سالمندان برای انجام کارهایشان نیاز به کمک دارند. بعضی کارها برعهده خانواده و نزدیکان است، همه جا اما خانواده نیستند که به کمکشان بشتابند. از ما در جامعه چه کارهایی بر می آید برای کمک به سالمند بی آنکه عزت نفس او خدشه دار شود، احساس سرباربودن و وابستگی کند یا حریم او نقض شود؟
به گزارش افسران، رشد سالمندی در جامعه جزو اتفاقات خوشایند جامعه شناسی نیست. یکی از مواردی که کارشناسان بین المللی درباره آن، گوشزد کرده و هشدار داده اند همین رکود و منفی شدن رشد جمعیتی در بسیاری کشورهاست. به تعبیر بسیار ساده، کشوری که جوان نیست، رو به پیری می رود. اینکه چه باید کرد و چقدر فرصت باقی مانده تا جمعیت را جوان کرد، مقوله دیگری است. کشور ما ایران هم این سالها با پدیده سالمندی روبرو و در آغاز راه این مسیر قرار گرفته.
شرایط فرهنگی کشور ما به نحوی است که سالمند برای جامعه محترم شمرده می شود، پدیده هایی مثل خانه سالمندان در ایران چندان خوشایند نیستند و خانواده ها سعی می کنند شأن، عزت و آرامش فرد سالمند را در خانه خودش حفظ کنند. سالمندی یعنی خواه ناخواه کاهش برخی توان های جسمانی، فکری و روحی. خانواده خود را در قبال سالمند، مسئول می داند و سعی می کند کارها و زندگی را برای او راحت کند. در جامعه اما این کمک ها بیشتر به شکل احترام کلامی است و جا دارد دوباره مثل ۲،۳ دهه قبل شأن سالمندی را تقویت کنیم و کمک حال سالمندان باشیم. این کمک می کند، سالمند با روحیه، اشتیاق و علاقه بیشتر در جامعه حاضر شود. منزوی، جامعه گریز و افسرده نشود. اینجا چند شیوه کاربردی را با هم مرور می کنیم.
فضای مجازی را به کمک بیاوریم
تا همین یکی، دو دهه قبل که تلفن همراه، اینترنت و شبکه های مجازی به اندازه حالا در زندگی ما نقش نداشت و تعیین کننده نبود، ما آداب و رسوم خودمان را داشتیم به خصوص در تکریم سالمندان. این روزها شبکه های اجتماعی وقت ما را چنان پر کرده و به زندگی ما سبک جدید داده که فراموش می کنیم از زمان درست استفاده کنیم. انجام بعضی کارها به اندازه کافی برای ثبت در فضای مجازی خاص به نظر نمی رسند پس قشری از جامعه از انجامش منصرف می شوند. از طرفی، جوانان الگوهای رفتاری خوبی در این فضا در برخورد با سالمندان ندارد. همچنین بعضی شیوه های جدیداخلاقی و روانشناسی فردگرایانه و خودمحور، سالمند هم مثل یک عضو دیگر از جامعه تعریف می شود و تفاوتی بین او و بقیه در دریافت احترام و رعایت حرمت اجتماعی نیست.
در این تعاریف تا احترام بگذاری و مفید باشی، محترم هستی. این نگاه درستی نیست. اولین قدم برای جامعه حامی سالمند امروزی، احیای شئون اجتماعی در احترام به سالمندان به خصوص در فضای مجازی است. ساده و موثرتر اینکه اگر کاری از دستمان بر می آید با ساخت کلیپ، عکس نوشته یا انجام کارهای ساده گرافیکی در ترویج حرمت سالمندان پیشقدم شویم.
