مفهوم دشمن، شاخص ها و الزامات دشمن شناسی
از منظر مقام معظم رهبری
آیت الله خامنه ای: دشمن اصلى را پیدا کنید؛والا اگر انسان با دشمن فرعى سینه به سینه بشود،هم قواى او تحلیل میرود، هم نتیجه‌ى کار نتیجه‌ى مطلوبى نخواهد شد یکی از دیرپا ترین مفاهیم زندگی بشری مفاهیم دوست و دشمن است.این دو مفهوم را می توان به طور همزمان در عرصه داخلی و خارجی به کار بست.گروهی مفهوم دشمن را انتزاعی و توهمی می دانند و آن را ساخته دست اقتدار مرکزی برای انسجام بخشی به داخل،مشروعیت کاربرد زور، توجیه شکست های دخل می دانند.
گروهی از نظریه پردزان مفهوم و دوست دشمن را به هویت کنشگران و افراد نسبت می دهند. به عبارتی، هویت های متخاصم یکدیگر را دشمن می پندارند. صرف نظر از همه این مباحث، تحلیل درست ما را به تمایز حقیقی بین دشمن حقیقی و دشمن ساختگی رهنمون می سازد. رهبر معظم انقلاب با اشاره به امکان سوء استفاده از مفهوم دشمن تاکید می کنند که خداوند در سرتاسر قرآن از واژه شیطان استفاده کرده است تا دشمن آشکار و حقیقی از یاد انسان ها خارج نشود. ایشان گوشزد می کنند تاکید بر دسمن به معنای توجیه همه شکست ها و اشتباهات داخلی با مفهوم دشمن خارجی نیست چرا که دشمن درونی در بسیاری مواقع خطرناک تر از دشمن خارجی است. با توجه به این مساله، مقاله حاضر تلاش می کند تا به مقوله دشمن در اندیشه های مقام معظم رهبری پرداخته شود.
دشمن‌شناسی در قرآن کریم
تردیدى نیست که از نظر شیوه‌ی تفکر اسلامى مرگ از زندگى ذلت‌بار بهتر است، براى ما جز ادامه‌ی پیکار با همه‌ی نیروها و امکاناتمان راهى وجود ندارد تا عزت و شرافت خود و آیندگان را در طول تاریخ با عظمت اسلامى به دست آوریم. قرآن کریم مىفرماید: «وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّه�� وَمِن رِّبَاطِ الْخَیلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّکُمْ وَآخَرِینَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللّهُ یعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیءٍ فِی سَبِیلِ اللّهِ یوَفَّ إِلَیکُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ» یعنی: و هر چه در توان دارید از نیرو و اسب‌هاى آماده بسیج کنید تا با این [تدارکات] دشمن خدا و دشمن خودتان و [دشمنان] دیگرى را جز ایشان، که شما نمىشناسیدشان و خدا آنان را مىشناسد، بترسانید و هر چیزى در راه خدا خرج کنید پاداشش به خود شما بازگردانیده مىشود و بر شما ستم نخواهد رفت، «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ ینصُرْکُمْ وَیثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ» یعنی: اى کسانى که ایمان آوردهاید، اگر خدا را یارى کنید، یاریتان مىکند و گام‌هایتان را استوار مىدارد. «وَلا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ انْتُمُ الاعْلَونَ انْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ» یعنی: سست نشوید، غمگین نباشید، شما پیروزید، اگر به هدف خود ایمان داشته باشید، «وَلاَ تَهِنُواْ فِی ابْتِغَاء الْقَوْمِ إِن تَکُونُواْ تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یأْلَمُونَ کَمَا تَأْلَمونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللّهِ مَا لاَ یرْجُونَ وَکَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا» یعنی: در جست‌وجوى دشمن سستى نورزید، اگر شما رنج مىبرید، آنان نیز مثل شما رنج مىکشند، منتها شما به خدا ایمان دارید و آنها ندارند و خدا همواره داناى سنجیدهکار است.
دشمن در اندیشه معصوم
پیامبر(ص) درباره ضرورت شناخت دشمن می فرماید:«ألا و ان أعقل الناس عبد عرف ربه فأطاعه و عرف عدوه فعصاه»
آگاه باشید، عاقل ترین مردم کسی است که خدایش را بشناسد و از او پیروی کند، و دشمن را نیز بشناسد و آنگاه نافرمانیش نماید. در حدیثی دیگر پیامبر(ص) می فرماید:«مردم اگر به ده چیز شناخت پیدا کنند، سعادت دنیا و آخرتشان تأمین است، که یکی از آن امور شناخت ابلیس و یاورانش می باشد.»
