نشانه ها و دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان

علت پایین بودن اعتماد به نفس کودکان چیست؟ چگونه با کودکی که اعتماد به نفس ندارد برخورد کنیم؟ نشانه های کودک بی اعتماد به نفس چیست؟ برخی از کودکان اعتماد به نفس فراوان و مناسبی دارند. آنها با خوشحالی هر چالش جدیدی را که برایشان پیش می آید می پذیرند و سعی می کنند عملکرد خوبی داشته باشند. اما برخی دیگر از کودکان اعتماد به نفس پایینی دارند. عدم اعتماد به نفس در کودکان باعث می شود که آنها همیشه مضطرب، نگران و ناامن باشند. سوالات مهمی که در این زمینه به ذهن والدین خطور می کند این است که دلایل کمبود اعتماد به نفس کودکان چیست؟ نشانه های عدم اعتماد به نفس در کودکان چه چیزهایی هستند؟ و …

نشانه های عدم اعتماد به نفس در کودکان

علائم کمبود اعتماد به نفس در کودکان متفاوت می باشد. برخی از کودکان سعی می کنند که کمبود اعتماد به نفس خود را از دیگران مخفی کرده و به گونه ای رفتار کنند که کسی متوجه اضطراب و استرس و اعتماد به نفس پایین آنها نشود. برخی دیگر از کودکان به صورت علنی کمبود اعتماد به نفس خود را به نمایش می گذارند. یک کودک یا نوجوان با اعتماد به نفس پایین ممکن است:

 بلافاصله پس از شروع یک بازی یا یک کار با دیدن اولین مشکل ناامید شده و دست از کار بکشد و تسلی شود.

 یکی از علائم کمبود اعتماد به نفس در کودکان این است که حتی بدون اینکه تلاش کند و یا شانس خود را امتحان کند، از انجام یک کار یا چالش اجتناب می کند. این رفتار اغلب نشانه ترس از شکست یا احساس درماندگی است.

 علائم و نشانه هایی از پسرفت در کار، درس و یا حتی بازی های گروهی نشان می دهد. او رفتارهایی دارد که باعث تمسخر بچه های دیگر و طرد شدن از گروه ها می شود. طرد شدن می تواند عدم اعتماد به نفس درکودکان را شدیدتر کند.

 این کودکان هنگامی که فکر می کنند در یک بازی یا مسابقه و .. شکست می خورند یا ضعیف عمل می کنند، تقلب کرده یا دروغ می گویند.

 آنها برای پنهان کردن احساس بی کفایتی، سرخوردگی یا ناتوانی خود انعطاف ناپذیر می شوند و یا می خواهند رئیس باشند تا دیگران متوجه ضعف های آنها نشوند.

 برخی از وقایع مهم را کم اهمیت نشان می دهند. مثلا شاید دوست داشته باشند با همسالان خود بازی کنند. اما سعی می کنند آن را کم اهمیت یا مسخره جلوه بدهند و مثلا از جملاتی مانند من از بازی با دیگران خوشم نمیاد استفاده می کنند.

 کمبود اعتماد به نفس در کودکان باعث می شود، آنها در مدرسه نتوانند ارتباط خوبی برقرار کنند و نمرات پایینی کسب کنند.

 علاقه کمتری به انجام فعالیت های معمول داشته و از بازی کردن به صورت گروهی استقبال نمی کنند.

 عدم اعتماد به نفس در کودکان باعث از دست دادن ارتباط با دیگران و کناره گیری اجتماعی می شود.

 از مهم ترین علائم کمبود اعتماد به نفس؛ نوسانات خلقی، غم، گریه، طغیان خشم، ناامیدی یا سکوت هستند.

 کودکان با اعتماد به نفس پایین نمی توانند انتقادهای دیگران را بپذیرند و در پذیرش ستایش یا انتقاد مشکل دارند.

 نسبت به خود نظرات منفی مانند: من هرگز نمی توانم، هیچ کسی مرا دوست ندارد، من زشتم، تقصیر من است، همه باهوش تر از من هستند و … دارند.

 نسبت به نظرات دیگران در مورد خودشان بیش از اندازه حساس یا نگران هستند.

 عدم اعتماد به نفس در کودکان باعث می شود که دائما خود را به روش منفی با دیگران مقایسه کنند.

 کمبود اعتماد به نفس در کودکان باعث می شود که اغلب برای اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی تلاش کنند.

 کودکان با اعتماد به نفس کم، به راحتی تسلیم می شوند و می گویند من نمی دانم!

 هنگامی که با شکست روبه رو می شوند، دیگران یا موقعیت های آنها را سرزنش می کنند و آنها را مقصر می دانند.

 کودکان با اعتماد به نفس پایین، احتمالا رفتارهای منفی مانند غیبت از مدرسه، سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و … را برای فرار از نقاط ضعف خود امتحان می کنند.

