به راستى که روز جمعه سر آمد روزها است و در پیشگاه الهى از روز عید قربان و عید ماه رمضان والاتر است پنج خصلت در آن است خداى عزّ و جلّ آدم را آن روز آفرید و در آن روز آدم را به زمین فرود آورد و در آن روز جان آدم را گرفت و در آن روز ساعتى است که بنده در آن ساعت در خواستى از خدا نکند مگر آنکه خداوند درخواستش را به او میدهد تا آنجا که خواستهاش حرام نباشد و همه فرشتگان مقرب الهى و آسمانها و زمینها و بادها و کوهها و بیابانها و دریاها روزها جمعه در هراسند از اینکه قیامت بر پا شود.» (۸)
حضرت على (علیه السلام) فرمود؛ رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) فرمودند: «در هر جمعه براى خانواده خود از میوه و گوشت چیزى تحفه ببرید تا از آمدن روز جمعه شادمان گردند.» (۹)
صلوات های خاصی نیز برای ظهور حضرت بقیه الله (ارواحنا له فداه) در روز پنج شنبه تا پایان روز جمعه ذکر شده است.
شیخ طوسی (رحمه الله) می نویسد: مستحب است بعد از نماز عصر روز پنج شنبه تا آخر روز جمعه بسیار صلوات فرستادن بر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله) به این گونه: «اللهم صلّ علی محمّد و عجّل فرجهم و أهلِک عَدوَّهم مِنَ الجنّ و الانس، مِن الاولینَ و الآخِرین.» (۱۰)
از جمله صلواتی که در روز جمعه پس از نماز صبح و نماز ظهر توصیه گردیده است؛ عبارتند از: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ لَمْ یَمُتْ حَتَّى یُدْرِکَ الْقَائِم»(۱۱)
صلوات دیگری منقول است که در روز جمعه بدین صورت بر پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله) صلوات بفرستید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صَلَاتَکَ وَ صَلَاهَ مَلَائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ یا بگویید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم.»(۱۲)
خواندن صلوات ضراب اصفهانی در عصر جمعه. این صلوات در مفاتیح الجنان در بخش اعمال روز و شب جمعه نقل شده است. سید بزرگوار علی بن طاووس (رحمه الله) می گوید: ذکر صلواتی بر پیامبر و آل او (در عصر جمعه) که از مولایمان حضرت مهدی (ارواحنا فداه) روایت شده است (و به قدری اهمیت دارد که) اگر تعقیب نماز عصر را به خاطر عذری ترک کردی آن را ترک مکن به دلیل جریانی که خداوند ما را بدان مطلع نمود. (۱۳)
بهترین اعمال روز جمعه
از مهم‌ترین اعمال مؤمنان در روز جمعه، توجه به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) و انتظار فرج آن بزرگوار است. در این روز، زیارت آن حضرت(عج) و دعا برای تعجیل فرج او مستحب است؛ زیرا طبق برخی روایات و زیارات، امید ظهور آن حضرت(عج) در روز جمعه بیش از سایر روزها است.(۱۴)
از اعمال روز جمعه که تعلق به حضرت صاحب الزمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) خواندن دعای ندبه و گریستن در فراق ایشان است و همچنین خواندن زیارت روز جمعه که در کتبی مانند مفاتیح الجنان و جمال الاسبوع نقل شده است: «السلام علیک یا حجه الله فی ارضه السلام علیک یا عین الله فی خلقه السلام علیک یا نور الله الذی به یهتدی المهتدون… ».
پی نوشت:
(۱)نجم الثاقب، صفحه ۸۰۵؛
(۲) نجم الثاقب، صفحه ۸۱۰؛
(۳) الخصال، جلد ۲، صفحه ۴۵۳- ۴۵۲؛
(۴). وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۶؛
(۵) أصول الکافی، جلد ۴، صفحه ۲۴۵؛
(۶) الخصال، جلد ۲، صفحه ۴۵۱؛
(۷) إثبات الوصیه، صفحه ۴۹۶؛
(۸) الخصال، جلد ۱، صفحه ۳۵۲-۳۵۱؛
(۹) الخصال، جلد ۲، صفحه ۴۴۹؛
(۱۰) صحیفه مهدیه، صفحه ۲۰۴؛
(۱۱) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، جلد ۱، صفحه ۳۶۸؛
(۱۲) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، جلد ۱، صفحه ۲۸۴؛
(۱۳) صحیفه مهدیه، صفحه ۲۵۹؛
(۱۴)بحار الانوار، ج۹۹، ص۲۱۵.