همچنین امام علی علیه السلام می فرمایند:” واعلموا انکم لن تعرفوا الرشد، حتی تعرفوا الذی ترکه ولن تأخذوا بمیثاق الکتاب حتی تعرفوا الذی نقضه و لن تمسکوا به حتی تعرفوا الذی نبذه…؛”
«و بدانید که رشد نمی یابید مگر که ترک کنندگان آن را بشناسید و هرگز به کتاب خدا چنگ نمی زنید، مگر که فروفکننده آن را چنانکه باید، شناخته باشید.» امام علی علیه السلام ماهیت دشمنان اسلام را چنین معرفی می کند:«به بالادست خود نافرمان، به زیردست، ستم کننده، و با ستمکار هم دست اند.» (زرگران، راسخون)
از طرفی از سخنان حضرت استفاده میشود که دشمن بر دو نوع است و دو نوع برخورد می‌طلبد:
۱- دشمن آشکار
۲- دشمن پنهان
از دیدگاه امام(ع) کم‌خطرترین دشمن، دشمنی است که دشمنی خود را آشکار کرده است؛ حضرت فرمود: «اوهن الاعداء کیدا من اظهرعداوته؛ سست‌ترین دشمنان کسی است که عداوتش را آشکار ساخته است.» «من اظهر عداوته قل کیده؛ آن کس که دشمنی‌اش را اظهار کرده، توطئه و مکرش کم است.» و خطرناک‌ترین دشمن دشمنی است که دشمنی‌اش را پنهان میکند، همان که قرآن کریم نامش را نفاق گذارده است. امام علی(ع) در این زمینه می‌فرماید: «شر الاعداء ابعدهم غورا و اخفاهم مکیده؛بدترین دشمنان کسی است که عمیق‌تر بوده و بیشتر کیدش را مخفی می‌دارد. » در سخنی دیگر فرمود: «اکبر الاعداء اخفاهم مکیده؛ بزرگ‌ترین دشمنان کسانی‌اند که حیله خود را بیشتر پنهان می‌دارند.» این دشمنی خطرناک‌ترین دشمنی‌ها است، و بدترین ضربه به مکتب از ناحیه اینان بوده است. امام علی(ع) در این زمینه می‌فرماید: «انما اتاک بالحدیث اءربعه رجال لیس لهم خامس: رجل منافق مظهر للایمان متصنع بالاسلام لایتاثم و لا یتحرج یکذب علی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم متعمدا فلو علم الناس انه منافق کاذب لم یقبلوا منه و لم یصدقوا قوله و لکنهم قالوا صاحب رسول الله(ص) رآه و سمع منه و لقف عنه فیاخذون بقوله؛ افرادی که نقل حدیث میکنند، چهار دسته‌اند و پنجمی‌نخواهد داشت: نخست منافقی که اظهار اسلام میکند، نقاب اسلام را به چهره زده، نه از گناه باکی دارد و نه از آن دوری میکند و عمداً به پیامبر(ص) دروغ می‌بندد. اگر مردم می‌دانستند که این شخص منافق و دروغگو است از او قبول نمی‌کردند و تصدیقش نمی‌نمودند، اما چون از واقعیت او آگاه نیستند، میگویند وی صحابه رسول خدا است، پیامبر(ص) را دیده، از او حدیث شنیده و مطالب را از او دریافت کرده است؛ به همین دلیل به گفته‌اش ترتیب اثر میدهند.»