چه چیزی باعث می شود کودک اعتماد به نفس پایینی داشته باشد؟

دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان بسیار گسترده و منحصر به فرد است. مسلما عواملی مانند فرهنگ، نوع تربیت، محیط خانواده و جامعه و … در کمبود اعتماد به نفس کودک نقش دارند. همچنین عوامل ژنتیکی نیز می تواند علت کمبود اعتماد به نفس در کودکان باشد. برخی از مهم ترین دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان عبارتند از:

 مقایسه با دیگران

سن شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان متفاوت است. اما می توان گفت که حتی کودکان دو ساله نیز می توانند اعتماد به نفس پایینی داشته باشند. طبق گفته پژوهشگران دانشگاه ایندیانا، کودکان بین ۶ تا ۱۱ سال شروع به مقایسه خود با دیگران می کنند. آنها نقاط ضعف و قدرت خود را با همسالان و سایر افراد مقایسه می کنند. این باعث می شود که برخی از کودکان شروع به مقایسه منفی خود کنند. این کار به یک عادت خود ویرانگر تبدیل می شود و ترک کردن آن بسیار سخت است. در نتیجه، این بچه ها به طور مداوم احساس ناکافی بودن می کنند و معتقدند با اطرافیانشان همخوانی ندارند. در نهایت آنها با کمبود اعتماد به نفس مواجه می شوند.

 نارضایتی والدین

کودکان به دنبال محبت و تایید والدین خود هستند. مثلا کودکان نوپا به سمت مادران خود می دوند و فریاد می زنند: ببین چه کار کردم! ببین چه کارهایی بلدم! حتی کودکان بسیار کوچکتر هم سعی می کنند با رفتارهای خود مورد تایید والدین قرار بگیرند. تایید والدین برای یک کودک بسیار مهم است. اگر والدین از تایید خودداری کنند و یا اگر دائم از رفتار و عملکرد فرزند خود ناراضی باشند، کودک به شدت گوشه گیر و منزوی می شود. در نهایت فرزند شما با کمبود اعتماد به نفس روبه رو می شود و دیگر اشتیاقی به پیشرفت و تلاش برای دیده شدن ندارند. نارضایتی والدین یکی از مهم ترین دلایل و تجربه های کودکان با اعتماد به نفس پایین است.

 تحت فشار قرار گرفتن کودک یا نوجوان

با بزرگتر شدن کودکان، انتظارات والدین نیز بیشتر می شود. گاهی انتظارات زیاد و خارج از توانایی کودک باعث می شود که او فشار زیادی را برای دستیابی به آنچه که والدین می خواهد، تحمل کند. این فشار برای دستیابی می تواند باعث نگرانی کودک در مورد جلب رضایت والدین شود. در نهایت کودک با احساساتی مانند ناامیدی، اضطراب و عدم اعتماد به نفس کافی برای انجام کارها روبه رو می شود.

 احساس بی کفایتی و ناکامی

کودکانی که از نظر تحصیلی مشکل دارند و نمی توانند با همسالان خود ارتباط برقرار کنند، با اعتماد به نفس پایین دست و پنجه نرم می کنند. آنها ممکن است در ورزش، نقاشی کشیدن و یا حتی نوشتن تکالیف ضعیف باشند و مورد تمسخر همسالان قرار بگیرند. در نهایت احساس بی کفایتی و عدم موفقیت باعث می شود که اعتماد به نفس آنها کاهش یابد.

 عدم حمایت والدین

زندگی گاهی برای بچه ها نیز طاقت فرسا می شود و وقتی شرایط سخت باشد آنها باید بتوانند به والدین خود تکیه کنند. هنگامی که والدین بیش از حد مشغول، بی علاقه یا از نظر عاطفی بی توجه باشند، کودک احساس تنهایی، بی اهمیتی و تنهایی می کند. چنین کودکانی هنگام مواجه با سختی و مشکلات احساس می کنند که نمی توانند به تنهایی با آن کنار بیایند و همچنین کسی نیست که به آنها کمک کند و حامی آنها باشد. آنها به توانایی های خود شک می کنند و در نهایت اعتماد به نفسشان کاهش می یابد.

 مشکلات خانوادگی

تعارضات و درگیری های خانوادگی می تواند احساسات منفی زیادی را با خود به همراه داشته باشد. کودکان این احساسات را درک کرده و جذب می کنند. این کار منجر به بی ثباتی عاطفی عظیمی برای بچه ها می شود. مشکل زمانی حادتر می شود که کودک احساس کند به نوعی مقصر دعوا و جنجال های والدین است و خودش را مقصر بداند. زندگی در یک خانواده با تعارضات بالا می تواند برای کودکان طاقت فرسا بوده و باعث کاهش اعتماد به نفس در کودکان شود.

 زورگویی و مورد آزار و اذیت قرار گرفتن کودک

زورگویی بسیار دردناک و آسیب زننده است. قلدری و مورد آزار و اذیت قرار گرفتن می تواند سلامت عاطفی و اعتماد به نفس کودکان را کاهش دهد. کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار می گیرند، به ندرت قبول می کنند که مشکل از آنها نیست. در عوض آنها این باور را دارند که خودشان ضعیف، بی عرضه و ناتوان هستند. آنها حتی ممکن است مشکلات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب را تجربه کنند.

