راهکار ازدیاد «عواطف انسانی» در جامعه
منشأ عواطف انسانی، ایمان به خدا و مبانى دینى است. سفارش اسلام به یتیمان و افراد بى سرپرست جامعه، علاوه بر تأمین نیازهاى جسمى و روحى یتیم، عاطفه کمک کنندگان به آنان را نیز پرورش مى دهد. بر این اساس پیامبر(ص) به شخصى که از قساوت قلب خود شکوه داشت، می فرماید: «هر زمان دوست داشتى قلبت نرم شود به نیازمندان غذا بده، و دست نوازش بر سر یتیمان بکش». در واقع اکرام بر یتیم و کمک به نیازمند، نه تنها نیازهاى روحى و جسمى یتیم را برطرف مى کند، بلکه باعث پرورش عواطف و احساسات ما نیز مى شود.
منشأ وجود و ازدیاد «عواطف انسانی» در فرد و اجتماع، ایمان به خدا و مبانى دینى است؛ زیرا اسلام مى گوید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ»(۱) این جمله باعث جوشش عاطفه مى شود. و هنگامى که قرآن مجید خطاب به فرزندان مى فرماید: «فَلاَ تَقُلْ لَّهُما اُفٍّ»(۲) به پدر و مادرتان کمتر از گل نگویید، شکوفه هاى عاطفه مى شکفد.
سفارشى که اسلام درباره یتیمان و افراد بى سرپرست جامعه کرده، نه تنها نیازهاى جسمى و روحى یتیم را برطرف مى کند، که عاطفه کمک کنندگان به ایتام را نیز پرورش مى دهد. شخصى خدمت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) رسید و از قساوت قلب و عدم ریزش اشک و سنگدلی اش شکایت کرد. حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) فرمود: «اِذا اَرَدْتَ اَنْ یَلینَ قَلْبُکَ فَأطْعِمِ الْمِسْکینَ وَ امْسَحْ رَأْسَ الْیَتیمِ»(۳)؛ (هر زمان دوست داشتى قلبت نرم شود به نیازمندان غذا بده، و دست نوازش بر سر یتیمان بکش).
آرى اکرام بر یتیم و کمک به نیازمند، باعث نرمى قلب و جوشش عواطف مى شود. درسى که این روایت به ما مى دهد این که: ترحّم بر یتیم و کفایت ایتام و نگهدارى از آنان، تنها نیازهاى روحى و جسمى یتیم را برطرف نمى کند، بلکه باعث پرورش عواطف و احساسات ما نیز مى شود و به تعبیر دیگر، تأثیر طرفینى دارد. من وقتى که به نیازمندى کمک مى کنم، او عاطفه پیدا مى کند و مرهون محبّت من مى گردد؛ عواطفِ من هم به واسطه این عمل رشد و نمو پیدا مى کند. بچّه اى که از ابتدا با عاطفه و محبّت رشد و نمو نموده، محال است ماشین بمب گذارى شده را در میان بازار مسلمانان منفجر کرده، و بى گناه و گناهکار را بکشد. کسى که دست به چنین جنایتى مى زند، و زن و مرد، پیر و جوان، بیمار و سالم را مى کشد، یا نطفه اش اشکال دارد و یا رنگ و بوى عاطفه را ندیده و نچشیده است. لذا اسلام ما را به سوى جامعه اى سرشار از عواطف دعوت مى کند.
بر این اساس، اگر فرضاً دولت اسلامى بودجه اى کلان داشته باشد و بتواند نیاز تمام ایتام را برطرف کند، باز هم مردم، نیازمند کمک به یتیمان و مساکین هستند، زیرا در صورت ترک این کار، چشمه عواطف آنها از جوشش مى افتد.(۴)