الزامات دشمن شناسی از منظر مقام معظم رهبری
۱. شناخت نقشه دشمن در متوقف کردن حرکت علمی کشور با توجه به نقش علم در پیشبرد اهداف هر ملت، نقشه دشمنان ملت ایران عدم دستیابی ایران به یک حرکت علمی مستمر است. لذا رهبر انقلاب تاکید دارند که «مطمئنّاً انگیزه‌هایى وجود دارد در جبهه‌ى دشمنان ما براى متوقّف کردن حرکت علمى کشور… حالا [اینکه] شما میگویید برخوردمان با دشمن این‌جور باشد، آن‌جور نباشد، بحث دیگرى است – دشمنىِ او را باید فهمید، نقشه‌ى او را باید تشخیص داد. یکى از نقشه‌هاى مهمّ دشمن، متوقّف کردن حرکت علمى در کشور است.» (بیانات معظم له در دیدار اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۳/۰۴/۱۱)
۲. توجه به تمایز مخالف و دشمن و توجه به شیوه های خصومت در رقابت های گفتمانی تشخیص دشمن اصلی
نکته مهمی که مبحث دشمن شناسی را با مفهوم آزادی پیوند می زند تمایز بین دشمن و مخالف است لذا رهبر معظم انقلاب در این باره هشدار می دهند که «در محیط دانشجویى، «رقابت گفتمانى» چیز خوبى است، درصورتى‌‌که با تحمل مخالف همراه باشد. از وجود مخالف نه باید انسان تعجب بکند، نه باید انسان خشمگین بشود، نه باید انسان بیمناک بشود؛ …. اساس کار را هم در زمینه‌‌ى عملى، تقوا قرار بدهند و در زمینه‌‌ى فکرى، حدومرز اسلامى و شناخت دشمن و شناخت شیوه‌‌هاى دشمنى که از سوى دشمن به کار میرود.» (بیانات معظم له در دیدار دانشجویان ۱۳۹۳/۰۵/۰۱)
۳. توجه به مشکلات درونی در کنار توجه به مساله دشمن
اگر در بررسی مشکلات همه عیب ها را به دشمن نسبت دهیم دچار یک تحلیل اشتباه می شویم چرا که بسیاری از مشکلات ریشه در سوء مدیریت خودمان است اما نباید از کید و حیله دشمن غافل شد و نقش آن را در تحلیل ها نا دیده گرفت.
«به ما اعتراض میکنند که چرا مدام میگویید دشمن، دشمن؛ درحالى‌که شما قرآن [را] ملاحظه کنید، مى‌بینید اوّل تا آخرِ قرآن چقدر تکرار شده عنوان «شیطان»، عنوان «ابلیس»؛ مکرّر گفته شده، مکرّر تکرار شده. از دشمن که نباید غفلت کرد. دشمن‌دانستنِ دشمن که عیب نیست؛ اینکه ما روى دشمن مدام تکیه میکنیم، معنایش این نیست که از عیوب خودمان و مشکلات درونى خودمان غافلیم؛ نه، اَعدى عَدُوِّکَ نَفسُکَ الَّتى بَینَ جَنبَیک؛(۱) از همه‌ى دشمنها بدتر، دشمن درونى ما است، دشمن خود ما است، نفْسِ راحت‌طلب ما است، تنبلى ما است، تن‌آسایى ما است، عدم تدبیر ما در پیشبرد امورمان [است] – اینکه معلوم است – اینها به جاى خود محفوظ؛ امّا غفلت از دشمن بیرونى، خطاى راهبردى عظیمى است» (بیانات معظم له در دیدار اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۳/۰۴/۱۱)
۴. دشمن اصلی و فرعی
اشتباه در تشخیص دشمن باعث « تحلیل قوا و توان» و « نتیجه نامطلوب» می شود. «چالش درونى براى ملت ما عبارت است از اینکه روحیه و جهت نهضت امام بزرگوار را از نظر دور بداریم و فراموش کنیم و آن را از دست بدهیم… یا در شناخت دشمن اصلى و فرعى اشتباه بکنیم، این هم خطر است. برادران عزیز، خواهران عزیز، عموم ملت ایران توجه داشته باشند که گاهى یکى با شما دشمنى میکند، اما اگر دقت کنید دشمنىِ او دشمنىِ‌اصلى نیست، تابعى است از یک عامل دیگر، از یک کس دیگر؛ دشمن اصلى را پیدا کنید؛ والا [اگر] انسان با دشمن فرعى سینه‌به‌سینه بشود، هم قواى او تحلیل میرود، هم نتیجه‌ى کارْ نتیجه‌ى مطلوبى نخواهد شد.» (بیانات معظم له در مراسم بیست و پنجمین سالروز رحلت حضرت امام خمینی(ره) ۱۳۹۳/۰۳/۱۴)
۵. مدیریت جهادی به مثابه استراتژی اصلی مبارزه با دشمنایشان در برابر متوقف کردن حرکت علمی کشور توسط دشمنان هشدار می دهند و توجه جامعه علمی را به راهکار اصلی مبارزه با دشمن یعنی مدیریت جهادی معطوف می سازند. البته جهاد علمی یکی از شقوق مبارزه با دشمن به حساب می آید لذا می توان از جهاد صنعتی، اقتصادی و مانند ن منام برد.آن نام برد.