کودکان، سرزندگی سالمندان
حالا در زندگی واقعی چه کار می توان انجام داد؟ اگر در ساختمانی زندگی می کنیم که همسایه ای سالمند داریم و مستقل و دور از فرزندانش زندگی می کند، صبح که برای خرید نان خانه خودمان به نانوایی می رویم، می توانیم نان گرم برایش بخریم. کار ساده و پیش افتاده ای به نظر می رسد اما فقط باید به سن سالمندی برسیم تا متوجه شویم پیچیدن بوی نان داغ در خانه سالمندی که توان پیاده روی یا سحرخیزی ندارد، یعنی چه؟ همین کار را می توان برای زباله هم انجام داد، زباله های خانه خودمان را که بیرون می بریم، زباله های خانه او را هم ببریم. اگر مشتاق به تعامل است، هفته ای یکبار شب نشینی کوتاه و مختصری داشته باشیم.
همان غذا یا خوراکی عصرانه و تنقلات ساده خانگی یا میوه را ببریم و کنار او میل کنیم. بیشتر شنونده باشیم تا گوینده. سالمند، کمتر حوصله شنیدن دارد مگر زمانی که قرار باشد، ریش سپیدی کند و راه حل نشانمان بدهد.
اگر فرزند کوچک داریم و حکم نوه برای سالمند دارد، گاهی مواقع در حضور خودمان می توانیم او را به دیدن و هم‌صحبتی با سالمند ببریم. هیچ کس به اندازه بچه ها، حال سالمندان را خوب نمی کند. تحقیقی در دانمارک، فنلاند و چند کشور با رشد منفی جمعیتی جهان به نتایج جالبی رسید. ادغام مراکز نگه داری از کودکان بی سرپرست و سالمندان باعث شد بچه ها کمتر بی‌قراری کنند و سالمندان هم کمتر به افسردگی دچار شوند. این فضای شبه خانواده برای تکریم و تقویت سالمندان واقعاً مفید است. از طرفی نسل جدید هم، حرمت گذاشتن به سالمندان را بیشتر یاد می گیرد.
همقدم و کمک حال در مسیر
بارها دیده ایم، سالمندان با مشمع های خرید یا در خوشبینانه ترین حالت چرخ دستی خرید در حال حمل مایحتاج خانواده هستند. اگر وسیله نقلیه داریم می توانیم آنها را به مقصد برسانیم. اگر پیاده هستیم چنانچه خانه او نزدیک به محل سکونت یا تردد ماست تا حوالی نشانی خانه لوازم را حمل کنیم با این حال به هیچ وجه وارد خانه او نشویم تا از حواشی احتمالی، پیشگیری شود. در مسیر به هیچ وجه درباره حریم خصوصی و خانوادگی آنها کنجکاوی نکنیم. اگر خودشان شروع به صحبت کردند، بدون دادن اطلاعات خاص و شخصی از خودمان همکلام شویم و صحبت کردنشان را بشنویم. در وسایل نقلیه جای خودمان را به سالمندان بدهیم. اگر صندلی تاشو یا امکانات استراحت در پارک یا طبیعت داریم و یک سالمند در آن حوالی است، می توانیم این لوازم را در اختیارش قرار دهیم. در وسایل نقلیه مثل تاکسی صندلی جلو، نزدیک راننده یا صندلی های قطار نزدیک در را در اختیار سالمند قرار دهیم تا برای تردد و طی مسیر راحت باشند.
اگر چند سالمند پاتوقی دارند و ما قرار است با دوستان بازی، گفتگو و تعامل کنیم که سر و صدایشان از حوصله سالمندان خارج باشد، جایی دیگر را برای گعده خودمان انتخاب کنیم. سلام و علیک با سالمندان، سریع تر راه نرفتن در فضای کوچک و مقابل آنها که ناتوانی شان را به رخ نکشد و حسرت به دلشان نیاورد، کمک کردن به سالمند برای خدمات بانکی و هوشمند امروزی در صورت تمایل خودش و… کمک‌هایی از این دست می تواند، حال سالمند را خوب کند. مراعات قدم های کند سالمندان در مسیر پیاده روی، آرامش همراه با تعللشان در خرید، درک شرایط با تاخیر انجام دادن کارهایی مثل دریافت خدمات از عابربانک و عبور از عرض خیابان همه از مصادیق همدلی اجتماعی با سالمندان است. برای تسریع در این روند می توانیم با ادبیات دوستانه، خلاقیت و احترام برای کمک به آنها پیشقدم شویم.