 مشکلات سلامت جسمی روانی

کودکانی که از مشکلات و یا بیماری های جسمی مانند بیماری یا ناتوانی رنج می برند نیز ممکن است مستعد سطوح پایین عزت نفس باشند. بیماری های روانی مانند افسردگی یا اختلالات اضطرابی نیز از عوامل رایجی هستند که باعث اعتماد به نفس پایین کودک می شوند.

چگونه با کودک با اعتماد به نفس پایین رفتار کنیم؟

نحوه رفتار و برخورد با کودکی که اعتماد به نفس پایینی دارد، بسیار مهم است. اگر شما نشانه های اعتماد به نفس پایین در کودکان را مشاهده کردید، پس باید به دنبال رفتار صحیح با آنها باشید تا این عدم اعتماد به نفس کودک افزایش پیدا نکند. در این قسمت چند راهکار مهم را برای برخورد با کودکان با اعتماد به نفس پایین برای شما عزیزان نگارش کرده اند. اگر با کمبود اعتماد به نفس در کودکان مواجه شدید می توانید از این راهکارها کمک بگیرید. البته اگر به دنبال راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس کودک خود هستید و می خواهید یک فرزند با اعتماد به نفس بالا داشته باشید، مطالعه مقاله راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان را از دست ندهید.

 به کودک خود محبت کنید و نشان دهید دوستش دارید

اگر می خواهید اعتماد به نفس کودکان از چیزی که هست کمتر نشود، به آنها نشان دهید که دوستشان دارید. هیچ چیز به اندازه اینکه کودک بداند برای والدینش مهم، ارزشمند و دوست داشتنی است، احساس خوب نمی دهد.  پس محبت زیادی به آنها نشان دهید و بگویید که تا چه اندازه دستشان دارید.

 سختگیری را کنار بگذارید

همانطور که در بالا اشاره شد توقعات زیاد و نارضایتی دائم از کودک می تواند باعث کمبود اعتماد به نفس در کودکان شود. دائم به کودکتان امر و نهی نکنید و گاهی اجازه دهید آنگونه که خودش می خواهد رفتار کند. این کار باعث می شود که کودک توانایی های خود را پیدا کرده و اعتماد به نفسش کاهش نیابد.

 به نحوه صحبت و کلمات خود دقت کنید

شما می دانید که با یک کودک بی اعتماد به نفس رو به رو هستید. پس نباید کاری کنید که وضع بدتر شود. توجه داشته باشید که نحوه صحبت شما با فرزندتان و آنچه که به او می گویید می تواند عمیقا بر احساسات او نسبت به خودش تاثیر بگذارد. پس هرگز از کلماتی مانند تو تنبلی، تو نمی توانی و … استفاده نکنید. چنین برچسب هایی می توانند تا آخر عمر برروی کودک شما باقی بماند.

 هرگز در مورد اعتماد به نفس پایین آنها، صحبت نکنید

اگر کودکتان دائم می خواهد عدم اعتماد به نفس خود را پنهان کند، طوری رفتار نکنید که می دانید او اعتماد به نفس ندارد. در عوض از جملات انگیزشی برای او استفاده کنید و برعکس به او بگویید که تو خیلی اعتماد به نفس بالایی داری و می توانی در هر کاری موفق شوی! این کار شما باعث می شود که اولا فرزندتان احساس حقارت و ضعیف بودن نکند. دوما سعی کند اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.

 از تلاش های کودکتان تمجید کنید

مهم نیست که کودک به هدف خود و موفقیت رسیده یا نه. مهم این است که تلاش کرده و ناامید نشده است. پس اگر به سختی درس خوانده اما رتبه برتر نشده است، حتما از تلاش ها و زحماتش تمجید کنید تا اعتماد به نفسش آسیب نبیند. البته اغراق نکنید زیرا کودکان می فهمند که تعریف و تشویق شما واقعی است یا نه!

 در حضور کودک، مشاجره نکنید

همانطور که گفته شد یکی از دلایل عدم اعتماد به نفس در کودکان، مشاجره و تعارضات خانوادگی است. اگر احساس می کنید کودکتان بعد از بحث و دعوای شما، پریشان است و خود را مقصر می داند، پس هرگز در حضور او دعوا نکنید. مشاجرات خانوادگی می تواند کودک را گوشه گیر کرده و اعتماد به نفسش را نابود کند.

 استرس و اضطراب را از فرزندتان دور کنید

استرس، اضطراب، ناامیدی، ترس و … همگی می توانند وضعیت را بدتر کنند. هنگام رفتار با کودک بی اعتماد به نفس، سعی کنید ترس ها و استرس هایش را از بین ببرید و او را آرام کنید. این کار شما می تواند کمک بزرگی برای او باشد. اگر احساس می کنید که کودکتان استرس و اضطراب بیش از حد دارد، بهتر است از یک مشاوره خانواده در این زمینه کمک بگیرید. مشاور می تواند به کودکتان کمک کند تا با استرس های خود کنار بیاید و اعتماد به نفس از دست رفته خود را مجددا به دست بیاورد.