«یکى از نقشه‌هاى مهمّ دشمن، متوقّف کردن حرکت علمى در کشور است. خب، وقتى این را فهمیدیم، برمیگردیم به دانشگاه؛ اینجا آن مدیریت جهادى که ما عرض کردیم، معنا پیدا میکند. چون جهاد عبارت است از تلاشى که در مقابل یک دشمنى‌اى انجام میگیرد؛ هر جور تلاشى جهاد نیست. جهاد عبارت است از آن تلاشى که در برابر یک چالش خصمانه از سوى طرف مقابل صورت میگیرد؛ این جهاد است. آن‌وقت معناى مدیریت جهادى در اینجا این است که توجّه بکنید که حرکت علمى کشور و نهضت علمى کشور و پیشرفت علمى کشور مواجه است با یک چالش خصمانه، که در مقابل این چالش خصمانه شما که مدیرید، شما که استادید، شما که دانشجو هستید، باید بایستید؛ این شد حرکت جهادى و مدیریت دستگاه؛ چه مدیریت دانشگاه، چه مدیریت وزارت، چه مدیریت هر بخشى از بخشهاى گوناگون این عرصه‌ى عظیم، خواهد شد مدیریت جهادى.» (بیانات معظم له در دیدار اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۳/۰۴/۱۱)
۶. جنگ داخلی راهبرد دشمنان در میان امت و جوامع اسلامی
استراتژی تفرقه بیانداز و حکومت کن از مطلوب ترین استراتژی های دشمنان در دستیابی به اهداف شان در مقابله با امت اسلامی است. « سیاست دشمنان اسلام این است که در کشورهاى اسلامى در میان جوامع اسلامى �� در امّت اسلامى برادرکشى و جنگ داخلى را به نیابت از خودشان به‌راه بیندازند؛ خودشان کنار بنشینند و شاهد این باشند که ما به جان هم افتادیم.» (بیانات معظم له در دیدار شرکت کنندگان در سى‌ویکمین دوره‌ى مسابقات بین‌المللى قرآن کریم ۱۳۹۳/۰۳/۱۳)
۷. خطای محاسباتی در اتحاد با دشمنان
رهبر معظم انقلاب اتحاد با دشمنان اسلام را اشتباهی راهبردی می دانند. به نظر ایشان این گروه به اشتباه خود را هدایت یافته می پندارند. «در میان امّت اسلامى کسانى هستند که براى مقابله‌ى با برادران مسلمان خودشان با دشمنان اسلام دست‌به‌دست میدهند؛ امروز ما این را داریم؛ به شیطان نزدیک میشوند براى اینکه با برادران مسلمان خودشان بجنگند و مبارزه کنند و مقابله کنند؛ امروز کسانى هستند که حاضرند با رژیم صهیونیستى همکارى کنند، براى اینکه برادر مسلمان خودشان را به خاک بیندازند. اِنَّهُمُ اتَّخَذوا الشَّیطینَ اَولِیاءَ مِن دُونِ الله وَ یحسَبُونَ اَنَّهُم مُهتَدُون؛(۱) با شیطان میسازند، دست‌به‌دست هم میدهند و گمان باطلشان این است که در راه هدایت دارند قدم برمیدارند.» (بیانات معظم له در دیدار شرکت کنندگان در سى‌ویکمین دوره‌ى مسابقات بین‌المللى قرآن کریم ۱۳۹۳/۰۳/۱۳)
۸. بصیرت و ایجاد اتحاد امت اسلامی لازمه مبارزه با دشمنبصیرت لازمه دشمن شناسی است. نبود بصیرت باعث اشتباه در یافتن دوست و دشمن و ایجاد اتحاد نادرست می شود.«گاهى دیده شده است که مجموعه‌اى از ما مسلمانها با دشمنان خودمان همدست شدیم براى زدن دوستان خود، براى زدن برادران خود! خب، این به ما لطمه میزند، این امت اسلامى را دچار آشفتگى میکند، دچار ضعف میکند؛ این ناشى از نداشتن بصیرت است. امروز دنیاى اسلام به این بصیرت احتیاج دارد، به این تدبر و اندیشه احتیاج دارد، به اثاره‌ى دفائن عقول احتیاج دارد: وَ یثیروا لَهُم دَفائِنَ العُقول. نیاز مهم دیگر دنیاى اسلام اتحاد است؛ باید از اختلافات جزئى، اختلافات سلیقه‌اى، اختلافات عقیدتى عبور کرد و امت واحده تشکیل داد» (بیانات معظم له در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهاى اسلامى ۱۳۹۳/۰۳/۰۶)
۹. بی اعتبار دانستن دشمن
رهبر معظم انقلاب نظام دشمنی علیه ایران را مبتنی بر چند قدرت فاسد می داند که همین را نقطه دلگرمی می داند. «باید از دشمنی اشرار بیمناک نشویم. دشمنی بالاخره وجود دارد. هیچ ملتی که صاحب حرفی و ایده‌ای باشد و حرکتی بکند، از دشمنی دشمنان مصون نیست. امروز به نظر من اقبال ملت ایران این است که دشمن ملت ایران و دشمنان ملت ایران، جزو بدنام‌ترین‌ها در دنیا هستند. شما ملاحظه کنید، امروز دولت آمریکا در سطح بین‌المللی یک بازیگر خشن و آلوده‌ی به جنایت معرفی شده که واقعیت قضیه هم همین است… در داخل کشور خودشان هم به‌عنوان یک دولت و یک رژیم دروغگو و مزور معرفی شده [که] وعده میدهد، عمل نمیکند.» (بیانات معظم له در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۲/۱۲/۱۵) «دشمنان انقلاب ما امروز چه کسانی هستند؟ دشمنان انقلاب چند قدرت فاسد دنیایند که در دنیا بی‌آبرو هستند؛ اینها دشمنان ملّت ایرانند.» (بیانات معظم له در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش ۱۳۹۲/۱۱/۱۹)
۱۰. دو چهره گی دشمن
سیاست عصر مدرن و سیاست جدا از خدا سیاستی است که در آن فقط قدرت و مانفع مادی اصالت دارد. لذا دو پهلویی و دو رویی از مشخصه های این سیاست است. تا آنجا که برخی از سیاست پژوهان از تمایز سیاست اعلانی و سیاست اعمالی سخن می گویند. بدین معنا که در بیان چیزی گفته می شود و در عمل چیزی دیگری انجام می شود. دولت آمریکا هم در مقابل ایران از این دو پهلویی استفاده می کند.
«امروز متأسّفانه انسان مشاهده میکند در برخی از فاصله‌ها و مقاطع حرفهایی زده میشود از سوی دشمنان؛ این برای مردم ما مایه‌ی عبرت است. در همین مذاکرات گوناگونی که در این روزها انجام میگیرد، ملّت ایران این مذاکرات را زیر نظر داشته باشند؛ اظهارنظرهای بی‌ادبانه‌ی مسئولان آمریکایی را مردم ببینند، زیر نظر داشته باشند، دشمن را بشناسند. بعضی‌ها میخواهند نظر مردم را از دشمنی دشمن منصرف کنند؛ نه، ببینید دشمنی را، ببینید دورویی را. مسئولین آمریکایی در جلسات خصوصی با مسئولین کشور ما یک‌جور حرف میزنند، بمجرّد اینکه از آنها جدا میشوند، در بیرون یک‌جور دیگر حرف میزنند.» (بیانات معظم له در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش ۱۳۹۲/۱۱/۱۹)
۱۱. حکمت و درایت لازمه دشمن شناسی
شناخت و علم در عرصه سیاستگذاری و تصمیم سازی لازمه حکمت و درایت است و حکمت و درایت لازمه دشمن شناسی است. «ما با برخورد غیرخردمندانه در همه‌ی عرصه‌ها مخالفیم؛ ما معتقدیم در همه‌ی عرصه‌ها، در همه‌ی برنامه‌ریزی‌ها، در همه‌ی جهت‌گیری‌های جمعی و فردی باید با درایت و حکمت عمل کرد. اگر صحنه را نشناسیم، اگر دوست را نشناسیم، دشمن را نشناسیم، اگر امروز نظام سلطه را نشناسیم، استکبار را نشناسیم، چطور میتوانیم با حکمت و درایت حرکت کنیم؟ چطور میتوانیم درست برنامه‌ریزی کنیم؟ لذا باید بشناسیم.» (بیانات معظم له در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور ۱۳۹۲/۰۸/۲۹)
۱۲. اشتباه در شناخت دشمن ناشی از ظاهرسازیهای حقوق بشری غرب
رهبر معظم انقلاب تاکید دارند که تمامی مسائل حقوق بشری غرب در مواجه با ایران را باید ذیل مفهوم رویارویی غرب با اسلام دید.
«دولت، مسئولان، سیاسیون، دیپلماتها و مردم باید تحرکات و رفتارهای پیچیده و ظاهرسازیهای حقوق بشری غرب و امریکا را با نگاه واقع بینانه و در چارچوب رویارویی عمیق و مبنایی غرب با اسلام تحلیل کنند زیرا در غیر اینصورت در تمایز میان تاکتیک ها و راهبردهای طرف مقابل و حتی شناخت دشمن دچار اشتباه خواهیم شد.» (دیدار ائمه‌ی جمعه‌ی سراسر کشور با رهبر معظم انقلاب ۱۳۹۲/۰۶/۱۸)
۱۳. بصیرت تسبت به سیاست “پنهان سازی دشمنی” “پنهان سازی دشمنی” ابزاری است که می تواند کاهش دهنده هزینه اعمال سیاست خصومت ورزی باشد لذا روسای آمریکا تلاش دارند تا ویژه از اواخر دولت بوش به بعد از این سیاست استفاده کنند.
«این هم یکی از آن لطائف عالم است که آمریکائی‌ها دشمنی میکنند، میگویند شما نفهمید که ما با شما دشمنیم؛ مخالفت و عناد میورزند، متوقعند که ملت ایران نفهمد که آنها معاندند و دشمنی میکنند! این سیاست از اواخر دوران بوش در مقابل ایران شروع شده است، امروز هم متأسفانه همان سیاست را دولتمردان آمریکا ادامه میدهند؛ همان پنجه‌ی چدنی زیر دستکش مخملی. من چند سال پیش اینجا در جوار بقعه‌ی علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیه السّلام) در همین سخنرانی اول فروردین گفتم مراقب باشید اظهار محبت شما، اظهار دوستی و موافقت شما به معنای این نباشد که دستکش مخملی بر روی پنجه‌ی چدنی کشیدید و میخواهید تظاهر به دوستی کنید، اما در باطن دشمنی میکنید.» (بیانات معظم له در حرم مطهر رضوی ۱۳۹۲/۰۱/۰۱)
بنابراین فهم و درک دشمنی غرب با انقلابی که برخاسته از تفکر الهی است و در مخالفت با اندیشه های اومانیستی و سکولار است، با مطالبه بصیرت دست یافتنی است، لذا طرح عناوینی در قالب آرایش های نواندیشانه و روشنفکرانه مبنی بر نبودن دشمن خارجی و تصویر سازی از دشمن و بزرگ نمایی خیالات تهدید در راستای خود فروشی و هم نوایی با دشمن و رسانه های غربی قابل ارزیابی است.
۱۴. پرهیز از دشمن انگاری رقیبان بین مسئولین و طرفدران آنها
رهبر معظم انقلاب، تمایز بین دشمن و رقیب انتخاباتی را هشدار می دهند.« بصیرت در این دوران و در همه‌ی دورانها به معنای این است که شما خط درگیری با دشمن را تشخیص دهید؛ کجا با دشمن درگیری است؟ بعضی‌ها نقطه‌ی درگیری را اشتباه میکنند؛ خمپاره و توپخانه‌ی خودشان را آتش میکنند به سمت یک نقطه‌ای که آنجا دشمن نیست، آنجا دوست است. بعضی‌ها رقیب انتخاباتی خودشان را «شیطان اکبر» به حساب می‌آورند! شیطان اکبر آمریکاست، شیطان اکبر صهیونیسم است؛ رقیب جناحی که شیطان اکبر نیست، رقیب انتخاباتی که شیطان اکبر نیست. من طرفدار زیدم، شما طرفدار عمروئی؛ من شما را شیطان بدانم؟ چرا؟ به چه مناسبت؟ در حالی که زید و عمرو هر دو ادعای انقلاب و اسلام میکنند، در خدمت اسلام و در خدمت انقلابند. خط درگیری با دشمن را مشخص کنیم. گاهی هست که یک نفری در لباس خودی است، اما حنجره‌ی او سخن دشمن را تکرار میکند! خب، او را باید نصیحت کرد؛ اگر با نصیحت عمل نکرد، انسان با او باید حد و مرز تعریف کند: خط فاصل. جدا میشویم. » (بیانات معظم له در دیدار بسیجیان استان خراسان شمالی ۱۳۹۱/۰۷/۲۴)
۱۵. عقب نشینی بدترین استراتژی در مقابل دشمن
به هر میزان که بر عقب نشینی در مقابل دشمنان در سیاست خارجی ایران افزوده شد، بر میزان دشمنی و خصومت ورزی دشمنان افزوده شد. « در هر برهه‌ای که ما در مقابل جبهه‌ی دشمن انعطاف نشان دادیم و با توجیه‌هائی عقب‌نشینی کردیم – مثلاً یک وقت گفتیم بگذارید بهانه را از دست دشمن بگیریم، یک وقت گفتیم بگذارید سوءظن دشمن را از خودمان زائل کنیم – دشمن مواضع گستاخانه‌تری علیه ما گرفته. در آن روزی که ادبیات مسئولین ما آلوده شد به حرفها و تعبیرات تملق‌آمیز نسبت به غرب و فرهنگ غربی، در آن روز اینها ما را «محور شرارت» معرفی کردند! چه کسی؟ آن کسی که خودش مجسمه‌ی شرارت بود. رئیس جمهور قبلی آمریکا» (بیانات معظم له در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۰۵/۰۳)
۱۶. جوانان اصلی ترین جامعه هدف دشمن
دشمنان جامعه هدف خود را کل یک ملت قرار می دهند منتهی با اولویت ترین گروه آن جامعه جوانان آن جامعه است. « جوانان که اکثریت جمعیت کشور را تشکیل می دهند، اصلی‌ترین هدف دشمن هستند، زیرا جوان موتور پیش برنده کشور است. باید جوانان را از آسیب خطرهای دشمن حفظ کرد» (دیدار ائمه جمعه سراسر کشور با رهبر معظم انقلاب ۱۳۸۹/۰۷/۰۶)
۱۷. بیش فعالی دشمنان ایران
یکی از اصطلاحات روانشناسی بیش فعالی است که به معنای تحرک زیاد اما با تمرکز کم است. «در مسائل جهانی آن چیزی که از همه واضح‌تر و بارزتر است، بیش فعال شدنِ جبهه‌ی مقابل ماست. بیماری بیش‌فعالی یکی از بیماری‌های کودکان و نوجوانان است. بیش‌فعالی معناش این است که تحرک، زیاد؛ کارهای گوناگون انجام میدهند، اما تمرکز نیست، هدف نیست؛ به این در و آن در میزنند. تحرک زیاد، اما بدون هدف و غالباً همراه با ناکامی. این حالت بیش‌فعالی است. انسان این حالت را امروز در جبهه‌ی مقابلِ دشمن مشاهده میکند. مشغول تحرکات گوناگونند: تحریم، قطعنامه، تهمت، جوسازی علیه نظام اسلامی، تقویت معارضان داخلی» (بیانات معظم له در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۸۹/۰۶/۲۵)
۱۸. بیداری و اراده‌ی ملتها عامل اساسی مبارزه با استکبار
عامل اساسی پیروزی علیه دشمنان آگاهی و بیداری ملت ها است.« در مقابل روح سرکش و طغیانگری که امروز استکبار دارد، فقط یک عامل وجود دارد که می‌تواند آن را مهار کند و جلو این طغیانگری را بگیرد و آن، بیداری و اراده‌ی ملتهاست. وقتی ملتی بیدار است، حقوق خود را می‌شناسد، دشمن را می‌شناسد، هدف او را می‌داند و تصمیم میگیرد در مقابل او بایستد. این‌جاست که دیگر کمیت استکبار و امریکا و همه‌ی تجهیزات نظامی لنگ است.» (بیانات معظم له در دیدار جمعی از جوانان اهواز ۱۳۸۲/۰۵/۰۸)
۱۹. قدرت تحلیلی بالا لازمه دشمن شناسی
قدرت تحلیل عامل موفقیت در رصد درست مسائل می شود. قدرت تحلیل بالا در شناخت دشمن لازمه اش این فرض اساسی است که نباید دشمن را بزرگ تر و کوچک تر از آنی که هست در نظر گرفت.«علت شکستهای گوناگون در تاریخ، این است که مردم، گاهی قدرت تحلیل را از دست میدهند. هر جا مردم نتوانستند درست تحلیل کنند، آنجا نقطه‌ی خطرناکی است. آنجا، جایی است که ممکن است دشمن ضربه را وارد کند…البته دشمن را نباید کوچک‌تر از آنی که هست گمان کرد؛ چون انسان آن‌وقت ضربه خواهد خورد. اما نباید هم دشمن را بزرگتر از آن‌که هست جلوه داد. یعنی همان کاری که امروز دستگاه تبلیغاتی صهیونیستها و مستکبرین، خودشان انجام میدهند: از امریکا و از قدرتها غولی درست کردند، که اگر کسی تجربه نداشته باشد، خیال میکند به یک اشاره‌ی اینها، همه جا دود خواهد شد، پودر خواهد شد و از بین خواهد رفت! این حرفها چیست؟! اینها اگر قدرت داشتند، روزبه‌روز نهضت اسلامی در دنیا ریشه‌دارتر و پرشکوه‌تر نمی‌شد!» (بیانات معظم له در دیدار جمعی از بسیجیان ۱۳۷۲/۰۸/۳۰)
۲۰. مبارزه با دشمن (استکبار) به مثابه تکلیف اولیه
تکالیف الهی دارای درجات و سلسله مراتبی است که مبارزه با دشمن در صدر این اولویت ها است و جزء تکالیف درجه اول انسان ها و ملت ها است. «درهمان زمانِ حرکت اباعبداللَّه علیهالسّلام، کسانی بودند که اگر با آنها در باب این قضیه صحبت میشد که «اکنون وقت قیام است» و میفهمیدند که این کار، به دنبال خود مشکلات و دردسرهایی دارد، به تکالیف درجه دو میچسبیدند؛ کما اینکه دیدیم، عدّهای همین کار را کردند. در میان آنهایی که با امام حسین علیهالسّلام، حرکت نکردند و نرفتند، آدمهای مؤمن و متعهّد وجود داشت. اینطور نبود که همه، اهل دنیا باشند…. امّا تکلیف را نمیفهمیدند؛ وضعیت زمان را تشخیص نمیدادند؛ دشمن اصلی را نمیشناختند و کار اصلی و محوری را با کارهای درجه دو و درجه سه، اشتباه میکردند…. روزی در همین کشور ما، مبارزات ضدّ استعماری و ضدّ استبدادی و ضدّ دستگاه کفر و طاغوت، مطرح بود؛ اما بعضی، این تکلیف را تشخیص نمیدادند و به کارهای دیگر چسبیده بودند… یعنی اشتباه در شناختنِ آنچه لازم بود، آنچه مهم بود و آنچه اهمّ بود.» (بیانات معظم له در دیدار جمعی از روحانیون ۱۳۷۱/۰۵/۰۷)
نتیجه گیری
در این مقاله تلاش شد تا با استفاده از بیانات معظم له منظومه فکری ایشان در زمینه مفهوم دشمن را استخراج کنیم. در مجموع تلاش شد تا در قابل بیست شاخص منظومه فکری اشان را ساماندهی کینم که عبارتند از شناخت نقشه دشمن در متوقف کردن حرکت علمی کشور، توجه به تمایز مخالف و دشمن و توجه به شیوه های خصومت در رقابت های گفتمانی، توجه به مشکلات درونی در کنار توجه به مساله دشمن، دشمن اصلی و فرعی، مدیریت جهادی به مثابه استراتژی اصلی مبارزه با دشمن، جنگ داخلی راهبرد دشمنان در میان امت و جوامع اسلامی، خطای محاسباتی در اتحاد با دشمنان، بصیرت و ایجاد اتحاد امت اسلامی لازمه مبارزه با دشمن، دشمن را بی اعتبار دانستن، دو چهره گی دشمن، حکمت و درایت لازمه دشمن شناسی،تحلیل ظاهرسازیهای حقوق بشری غرب و امریکا ذیل مفهوم رویارویی غرب با اسلام، سیاست آمریکایی ها در پنهان سازی دشمنی به ویژه از اواخر دولت بوش به بعد، پرهیز از دشمن انگاری رقیبان بین مسئولین و طرفدران آنها، عقب نشینی بدترین استراتژی در مقابل دشمن، جوانان اصلی ترین جامعه هدف دشمن، بیش فعالی دشمنان ایران، بیداری و اراده‌ی ملتها عامل اساسی مبارزه با استکبار، قدرت تحلیلی بالا لازمه دشمن شناسی، مبارزه با دشمن (استکبار) به مثابه تکلیف اولیه می باشد.